Transarctic*, η Λευκή Σιωπή του υβριδικού πολέμου

Τον Μάρτιο του 2022 οι αρκτικοί εταίροι της Ρωσικής Ομοσπονδίας πήραν μια απόφαση αντίθετη με την κοινή λογική. Να μποϊκοτάρουν όλες τις εκδηλώσεις του Αρκτικού Συμβουλίου που διοργανώνει η Ρωσία, η οποία προεδρεύει από τον Μάιο του 2021 έως τον Μάιο του 2023. Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών λοιπόν στο αρκτικό «πεδίο», που προκλήθηκαν από τα διαβήματα στο Αρκτικό Συμβούλιο (Α.Σ) των επτά (Α-7) που αποτελούνται από τη Δανία, την Ισλανδία, τον Καναδά, τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ, τη Φινλανδία και τη Σουηδία, που εμποδίζουν την εφαρμογή του προγράμματος της τρέχουσας ρωσικής προεδρίας σε αυτό, κατέρριψαν τελικά τον μύθο μιας Αρκτικής χωρίς συγκρούσεις.

• Γράφει ο Νίκος Γκλεζάκος

Η Υπεραρκτική (Transarctic) δεν είναι σε καμία περίπτωση απλά ένας απομονωμένος αφιλόξενος χώρος με μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, αλλά ένα από τα προγεφυρώματα του υβριδικού πολέμου (HW) που εκτυλίσσεται αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Μια βάση, η οποία στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της υπερθέρμανσης του πλανήτη, γίνεται πιο προσιτή τόσο για «περιφερειακούς» όσο και για «εκτός περιοχής» δρώντες.

Η χωρο-συστημική ανάλυση του Υπεραρκτικού μαρτυρούσε εξ αρχής τον απατηλό χαρακτήρα των δηλώσεων για την απουσία σύγκρουσης σε αυτόν τον διακρατικό χώρο. Ακόμα και μια όχι διεξοδική ανάλυση θα μπορούσε να αποδείξει ξεκάθαρα ότι το δυναμικό σύγκρουσης του Ψυχρού Πολέμου, χαρακτηριστικό της περιοχής μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε, αλλά απέκτησε και νέα εναύσματα και παραμέτρους. τα αντίπαλα μέρη προσπάθησαν να αποφύγουν μια ανοιχτή σύγκρουση στην Αρκτική. Αυτό διευκολύνθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ετήσιες διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν από μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου έως το 2014 σε επίπεδο αρχηγών γενικών επιτελείων. Ο «αλγόριθμος» της ρωσικής προσέγγισης για την αλληλεπίδραση της Αρκτικής  διατυπώθηκε από τον Πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ο Πούτιν το 2016 στην χαιρετιστήρια ομιλία του προς τους συμμετέχοντες στη συνάντηση των χωρών του Αρκτικού Συμβουλίου, δήλωσε: «Η Αρκτική πρέπει να δημιουργηθεί ως χώρος για έναν ανοιχτό και ισότιμο διάλογο βασισμένο στις αρχές της καθολικής και αδιαίρετης ασφάλειας, στον οποίο δεν υπάρχει θέση για τα γεωπολιτικά παιχνίδια των στρατιωτικών μπλοκ, τις παρασκηνιακές συμφωνίες και τον καταμερισμό επιρροής σφαιρών. Η Ρωσία θα συνεχίσει να δεσμεύεται για την ειρηνική ανάπτυξη αυτής της περιοχής με σεβασμό των δικών της εθνικών συμφερόντων και άνευ όρων σεβασμού των συμφερόντων άλλων χωρών»

