Στο πλαίσιο της πρόληψης και καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, θα τεθεί προς ψήφιση στη Βουλή έως το τέλος της εβδομάδας, το νομοσχέδιο που επιμελήθηκε ο υφυπουργός Οικονομικών, Γιώργος Ζαββός και με το οποίο η Ελλάδα ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2018/843).
Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, έχει σχεδιαστεί ένα ολοκληρωμένο κανονιστικό πλαίσιο, με καινοτόμες δράσεις, μέσω του οποίου ενισχύεται το νομοθετικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, και διευρύνονται οι δυνατότητες συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων και η πρόσβαση σε μητρώα και διαθέσιμες πληροφορίες.
Σκοπός του νομοσχεδίου είναι να επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε ό,τι αφορά στην αντιμετώπιση του εγκλήματος του ξεπλύματος χρήματος, καθιστώντας το βασικό έγκλημα και δίνοντας στους εισαγγελείς τη δυνατότητα να ασκούν αυτεπάγγελτη δίωξη χωρίς την προϋπόθεση να έχουν πρώτα τεκμηριώσει το αδίκημα μέσα από το οποίο «βγήκε» το μαύρο χρήμα.
Οι αλλαγές που εισάγει το νομοσχέδιο
Το νομοσχέδιο μεταξύ άλλων προβλέπει την ενίσχυση της διαφάνειας των εταιρικών δομών, μέσω της δημόσιας πρόσβασης στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων του ν. 4557/2018, ώστε πλέον οι πολίτες να έχουν την δυνατότητα να ανακαλύψουν την ταυτότητα του πραγματικού δικαιούχου μιας εταιρείας.
Ακόμη, καταρτίζεται κατάλογος που καθορίζει τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες όσων προσώπων ασκούν σημαντικό δημόσιο λειτούργημα, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4557/2018. Ο κατάλογος αυτός αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών και κοινοποιείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Παράλληλα, διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής των υφιστάμενων διατάξεων ώστε να ρυθμίζονται σύγχρονες μέθοδοι συναλλαγών. Πιο αναλυτικά, με το νέο πλαίσιο περιορίζεται η ανωνυμία που περιβάλλει τα ψηφιακά νομίσματα, τις υπηρεσίες θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών και τις προπληρωμένες κάρτες. Σε ό,τι αφορά στις προπληρωμένες κάρτες, μειώνονται αισθητά τα όρια ποσού χρήσης από τα 250€ στα 150€ και επεκτείνονται σε αυτές οι απαιτήσεις ταυτοποίησης των πελατών.
Όσον αφορά στην έγκαιρη πρόσβαση των αρχών σε πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα των κατόχων τραπεζικών λογαριασμών και λογαριασμών πληρωμών, θεσπίζεται ως κεντρικός αυτοματοποιημένος μηχανισμός ανάκτησης δεδομένων το υπάρχον Σύστημα Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασμών και Λογαριασμών Πληρωμών.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ακόμη, την πρόσβαση σε μεγαλύτερο εύρος πληροφοριών στην εθνική Μονάδα Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών. Ταυτόχρονα, προάγεται η ανταλλαγή πληροφοριών για τη συστηματικότερη συνεργασία των αρχών προληπτικής εποπτείας και των αρμόδιων αρχών για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με τα αντίστοιχα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μάλιστα, καθορίζονται, κριτήρια αναφορικά με συναλλαγές από και προς τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου, όπως αυτές προκύπτουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τέλος, το νομοσχέδιο προβλέπει μέτρα προστασίας των εργαζομένων ή/και των νόμιμων εκπροσώπων των υπόχρεων προσώπων, για την γνωστοποίηση πληροφοριών προς την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Ως εκ τούτου, τα πρόσωπα αυτά, εφόσον αναφέρουν τις υπόνοιές τους σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4557/2018, έχουν δικαίωμα καταγγελίας και τυγχάνουν νομικής προστασίας από την έκθεσή τους σε απειλές, αντίποινα ή εχθρικές ενέργειες.
Πληροφορίες για τον πραγματικό δικαιούχο
Σύμφωνα με τον ν. 4557/2018, οι πληροφορίες αναφορικά με τον πραγματικό δικαιούχο των εταιρειών είναι ήδη προσβάσιμες από τις αρμόδιες αρχές, με σκοπό τη διευκόλυνση τους, στο πλαίσιο της εφαρμογής των υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας έναντι των πελατών.
