Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκαν 4,5 σοβαρές ελληνοτουρκικές κρίσεις, οι οποίες όλες κατέληξαν εις βάρος της Ελλάδος.
- Από τον Σάββα Καλεντερίδη
Η πρώτη ήταν η κρίση της Κύπρου, που κατέληξε στην εισβολή και κατοχή περίπου του 40% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παρότι υπήρχε η στρατηγική της Τουρκίας για τη διχοτόμηση του νησιού από το 1956, με βάση σχετικό πόνημα του συνταγματολόγου Νιχάτ Ερίμ, η εμπλοκή του διεθνούς παράγοντα, δηλαδή του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και του εβραϊκού παράγοντα, σε γεγονότα που κατέληξαν στην εισβολή και κατοχή της Κύπρου του 1974 είναι πλέον αδιαμφισβήτητη.
Η αναφορά του Κλίντον, στην ομιλία του κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 1999, στην εμπλοκή των ΗΠΑ στο πραξικόπημα του 1967, που οδήγησε στην εισβολή, αλλά και ο ολοφάνερος ρόλος του Κίσιντζερ στο έγκλημα που διαπράχθηκε στην Κύπρο αποτελούν ιστορικές αποδείξεις.
Είχε πει ο Κλίντον τότε: «Όταν η χούντα κατέλυσε το πολίτευμα το 1967, οι ΗΠΑ επέτρεψαν στα γεωπολιτικά τους συμφέροντα εν μέσω Ψυχρού Πολέμου να κυριαρχήσουν έναντι των συμφερόντων τους -ή, πιο σωστά, των υποχρεώσεών τους-, που θα ήταν η προάσπιση της δημοκρατίας, η οποία ήταν άλλωστε ο λόγος για τον Ψυχρό Πόλεμο. Είναι σημαντικό να το παραδεχθούμε».
Ο στρατηγικός στόχος του διεθνούς παράγοντα τότε ήταν να αποτραπεί η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και το νησί να οδηγηθεί στη διχοτόμηση, για να είναι ευκολότερος ο έλεγχός του μέσω του «διαίρει και βασίλευε» ες αεί από τους… επιτηδείους του είδους. Δεν ξέρω αν εκείνοι που σχεδίασαν και διέπραξαν διά των Τούρκων το έγκλημα είναι ευχαριστημένοι με το νεοναζιστικό τέρας που εξέθρεψαν…
Όταν ο «διεθνής παράγων» τακτοποίησε την Κύπρο, ήλθε η σειρά του Αιγαίου. Η Τουρκία, ενθαρρυμένη από την κραυγαλέα στήριξη που είχε, αλλά και από τις εξαιρετικά αρνητικές συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί στην Ελλάδα με την ακατανόητη απόφαση απόσυρσης από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, το 1976 έβγαλε το ερευνητικό σκάφος «Χόρα» για σεισμογραφικές έρευνες στο Αιγαίο, κάτι που προκάλεσε μια ελληνοτουρκική κρίση η οποία οδήγησε στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Βέρνης. Εκεί άρχισε η εξίσωση Ελλάδας και Τουρκίας όσον αφορά τα δικαιώματα έρευνας στο Αιγαίο.
Ακολούθησε η έξοδος του «Σισμίκ», που οδήγησε στην ελληνοτουρκική κρίση του Μαρτίου του 1987, η οποία έφερε τη συμφωνία στο Νταβός και το «mea culpa» του Ανδρέα Παπανδρέου. Εκεί δεχτήκαμε να μην κάνουμε έρευνες πέραν των χωρικών μας υδάτων, έχοντας εξισωθεί και πάλι με την Τουρκία όσον αφορά το Αιγαίο.
Τον Νοέμβριο του 1994 είχαμε μια σιωπηρή κρίση, την οποία «έλυσαν» οι ΗΠΑ, με την καθοριστική τους παρέμβαση και πάλι. Η Ελλάδα αποκτούσε τότε και νομικά -ετίθετο σε ισχύ η Συνθήκη του Μοντέγκο Μπέι- τη δυνατότητα να κάνει χρήση του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.
Οι ΗΠΑ άσκησαν αφόρητες πιέσεις στον Ανδρέα Παπανδρέου και η Ελλάδα δήλωσε, διά του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου Βαγγέλη Βενιζέλου, ότι δεν θα επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ., αλλά διατηρεί το δικαίωμα να τα επεκτείνει όποτε θεωρήσει σκόπιμο.
Η τελευταία κρίση, πριν φθάσουμε στην υπογραφή του μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης και την απόπειρα λεηλασίας της υφαλοκρηπίδας του συμπλέγματος Καστελορίζου, Ρόδου, Κάσου – Καρπάθου και Κρήτης, ήταν αυτή των Ιμίων.
Μια κρίση όπου η Τουρκία αμφισβήτησε για πρώτη φορά ελληνικό έδαφος, τις νήσους Ιμια – που μέχρι εμφανίζονταν ως ελληνικό έδαφος σε επίσημους χάρτες της Τουρκίας και των ΗΠΑ.