Σήμερα, που η κοινή λογική αποτυγχάνει από τους εταίρους της Ρωσίας, στην Αρκτική η κατάσταση γίνεται όλο και πιο δύσκολη και περίπλοκη. Δεν είναι τυχαίο ότι η επιτροπή εμπειρογνωμόνων Ισλανδίας-Γροιλανδίας, η οποία εργάστηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ισλανδίας, εισήγαγε την έννοια ενός νέου όρου, της «Νέας Αρκτικής», τονίζοντας ως καινοτομία «την αυξανόμενη ένταση μεταξύ των υπερδυνάμεων, λόγω τεσσάρων κύριων παραγόντων: κλιματική αλλαγή, συμφέροντα ασφάλειας των υπερδυνάμεων, νέες θαλάσσιες οδούς μεταφοράς, άνοιγμα της πρόσβασης στους πόρους της περιοχής. Ταυτόχρονα, τόνισαν «τη μετατροπή της Αρκτικής σε μόλις μια δεκαετία από μια απομονωμένη περιφερειακή περιοχή σε ένα από τα βασικά κέντρα της γεωπολιτικής του 21ου αιώνα, όπου, μαζί με νέες ευκαιρίες, προκύπτουν νέοι κίνδυνοι». Και ένας από τους πιο σοβαρούς κινδύνους συνδέεται με τη μετατροπή της Υπεραρκτικής ως αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου συστήματος διεθνών σχέσεων σε ένα νέο εφαλτήριο για τον εκτυλισσόμενο υβριδικό πόλεμο των υπερδυνάμεων στον κόσμο.

Το 2022, όμηροι αυτού του υβριδικού πολέμου ήταν το ρωσικό πρόγραμμα προεδρίας στο Αρκτικό Συμβούλιο, τα στρατηγικά σχέδια για την ανάπτυξη της Αρκτικής ζώνης της Ρωσικής Ομοσπονδίας (AZ RF) και ο κυκλικός πολικός κόσμος στο σύνολό του. Έτσι, τέθηκε ένα βασικό σημείο στη μακρά πολιτική συζήτηση για την υποτιθέμενη χωρίς συγκρούσεις Αρκτική. Επιπλέον, η περίπτωση μιας δυνητικής σύγκρουσης στην περιοχή αναγνωρίζεται τελικά και από το ρωσικό διπλωματικό τμήμα. Έτσι, ο Γενικός Πρέσβης του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, νυν Πρόεδρος της Επιτροπής Ανώτερων Αξιωματούχων του Α.Σ Νικολάι Κορτσούνοφ, σχολιάζοντας την υποβολή αιτήσεων από τη Φινλανδία και τη Σουηδία στον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg ώστε να ενταχθούν στη συμμαχία, δήλωσε: «Αυτή, φυσικά, είναι μια πολύ ανησυχητική τάση – η μετατροπή της περιοχής της Αρκτικής σε διεθνές θέατρο επιχειρήσεων». Ο Alexander Grushko, πρώην μόνιμος εκπρόσωπος της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, και νυν αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, σημείωσε ακόμη πιο ξεκάθαρα αυτό το πλαίσιο: «Γνωρίζοντας πώς το ΝΑΤΟ είναι έτοιμο να στρατιωτικοποιήσει όλα όσα είναι εφικτό να γίνει κάτι τέτοιο, δεν υποτιμούμε την απειλή της στρατιωτικοποίησης της Αρκτικής, μετατρέποντάς την σε αρένα στρατιωτικού ανταγωνισμού. Σημειώνοντας την πεποίθηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας για την ανάγκη ανάπτυξης περιφερειακών «ειρηνικών μέσων», ιδίως του Α.Σ και του Συμβουλίου της Ευρω-αρκτικής Περιφέρειας Μπάρεντς (BEAC), ο A. Grushko σημείωσε επίσης ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των θεσμών «προφανώς δεν θα αυξηθεί» από τη «στροφή» υπέρ του ΝΑΤΟ της προηγουμένως ουδέτερης Σουηδίας και Φινλανδίας. Υπάρχουν όμως και νηφάλιες εκτιμήσεις του φιλοΝΑΤΟϊκού φινλανδικού-σουηδικού διαβήματος οι οποίες μάλιστα λαμβάνουν χώρα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συγκεκριμένα, η Νταϊάνα Άλμπαουμ, επικεφαλής του Κέντρου Διεθνούς Πολιτικής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, το θεώρησε αποσταθεροποιητικό παράγοντα, «κοντόφθαλμο και επικίνδυνο».