Στο Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων εισάγονται οι πληροφορίες που περιλαμβάνουν τουλάχιστον το ονοματεπώνυμο, την ημερομηνία γέννησης, την υπηκοότητα και τη χώρα διαμονής των πραγματικών δικαιούχων, καθώς επίσης και το είδος και την έκταση των δικαιωμάτων τους.
Με τις νέες ρυθμίσεις, πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες μπορεί να έχει και οποιοδήποτε μέλος του κοινού. Για λόγους προστασίας των προσωπικού χαρακτήρα και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, απαιτείται απόδειξη ειδικού εννόμου συμφέροντος, που διαπιστώνεται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, για πρόσβαση σε επιπρόσθετες πληροφορίες.
Η διαφορά ανάμεσα σε έναν πάροχο ανταλλαγής μεταξύ εικονικών και παραστατικών νομισμάτων και έναν πάροχο θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών
Οι πάροχοι ανταλλαγής μεταξύ εικονικών και παραστατικών νομισμάτων αποτελούν «ηλεκτρονικά» γραφεία ανταλλαγής νομισμάτων, όπου ανταλλάσσουν εικονικά νομίσματα αντί για παραστατικά νομίσματα. Όσον αφορά στους παρόχους θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών, εκείνοι διατηρούν λογαριασμούς εικονικών νομισμάτων για τους πελάτες τους, παρέχοντας ψηφιακά πορτοφόλια, από ή προς τα οποία μπορούν να γίνουν πληρωμές σε μορφή εικονικών νομισμάτων. Στον κύκλο του εικονικού νομίσματος, οι πάροχοι αυτοί αποτελούν το ισοδύναμο μιας τράπεζας ή ενός ιδρύματος πληρωμών.
Η σχέση των εικονικών νομισμάτων με το ξέπλυμα χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας
Παρά το γεγονός ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ιδρύματα πληρωμών περιελαμβάνονταν ήδη στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4557/2018, κι ως εκ τούτου είχαν την υποχρέωση συμμόρφωσης με τους κανόνες επαλήθευσης της ταυτότητας των πελατών τους και παρακολούθησης των χρηματοοικονομικών συναλλαγών, οι πάροχοι εικονικών νομισμάτων παρέμεναν αρρύθμιστοι νομοθετικά.
Η ανάπτυξη των εικονικών νομισμάτων είχε ως αποτέλεσμα τη χρήση τους από μια αυξανόμενη μερίδα συναλλασσομένων. Η ανωνυμία που τα χαρακτηρίζει ενέχει τον κίνδυνο χρήσης τους από τρομοκρατικές οργανώσεις και όσους διοχετεύουν μαύρο χρήμα στην αγορά.
Για τον λόγο αυτό, πλέον εισάγονται υποχρεώσεις εφαρμογής μέτρων δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη, τόσο για τους παρόχους ανταλλαγής μεταξύ εικονικών και παραστατικών νομισμάτων, όσοι και για τους παρόχους θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών, προκειμένου να μπορούν να εντοπίζονται οι χρήστες εικονικών νομισμάτων.
Οι κίνδυνοι που συνδέονται με τις προπληρωμένες κάρτες και τρόπος καταπολέμησής τους
Τα προπληρωμένα μέσα πληρωμής ενδέχεται να έχουν κοινωνικό σκοπό και να είναι ευεργετικά για ορισμένους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι οικονομικά ευάλωτοι ή αποκλεισμένοι. Χωρίς να παραγνωρίζεται η αξιοποίησή τους στις συναλλαγές, η Έκθεση Εκτίμησης Υπερεθνικού Κινδύνου της Ε.Ε εντόπισε κινδύνους που απορρέουν από την ανωνυμία ορισμένων από αυτές τις κάρτες. Για το λόγο αυτό, τροποποιείται ο ν. 4557/2018 με σκοπό την ελαχιστοποίηση της ανώνυμης χρήσης αυτών των προϊόντων.