Και λέω «εμφανίζονταν», γιατί την επομένη της κρίσης οι ΗΠΑ, που με το «no men, no ships, no flags» στην ουσία υιοθέτησαν και κατοχύρωσαν τις τουρκικές θέσεις περί αμφισβήτησης του status quo το οποίο ορίζεται με τις διεθνείς συνθήκες στο Αιγαίο, δήλωσαν ότι για αυτές τα Ίμια είναι περιοχή αδιευκρίνιστης κυριαρχίας.
Μετά τα Ίμια ακολούθησε η Μαδρίτη, όπου η Ελλάδα αναγνώρισε ότι η Τουρκία έχει «νόμιμα ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο». Με άλλα λόγια, η Ελλάδα αναγνώρισε το δικαίωμα στην Τουρκία να τα υπερασπιστεί ακόμα και με πόλεμο, δηλαδή νομιμοποιήσαμε από το «παράθυρο» το casus belli για τα 12 μίλια.
Για την Κύπρο, ο στόχος του διεθνούς παράγοντα ήταν σαφής και τον περιγράψαμε. Για το Αιγαίο δεν είναι απολύτως σαφής, αν και υπάρχουν μαρτυρίες αξιωματούχων που λένε ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο, υπό τη δική τους εποπτεία. Πάντως, υπάρχει πιθανότητα -ίσως σοβαρή- οι ΗΠΑ απλά να κλήθηκαν να διαχειριστούν τα ελληνοτουρκικά με τον τρόπο που το έκαναν, υπό το πρίσμα των ευρύτερων γεωστρατηγικών τους συμφερόντων.
Δηλαδή, να θεωρούσαν -και να συνεχίζουν να θεωρούν- τον χώρο που καταλαμβάνουν Ελλάδα και Τουρκία ως ενιαίο για την προστασία και προώθηση των συμφερόντων τους. Μάλιστα, ο χώρος που καταλαμβάνει η Τουρκία, και στον Ψυχρό Πόλεμο και τώρα, έχει μεγαλύτερη αξία από αυτόν της Ελλάδας.
Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά που έχουν τα συστήματα εξουσίας στις δύο χώρες, με αυτό της Τουρκίας να είναι διεκδικητικό και επεκτατικό και της Ελλάδας φοβικό και εύκολα χειραγωγήσιμο από ξένες δυνάμεις, ίσως να έπαιξε ρόλο και στη στάση που τήρησαν ο διεθνής παράγων και οι ΗΠΑ στις ελληνοτουρκικές κρίσεις. Φτάσαμε τώρα, στην τελευταία εκκολαπτόμενη κρίση, η οποία όμως έχει άλλα χαρακτηριστικά, γιατί, πολύ απλά, άλλαξε η Τουρκία.
Η νέα Τουρκία δεν είναι πλέον ένας ευπειθής σύμμαχος, και το απέδειξε στην περίπτωση της Συρίας, όπου, όταν είδε τις ΗΠΑ να ασκούν πολιτική ίδρυσης ενός δεύτερου κουρδικού κράτους εκεί, αφενός μεν συνεργάστηκε με τη Ρωσία, αφετέρου δε συγκρούστηκε με τις ΗΠΑ, οι οποίες υποχώρησαν, «άδειασαν» τους συμμάχους τους Κούρδους και της επέτρεψαν όχι μόνο να εισβάλει στη ζώνη Σερεκάνιγιε – Γκίρε Σπι, αλλά και να διαπράξει εγκλήματα πολέμου και εθνοκάθαρση των Κούρδων της περιοχής.
Όλα αυτά είναι εξαιρετικής σημασίας, γιατί στην υπό εκκόλαψη κρίση, για πρώτη φορά από το 1974, οι ΗΠΑ παίρνουν ξεκάθαρη θέση υπέρ της Ελλάδας, με δηλώσεις αξιωματούχων ότι «νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα με την ξηρά».
Είμαστε λοιπόν σε ένα κρίσιμο σημείο, όπου η Τουρκία φέρεται αποφασισμένη να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει, κάνοντας έρευνες στα θαλάσσια οικόπεδα που έχει χαράξει σε Ρόδο, Κάρπαθο και Κρήτη, και η Ελλάδα δηλώνει αποφασισμένη να μην επιτρέψει τουρκικό ερευνητικό σκάφος ή γεωτρύπανο να δράσει σε ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Στη διαχείριση αυτής της κρίσης, εκείνοι που έδωσαν όρκο να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της πατρίδας θα πρέπει να δουλέψουν από τώρα πάνω σε διάφορα σενάρια και να έχουν υπ’ όψιν τους πώς χειρίστηκε και πώς έκαμψε τελικά η Τουρκία τις αντιρρήσεις των ΗΠΑ για να επιτραπεί η εισβολή της στη Βόρεια Συρία.
Επίσης, εκείνοι που έδωσαν όρκο να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της πατρίδας θα πρέπει να γνωρίζουν ότι από τη διαχείριση αυτής της κρίσης θα κριθεί η επιβίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο και την Ελλάδα.