Η γεωστρατηγική σημασία της αρκτικής ζώνης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο πλαίσιο ενός υβριδικού πολέμου στον υπεραρκτικό χώρο οφείλεται σε μια σειρά σοβαρών παραγόντων που χαρακτηρίζουν εδώ και αιώνες τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της Ρωσίας. Γι’ αυτό και η Ρωσία ξεκίνησε την εφαρμογή του πιο σημαντικού εγγράφου του Α.Σ σε ολόκληρη την ιστορία της ύπαρξής της. Το  «Στρατηγικό Σχέδιο του Α.Σ για την περίοδο 2021-2030». Η σημασία αυτού του εγγράφου μπορεί να κριθεί από τους επτά στόχους που δηλώνονται σε αυτό, οι οποίοι ομαδοποιούνται υπό όρους σε τρία θέματα: “ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ”, “ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ”, “ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ”. Για να διασφαλίσει την επίτευξη των τεθέντων στόχων, το Αρκτικό Συμβούλιο έχει αναπτύξει «στρατηγικές δράσεις» για καθένα από αυτά, που βασίστηκαν σε ένα σύνολο συστάσεων βασισμένων σε στοιχεία, παραδοσιακής και τοπικής γνώσης. Ταυτόχρονα, υπονοήθηκε ότι η επίτευξη αυτών των στόχων θα διευκολυνόταν από την αλληλεπίδραση των κρατών της Αρκτικής τόσο στην περιοχή όσο και σε διεθνείς πλατφόρμες . Η ιδέα της υποστήριξης και της ανάπτυξης των αυτόχθονων πληθυσμών της Αρκτικής, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των δυνατοτήτων των έξι μόνιμων μελών του A.Σ που τους εκπροσωπούν, διασφαλίζοντας την εφαρμογή της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Αυτόχθονων Λαών και συμμετέχοντας στη Διεθνή Δεκαετία των Ιθαγενών Γλωσσών του ΟΗΕ (2022-2032). Το Στρατηγικό Σχέδιο παρέχει επίσης υποστήριξη για τα νομικά δεσμευτικά έγγραφα του Α.Σ που εγκρίθηκαν προηγουμένως. Τη Συμφωνία για την Αεροπορική  Συνεργασία  και τη Θαλάσσια Έρευνα και Διάσωση στην Αρκτική του 2011, τη Συμφωνία για τη Συνεργασία για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης από πετρέλαιο στην Αρκτική το 2013 και τη Συμφωνία για την ενίσχυση της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας της Αρκτικής από το 2017. Μια ενδιάμεση επανεξέταση της υλοποίησης της κοινής επιχείρησης έχει προγραμματιστεί για το 2025 και η τελική αξιολόγηση της εφαρμογής της έχει προγραμματιστεί για το 2030.

Ωστόσο, αντί να συνεργαστεί στενά με τη Ρωσία που προεδρεύει στο Α.Σ για την επίτευξη των προαναφερθεισών αποφάσεων ζωτικής σημασίας για τη σκληρή, και από άποψη συνθηκών Tansarctica, το προαναφερθέν Α-7 προχώρησε σε μια ανεύθυνη πολιτικοποίηση του Αρκτικού Συμβουλίου, γεμάτη με την κατάρρευση του Μονοπολικού Κόσμου. Ως εκ τούτου, η προεδρία της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο Α.Σ αντιμετώπισε πρόσθετα καθήκοντα για τη σταθεροποίηση της κατάστασης στα Υψηλά Γεωγραφικά Πλάτη και για τη διασφάλιση της εφαρμογής της SP AU, που έχει σχεδιαστεί για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της Υπεραρκτικής.

Η απερισκεψία του A-7 υποκινήθηκε θεωρητικά ως αντίδραση στην Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση που ανακοινώθηκε από τη Ρωσία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 στην Ουκρανία. Εν τω μεταξύ, η τρέχουσα ουκρανική κρίση είναι μόνο ένα από τα επεισόδια του προαναφερθέντος υβριδικού πολέμου, στον οποίο επί του παρόντος κυριαρχεί η συνιστώσα της δύναμης. Αυτό το επεισόδιο, φυσικά, είχε ισχυρή επιρροή στη διαμόρφωση σοβαρών γεωπολιτικών προκλήσεων για τη ρωσική προεδρία στο Α.Σ, επιβράδυνε την αλληλεπίδραση της Ρωσικής Ομοσπονδίας με το Ευρω-Αρκτικό Συμβούλιο του Μπάρεντς, το φόρουμ Βόρειας Διάστασης, το Βόρειο Φόρουμ, περιέπλεξε τις διμερείς σχέσεις με τις αρκτικές χώρες. Ας δώσουμε όμως ιδιαίτερη προσοχή στη Φινλανδία και τη Σουηδία, που έσπευσαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας, η ουκρανική κρίση έγινε απλώς ένα βολικό πρόσχημα για την απόφασή τους.

