Διαγωνισμούς για 17 μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων σε ολόκληρη τη χώρα μέσα στο 2020 είχαν προαναγγείλει στις αρχές του έτους από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) προκειμένου να μη χαθούν κοινοτικά κονδύλια γύρω στο μισό δισεκατομμύριο ευρώ.
Στο υπουργείο είχαν μάλιστα αναφέρει ονομαστικά τους δήμους που πρόκειται να προχωρήσουν σε παραδοσιακούς διαγωνισμούς δημόσιων έργων για την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας.
Μέχρι σήμερα έχουν προκηρυχθεί ελάχιστοι και σχεδόν όλοι έχουν μπλοκαριστεί εξαιτίας προσφυγών και διαμαρτυριών από επιχειρήσεις για «φωτογραφικούς» όρους σε αρκετούς εξ αυτών, αν και πλησιάζουμε προς το τέλος του χρόνου. Στην κυβέρνηση, όπως προκύπτει και από πρόσφατες δηλώσεις τόσο του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κ. Χατζηδάκη όσο και του υπουργού Ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη, επιμένουν πως θα γίνουν εντός του έτους οι 17 διαγωνισμοί.
Το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) προβλέπει δημοπράτηση συνολικά 17 Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) έως το τέλος του 2020 και κατασκευή συνολικά 27 ΜΕΑ έως το τέλος του 2023. Σύμφωνα με το υπουργείο, τρεις Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων έχουν δημοπρατηθεί (Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ναύπακτος) και άλλες εφτά βρίσκονται σε στάδιο κατασκευής (Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Ηλεία, Αμάρι, Αρκαδία, Μεσσηνία, Λακωνία).
Ομως στη Ζάκυνθο ο διαγωνισμός έχει μόνο έναν υποψήφιο, αλλά καθυστερεί επί σχεδόν έναν χρόνο. Στον Δήμο Τρικκαίων, που προωθεί μία από τις μεγαλύτερες μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων, προϋπολογισμού 42.000.000 ευρώ, για την εξυπηρέτηση της δυτικής Θεσσαλίας, η ημερομηνία κατάθεσης προσφορών μεταφέρθηκε για τις 15 Σεπτεμβρίου. Στην Κέρκυρα ο διαγωνισμός, επίσης για μια μεγάλη μονάδα, έχει παγώσει εξαιτίας προσφυγών που έγιναν δεκτές από την Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών. Οι διαμαρτυρόμενοι υποστηρίζουν πως στους περισσότερους διαγωνισμούς «φωτογραφίζεται» συγκεκριμένος ανάδοχος.
Οι ενδιαφερόμενοι για τη μεγάλη αγορά διαχείρισης απορριμμάτων προσπαθούν να καταλάβουν για ποιους λόγους ανετράπη ο αρχικός σχεδιασμός της κυβέρνησης, όπως τον είχε παρουσιάσει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, σύμφωνα με τον οποίο θα δινόταν βαρύτητα σε έργα με Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Αντιθέτως, στο ΥΠΕΝ ανακοίνωσαν βροχή παραδοσιακών δημόσιων έργων, αν και γνώριζαν πως οι μοναδικές μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων που λειτουργούν στη χώρα με σύγχρονες προδιαγραφές κατασκευάστηκαν με ΣΔΙΤ.
Συνολικά το ΕΣΔΑ προβλέπει τη λειτουργία 62 μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων, οι τέσσερις από τις οποίες θα είναι μονάδες καύσης. Το συνολικό κόστος κατασκευής των 62 μονάδων προσεγγίζει τα 2,7 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα να αναζητούνται περίπου 1,3 δισ. ευρώ για να καλυφθεί το κενό χρηματοδότησης του σχεδίου. Σύμφωνα με το νέο ΕΣΔΑ, θα κατασκευαστούν 28 νέες μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΕΑ), ενώ σήμερα λειτουργούν μόλις πέντε. Θα κατασκευαστούν, επίσης, 30 μονάδες διαχείρισης βιοαποβλήτων, ενώ σήμερα λειτουργούν τέσσερις.
Στο σχέδιο περιγράφεται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, και το μοντέλο ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων με την παραγωγή εναλλακτικού καυσίμου από τα υπολείμματα των μονάδων επεξεργασίας και των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ). Τα εναλλακτικά καύσιμα θα παράγονται από τρεις ή τέσσερις μονάδες, το συνολικό κόστος κατασκευής των οποίων ενδέχεται να φτάσει τα 800.000.000 ευρώ. Με την καύση θα περιορίζεται το ποσοστό των απορριμμάτων που οδηγούνται σε ταφή, δηλαδή στις σημερινές χωματερές ή Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
Οι μονάδες καύσης θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά με τα άλλα μέτρα για περιορισμό των απορριμμάτων που θάβονται, με βάση και τις κοινοτικές οδηγίες, όπως η ενίσχυση των ποσοστών ανακύκλωσης, η εισαγωγή νέων και η ενίσχυση υφιστάμενων διακριτών ρευμάτων αποβλήτων, η προώθηση της επαναχρησιμοποίησης, η προώθηση της αγοράς δευτερογενών υλικών, η γρήγορη ανάπτυξη δικτύων συλλογής βιοαποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών, η δημιουργία σύγχρονων εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων και βιοαποβλήτων (ΜΕΑ και ΜΕΒΑ) και η σοβαρή αναβάθμιση των ΚΔΑΥ.
Για την υλοποίηση των μονάδων επεξεργασίας (πλην των τριών ή τεσσάρων μονάδων καύσης) απαιτούνται, σύμφωνα με το ΕΣΔΑ, περίπου 1,9 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση μόλις 626.000.000 ευρώ και συνεπώς αναζητούνται περίπου 1,3 δισ. ευρώ, που μπορούν να βρεθούν, κατά το ΥΠΕΝ, είτε από ανακατανομή πόρων του υφιστάμενου ΕΣΠΑ είτε μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) ή από δανεισμό.
Το σχέδιο της κυβέρνησης για την καύση
Για την καύση το κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία τεσσάρων μονάδων στις οποίες θα διατίθεται το σύνολο των υπολειμμάτων και της παραγόμενης ποσότητας απορριμματογενούς καυσίμου (SRF/RDF) της χώρας, με κόστος 805.000.000 ευρώ. Το δεύτερο σενάριο προβλέπει πάλι την κατασκευή τεσσάρων μονάδων, στις οποίες θα διατίθενται μόνο τα υπολείμματα, ενώ το σύνολο της παραγόμενης ποσότητας απορριμματογενούς καυσίμου θα διατίθεται στην τσιμεντοβιομηχανία, με κόστος 632.000.000 ευρώ.