Πιο συγκεκριμένα, ελαχιστοποιείται η χρήση ανώνυμων πληρωμών μέσω προπληρωμένων καρτών, μειώνοντας τα όρια αναγνώρισης από 250 € σε 150 € και με παράλληλη διεύρυνση των απαιτήσεων επαλήθευσης των στοιχείων των πελατών. Μάλιστα, για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των κανόνων, η Ελλάδα αυστηροποίησε τους ευρωπαϊκούς κανόνες, προβλέποντας πως τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί της χώρας δέχονται τις πληρωμές που πραγματοποιούνται με ανώνυμες προπληρωμένες κάρτες μόνο εφόσον αυτές έχουν εκδοθεί από υπόχρεα πρόσωπα με εγκατάσταση στην Ε.Ε.
Η συνεργασία μεταξύ των αρχών στην καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος
Όπως προκύπτει από την πρόσφατη αξιολόγηση της χώρας από την Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης, το επίπεδο συνεργασίας των ελληνικών αρχών για σκοπούς καταπολέμησης οικονομικού εγκλήματος είναι αρκετά ικανοποιητικό. Καθοριστικό ρόλο στον εντοπισμό συναλλαγών και δραστηριοτήτων διαδραματίζουν σε κάθε κράτος οι Μονάδες Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών, οι αρμόδιες δηλάδη για τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών για τυχόν ύποπτες συναλλαγές που εντοπίστηκαν. Εάν, από την ανάλυση που διενεργούν, προκύπτουν ανησυχίες σχετικά με πιθανή εγκληματική δραστηριότητα, μεταφέρεται η υπόθεση στις αρμόδιες διωκτικές για περαιτέρω δράση.
Με το νέο νομοσχέδιο ενισχύεται ο ρόλος της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, παρέχοντας άμεση πρόσβαση σε μεγαλύτερο εύρος πληροφοριών, για την καλύτερη εκτέλεση των καθηκόντων της.
Παράλληλα, με γνώμονα το γεγονός ότι αδυναμίες σε επίπεδο καταπολέμησης ξεπλύματος χρήματος επιφέρουν συστημικές επιπτώσεις που απειλούν τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, προβλέπεται συνεργασία μεταξύ του προληπτικού επόπτη και των αρμόδιων αρχών καταπολέμησης του ξεπλύματος.
Οι νέοι κανόνες σε ό,τι αφορά στις «τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου»
Πρόκειται για μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία με στόχο την αποτελεσματικότερη εποπτεία κεφαλαίων που εισέρχονται ή εξέρχονται από την Ε.Ε. και αφορά σε τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου, όπως αυτές χαρακτηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τον περασμένο Μάιο η Επιτροπή δημοσίευσε επικαιροποιημένη και αναλυτική μεθοδολογία για τον εντοπισμό τρίτων χωρών των οποίων τα εθνικά καθεστώτα για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας παρουσιάζουν στρατηγικές ανεπάρκειες που συνιστούν σοβαρή απειλή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ε.Ε. Σκοπός είναι η ενίσχυση των σχέσεων των ευρωπαϊκών χωρών με τις τρίτες χώρες και η εξασφάλιση μεγαλύτερης συνεργασίας με την Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης.
Με τη νέα διάταξη επιβάλλεταιστα υπόχρεα πρόσωπα του νόμου, όπως χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, μεσίτες, αργυραμοιβούς κ.ά, να εφαρμόζουν μέτρα αυξημένης δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη κατά τη συναλλαγή με φυσικά ή νομικά πρόσωπα εγκατεστημένα σε «τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου».
Επιπλέον ρυθμίσεις αναφορικά με την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος
Η ενσωμάτωση της 5ης Οδηγίας αποτελεί ένα καθοριστικό βήμα προς την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Δεδομένης της διασυνοριακής φύσης του οικονομικού εγκλήματος, τα κράτη μέλη της Ε.Ε. βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού Κανονισμού για την καταπολέμηση του φαινομένου.
Η νέα νομοθετική πρόταση που αναμένεται να ανακοινωθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πρώτο τρίμηνο του 2021 θα είναι ένα κείμενο ενιαίας εφαρμογής για όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. χωρίς ανάγκη ενσωμάτωσης. Στόχος είναι η θωράκιση της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. με την αποφυγή εθνικών παρεκκλίσεων, ενώ παράλληλα το νέο πλαίσιο θα διευκολύνει τις επιχειρήσεις που λειτουργούν διασυνοριακά και τις αρμόδιες εποπτικές και διωκτικές αρχές. Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στις συζητήσεις για τη θέσπιση κεντρικής εποπτικής αρχής για το ξέπλυμα χρήματος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