Οι τάσεις στην άποψη της κατάστασης στην παγκόσμια Αρκτική από τη φινλανδική και σουηδική ηγεσία εμφανίστηκαν καθαρά το 2019. Ας θυμηθούμε τις δηλώσεις τους στο V Διεθνές Αρκτική Φόρουμ «The Arctic – the Territory of Dialogue» (Αγία Πετρούπολη, 2019). Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Φινλανδίας, Sauli Niiniste, δηλώνοντας «εξωτερική αβεβαιότητα και ένταση έξω από την Αρκτική», είχε ήδη προβλέψει ότι, «δυστυχώς, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο αντιπαράθεσης σε επίπεδο πολιτικής και εξουσίας». Και πρόσθεσε: «Ο κίνδυνος σύγκρουσης μεγαλώνει όσο αυξάνεται ο αριθμός των συμμετεχόντων. Πρώτα απ ‘όλα, εννοώ την αντιπαράθεση και την πιθανότητα να διαταραχθεί η εύθραυστη φυσική ισορροπία στην Αρκτική». Αξιοσημείωτο είναι το απόσπασμα της ομιλίας του σχετικά με το θέμα της «σκληρής» ασφάλειας στην περιοχή: «Τα ζητήματα ασφάλειας, στρατιωτικής ασφάλειας παρέμεναν πάντα εκτός της αρκτικής ατζέντας του Α.Σ. Το κάναμε επίτηδες και είναι μέρος της επιτυχίας μας. Και δεν υπάρχει λόγος να αλλάξουμε μια τέτοια εντολή του Συμβουλίου. Ωστόσο, αφαιρώντας απλώς αυτά τα θέματα από την ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου, δεν μπορούμε να τα παραμερίσουμε.

Εν τω μεταξύ, η φινλανδική θέση είναι μάλλον αντιφατική, δεδομένης της περίφημης θέσης του Sauli Niiniste: «If we lost the Arctic, we lost the world», με την οποία ο αρχηγός του κράτους το 2017 πρότεινε την ταχεία διεξαγωγή της Συνόδου Κορυφής της Αρκτικής. Υπενθυμίζουμε ότι μέχρι την τελευταία στιγμή, οι Φινλανδοί διατηρούσαν  μια ελπίδα ότι η σύνοδος κορυφής θα γινόταν κατά τη φινλανδική προεδρία του Α.Σ (2017-2019) και η ολοκλήρωση της φινλανδικής ηγεσίας στον οργανισμό θα ήταν θριαμβευτική. Οι ελπίδες δεν έγιναν πραγματικότητα. Επιπλέον, στο φινάλε της προεδρίας, η υπουργική συνάντηση των κρατών μελών του Αρκτικού Συμβουλίου στο Ροβανιέμι (Μάιος 2019), αποδείχθηκε αποτυχημένη. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, απορρίπτοντας την έννοια της «κλιματικής αλλαγής», έσπασε τη συναίνεση σε αυτό το βασικό ζήτημα της περιοχής, στερώντας έτσι από τη φινλανδική προεδρία την ευκαιρία να υιοθετήσει την τελική δήλωση, παραδοσιακή για την υπουργική σύνοδο του Α.Σ. Ο Timo Soini, επικεφαλής της φινλανδικής διπλωματίας, έπρεπε να σώσει την κατάσταση με μια δεκασέλιδη δήλωση της φινλανδικής Προεδρίας.

Θυμηθείτε ότι το αγγλικό ρήμα “to lost” μεταφράζεται στα ρωσικά με δύο τρόπους. Οι Φινλανδοί έχασαν την υπουργική σύνοδο της Α.Σ το 2019. Αλλά το κυριότερο είναι να μην χαθεί η Αρκτική, και η πιθανότητα μιας τέτοιας απώλειας το 2022 λόγω των διαβημάτων A-7 και της υπερβολής στις αρκτικές φιλοδοξίες του ΝΑΤΟ είναι πολύ υψηλή. Η Μόσχα έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι το ΝΑΤΟ στοχεύει στην αντιπαράθεση. Ωστόσο, «το Κρεμλίνο δεν θεωρεί την είσοδο της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία υπαρξιακή απειλή για τη Ρωσία». Σωστά, εσφαλμένα, θα δείξει η Ιστορία.

Στο βιβλίο του διάσημου Φινλανδού πολιτικού επιστήμονα και δημοσιογράφου M. Heikkilä. Ένα απόσπασμα από το βιβλίο του μοιάζει αρκετά προφητικό: «Η Αρκτική μπορεί να χαθεί για διάφορους λόγους. Συνήθως μιλάμε για υπερθέρμανση του πλανήτη. Αλλά ένα θερμό πολιτικό κλίμα θα μπορούσε να έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Και τα δύο συμβαίνουν προοδευτικά, με μικρά βήματα, μέχρι να αλλάξουν όλα αμετάκλητα. Αυτό δεν σημαίνει σύγκρουση στην Αρκτική. Οι δομές μπορεί να φαίνονται ίδιες με πριν, αλλά κάτι μπορεί να αλλάξει εντελώς. Είναι σημαντικό να σκεφτείτε τι να ακούσετε. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα τόσο μακριά. … Επειδή αυτό το βιβλίο είναι για τη Φινλανδία, πρέπει να πούμε: είναι προς το συμφέρον όλων των Φινλανδών να μην πάμε ποτέ τόσο μακριά». Προφανώς, η πολιτική ορθότητα ανάγκασε τον M. Heikkil να απόσχει από μια αρνητική πρόβλεψη της αμερικανικής επιρροής στα επιτεύγματα της Φινλανδίας στην Αρκτική. Αλλά μετά τα αποτελέσματα της υπουργικής συνάντησης του Α.Σ στο Ροβανιέμι το 2019, ειρωνικά, στο Twitter έκανε μια πρόταση να μετονομαστεί η έκθεση στο φουαγιέ του φόρουμ σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ημέρας, αντικαθιστώντας το «The Beginning of the Arctic Era» με το  «The End of the Arctic Era».

Το 2022 έχει ήδη καταστήσει προφανές ότι χωρίς αλληλεπίδραση με τη Ρωσική Ομοσπονδία, τον μεγαλύτερο παίκτη στην Υπεραρκτική, θα είναι πολύ προβληματικό για τους Φινλανδούς «να μην χάσουν την Αρκτική». Ο Βλαντιμίρ Πούτιν τόνισε ότι η εγκατάλειψη της παραδοσιακής πολιτικής της στρατιωτικής ουδετερότητας του Ελσίνκι θα ήταν λάθος, καθώς δεν υπάρχουν απειλές για τη Φινλανδία. Η πλησιέστερη στρατιωτική μονάδα του ρωσικού στρατού στα φιλανδικά σύνορα είναι στα 800 χλμ.

Ωστόσο, η Κωνσταντινούπολη ανέλαβε να σώσει την υπόληψη του Ελσίνκι. Από τη μία πλευρά, η Φινλανδία τάχθηκε στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών, δείχνοντας την ετοιμότητά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Όμως, από την άλλη, με το να καθυστερεί να κάνει παραχωρήσεις στην Τουρκία, στερεί από τον εαυτό της τη δυνατότητα ένταξης στη συμμαχία..

Οι τάσεις στις σουηδικές θέσεις είναι επίσης περίεργες. Έτσι, ο Stefan Löfven, Πρωθυπουργός του Βασιλείου της Σουηδίας, ο οποίος τήρησε την ουδετερότητα, το 2019, αν και τόνισε τη διατήρηση της Αρκτικής ως περιοχής με χαμηλή ένταση ως «στρατηγικό στόχο», δήλωσε ωστόσο: «Η παγκοσμιοποίηση φέρνει τις δικές της προκλήσεις και δυσκολίες και, φυσικά, η κατάσταση αλλάζει και για την Αρκτική». Τον Σεπτέμβριο του 2020, αυτή η ιδέα υλοποιήθηκε στη νέα έκδοση της στρατηγικής για την Αρκτική της Σουηδίας «Sveriges strategi for den arktiske regionen» που παρουσιάστηκε στο Riksdag (Σουηδικό Κοινοβούλιο), η οποία συμπληρώθηκε με ένα κεφάλαιο για την πολιτική ασφάλειας και τη διασφάλιση της σταθερότητας σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη. Έγραφε: «Η Σουηδία θεωρεί απαραίτητο να βρει μορφές και μηχανισμούς για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων. Διαφορετικά, οι δραστηριότητες στην Αρκτική θα είναι γεμάτες με περιστατικά, τα οποία, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορούν να εξελιχθούν σε κατάσταση σύγκρουσης».

Μια άλλη απόδειξη της μιλιταριστικής τάσης στην πολιτική των προαναφερόμενων «ουδέτερων» κρατών της Αρκτικής είναι η συμφωνία τους το Σεπτεμβρίου 2020 με τη Νορβηγία, μέλος του ΝΑΤΟ, η οποία συνεπάγεται την ενίσχυση της στρατιωτικής-επιχειρησιακής συνεργασίας στο North Calotte (Cap), μια υποπεριοχή πέρα ​​από τον Αρκτικό Κύκλο, συμπεριλαμβανομένης της χερσονήσου Κόλα με την περιοχή του Μούρμανσκ και βόρεια τμήματα των σκανδιναβικών χωρών, καθώς και της Φινλανδίας.

Παρεμπιπτόντως, η σύνδεση της Σουηδίας με τις αρκτικές φιλοδοξίες του ΝΑΤΟ συζητήθηκε από τους Αμερικανούς το 2020 κατά την παρουσίαση από την Υπουργό Εξωτερικών της Σουηδίας, Ann Linde, της νέας στρατηγικής για την Αρκτική της χώρας στην εικονική πλατφόρμα της διεθνούς συνέλευσης του Arctic Circle Virtual. Στη συνέχεια, όμως, η Α. Λίντε, απαντώντας στην ερώτηση του Αμερικανού, αν είναι απαραίτητο να επεκταθεί η παρουσία της συμμαχίας στην Αρκτική, προτίμησε να υπενθυμίσει την ουδετερότητα της Σουηδίας και να ανακατευθύνει το ερώτημα στο ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα, απαντώντας σε διευκρινιστική ερώτηση, εάν η επέκταση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην Αρκτική συνεπάγεται αύξηση του δυναμικού σύγκρουσης εκεί, η υπουργός αποστασιοποιήθηκε έντεχνα από το ευαίσθητο αυτό θέμα, σημειώνοντας ότι «το σύνολο του Arctic G8», δηλαδή τα μέλη του Α.Σ, συμφωνούν ότι είναι σημαντικό να μην υπάρξει καμία ένταση, στρατιωτική κλιμάκωση και σύγκρουση. Και αυτό ισχύει για κάθε στρατιωτική δραστηριότητα».

Η χρονολογία των αντιρωσικών διαβημάτων γύρω από το Αρκτικό Συμβούλιο μαρτυρεί την παράλογη επιθυμία του A-7 να εκδιώξει τελικά τη Ρωσική Ομοσπονδία έξω από το Συμβούλιο, και ακόμη «καλύτερα», από την Αρκτική γενικά. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με νόμιμο τρόπο. Άλλωστε, η Ρωσία είναι πλήρες μέλος του Α.Σ και οι αποφάσεις, σύμφωνα με τα ιδρυτικά έγγραφα, λαμβάνονται σε αυτό αποκλειστικά με συναίνεση. Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είναι η μεγαλύτερη δύναμη της Αρκτικής, και χωρίς αυτήν, η αποτελεσματική λειτουργία οποιουδήποτε αρκτικού θεσμού είναι κατ’ αρχήν αδύνατη. Οποιαδήποτε προσπάθεια παρεμπόδισης της εφαρμογής του προγράμματος της Ρωσικής Προεδρίας στο A.Σ, το σύνθημα του οποίου είναι «Υπεύθυνη Διακυβέρνηση για μια Βιώσιμη Αρκτική», ισοδυναμεί με σαμποτάρισμα της προώθησης συλλογικών προσπαθειών στην Αρκτική για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης, υπονομεύοντας τη συνέργεια και την αλληλεπίδραση με τους πολλά υποσχόμενους περιφερειακούς θεσμούς.

Τι θα μπορούσε να κρύβεται πίσω από αυτό; Θυμηθείτε τη σειρά γεγονότων του 2022. Στις 3 Μαρτίου, η A-7 ανακοίνωσε επίσημα την προσωρινή αναστολή της συμμετοχής της σε όλες τις επίσημες εκδηλώσεις τόσο του ίδιου του Αρκτικού Συμβουλίου όσο και των θυγατρικών του οργάνων. Το A-7 αρνήθηκε να εκχωρήσει εκπροσώπους του σε συναντήσεις στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Τα έργα του A.Σ που σχετίζονται με τη μελέτη της κλιματικής αλλαγής και τις προκύπτουσες νέες τάσεις στην ανάπτυξη της χλωρίδας και της πανίδας σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη έχουν γίνει θύματα του πολιτικού διαβήματος. Ειδικότερα, αυτό επηρέασε το μεγάλης κλίμακας επιστημονικό έργο PAME , που σχεδιάστηκε για να αναλύσει τον αντίκτυπο της παραγωγής υδρογονανθράκων στη φύση της Αρκτικής. Η βιωσιμότητα ενός εξαιρετικά επίκαιρου έργου που επικεντρώνεται στη μέτρηση της ποσότητας των εκπομπών μεθανίου από τον βυθό στα ρωσικά ύδατα της Αρκτικής έχει επίσης τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου, μια ανεπιτυχής προσπάθεια κατάληψης της ηγεσίας από το A.Σ έλαβε χώρα στο ετήσιο διεθνές φόρουμ “Arctic Frontiers” στη νορβηγική πόλη Tromsø. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Alisa Rogoff, συνιδρύτρια της διεθνούς συνέλευσης του Arctic Circle (AC, Αρκτικός Κύκλος), επικεφαλής του συμβουλευτικού συμβουλίου, αρχισυντάκτρια και εκδότης του δημοφιλούς Arctic Today , έχει ήδη θέσει το ζήτημα της αναδιαμόρφωσης του Α.Σ σε Arctic Council 2.0, μπορεί να υποτεθεί ότι ο Αρκτικός Κύκλος θα αποφασίσει επίσης να ανταγωνιστεί το A.Σ για επιρροή στο Transarctic.

Στις 8 Ιουνίου, το A-7 ανακοίνωσε την απόφαση για επανέναρξη των εργασιών του Αρκτικού Συμβουλίου χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας. Δηλαδή, επαναδιαμόρφωσαν τον θεσμό από Α-8 σε Α-7. Για ποιο λόγο;

Είναι πιθανό ότι το A-7 παρεμποδίστηκε από τη θέση αρχών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, η οποία εμποδίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση να λάβει καθεστώς παρατηρητή στην Α.Σ, καθώς και από την αρνητική στάση της Ρωσίας απέναντι στις προσπάθειες επέκτασης της περιοχής ευθύνης του ΝΑΤΟ στη μακροπεριοχή της Αρκτικής. Όπως και να έχει, απόπειρες κατάληψης της ηγεσίας του Α.Σ άρχισαν να γίνονται (μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς) μόλις εμφανίστηκε ένα βολικό πρόσχημα. Και αυτό ήταν τα γεγονότα του Φεβρουαρίου στην Ουκρανία. Υπάρχει ένας σαφής και ξεκάθαρος υπολογισμός στην στάση της Ευρωπαϊκή Ένωση και του ΝΑΤΟ μια σημαντική ανακάλυψη στους μοχλούς ελέγχου της παγκόσμιας Αρκτικής, που ονειρευόντουσαν από καιρό και ανεπιτυχώς υλοποιούσαν, επειδή τους αναχαιτούσε  η Μόσχα. Οι όποιες ελπίδες να χτυπήσουν τη Ρωσία στην Αρκτική είναι απατηλές, αφού χωρίς εντατική συνεργασία μαζί της, τα βασικά προβλήματα της Υπεραρκτικής δεν μπορούν να λυθούν. Η Ρωσία είναι το ένα τρίτο του αρκτικού χώρου, περίπου το 50% του πληθυσμού που ζει στον κυκλικό αυτό πολικό  κόσμο και περίπου τα 2/3 των οικονομικών δεσμών στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη.

Επιπλέον φαίνεται, ότι η Ρωσική Ομοσπονδία δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει τις υποχρεώσεις της για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης του Πολικού πολιτισμού. Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι, λόγω της γεωστρατηγικής σημασίας της Υπεραρκτικής, η διασφάλιση της στρατηγικής, υλικοτεχνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας της Ρωσίας συνδέεται στενά με τη διατήρηση της ισχυρής της παρουσίας στην περιοχή. Άλλωστε, η υλικοτεχνική υποδομή της Υπεραρκτικής και οι στρατιωτικές-στρατηγικές ιδιαιτερότητες της περιοχής παρέχουν στη Ρωσική Ομοσπονδία έλεγχο στη διασταύρωση των άλλων δύο μεγαλύτερων και γεωπολιτικά σημαντικών διακρατικών χώρων – του Υπερ-Ειρηνικού και του Υπερατλαντικού. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο του μποϊκοτάζ από το A-7, η ρωσική προεδρία στο Α.Σ περιόρισε μόνο προσωρινά το πεδίο εφαρμογής του προγράμματός της στο έδαφος της αρκτικής ζώνης της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αλλά την ίδια στιγμή, η Μόσχα ανακοίνωσε την ετοιμότητά της να παράσχει τη μέγιστη βοήθεια για την εφαρμογή του Στρατηγικού Σχεδίου του Α.Σ σε όλα τα ενδιαφερόμενα υποκείμενα του Αρκτικού κόσμου. Επιπλέον, η Ρωσική Ομοσπονδία σκοπεύει να τηρήσει αυστηρά το χρονοδιάγραμμα όλων των προγραμματισμένων ενεργειών, με εξαίρεση τις επίσημες εκδηλώσεις που απαιτούν τη συμμετοχή του A.Σ. «Τα ιδρυτικά και στρατηγικά έγγραφα του Συμβουλίου διευκρινίζουν ξεκάθαρα την ανάγκη διατήρησης της Αρκτικής ως περιοχής ειρήνης, σταθερότητας και εποικοδομητικής συνεργασίας. Και από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να προστατεύσουμε αυτή τη μοναδική μορφή αλληλεπίδρασης από την εισαγωγή εξωπεριφερειακών θεμάτων, ώστε να μην γίνει όμηρος τους», σχολίασε ο Νικολάι Κορτσούνοφ, Πρέσβης του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών και ανώτερος Ρώσος αξιωματούχος στο Α.Σ, σχολιάζοντας αποφασιστικά την κατάσταση. Με τη σειρά του, ο Σύμβουλος του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Εκτελεστικός Γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής για τη Ρωσική Προεδρία του A.Σ Anton Kobyakov διαβεβαίωσε ότι «οι εργασίες στην αρκτική περιοχή θα συνεχιστούν σίγουρα στο Ανατολικό Οικονομικό Φόρουμ, το οποίο θα διεξαχθεί στις 5–8 Σεπτεμβρίου στο Βλαδιβοστόκ». Έτσι, μάλλον η τελευταία λέξη στον υβριδικό πόλεμο στο προγεφύρωμα της Λευκής Σιωπής παραμένει στη Ρωσία.

Ποιος είναι όμως ο βασικό λόγος αυτής της επαναθέρμανσης της σύγκρουσης στον Αρκτικό; Εκτός από την πληθώρα των φυσικών του πόρων, το μόνο που μπορούμε να σκεφτούμε είναι η διέλευση του Βορειοανατιλικού Περάσματος που γίνεται ολοένα και πιο εφικτό με το λιώσιμο των πάγων λόγο της κλιματικής αλλαγής. Το Βορειοανατολικό Πέρασμα (Β.Π) έχει χαρακτηριστεί ως ανάλογο του Σουέζ, στον 21^ο αιώνα. Σε αντίθεση με το Σουέζ στο οποίο διέρχεσαι από πολλές χώρες μέχρι να το προσεγγίσεις και να το διασχίσεις, το Β.Π είναι σχεδόν όλο στα χωρικά ύδατα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Θεωρητικά αυτό θα αναβαθμίσει την ναυτική ισχύ της Ρωσίας στον αντίστοιχο ρόλο που είχε τον προηγούμενο αιώνα το Ηνωμένο Βασίλειο ελέγχοντας το Σουέζ. Κάτι που σε καμία περίπτωση δεν θέλουν οι διεθνείς ανταγωνιστές της.

* Transarctiс, όρος που δημιουργήθηκε τον 21ο αιώνα για να προσδιορίσει τον εικονικό διεθνικό πολιτικό χώρο της παγκόσμιας Αρκτικής, το ανθρωπιστικό και γεωπολιτικό εποικοδόμημά της.