Στην κεντροαριστερά έχουμε ισχυρά κόμματα χωρίς ηγεσίες και ηγέτες χωρίς κόμματα

• Συνέντευξη στη Χριστίνα Χαλεπλίδου

Ζώντας στον αστερισμό των δημοσκοπήσεων που διαμορφώνουν κατά καιρούς τις… καιρικές συνθήκες στα κόμματα, τα οποία συναποτελούν το πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας, η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» συνομίλησε με έναν από τους πιο έγκυρους δημοσκόπους, αφού συχνά επιβεβαιώνεται εκ του αποτελέσματος.

Πρόκειται για τον βορειοελλαδίτη και συγκεκριμένα δυτικομακεδόνα δημοσκόπο, με καταγωγή από τον Άγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου τον δρ. Πέτρο Αλληλόμη, τεχνικό σύμβουλο της Εταιρείας Δημοσκοπήσεων Real Polls και διευθύνοντα σύμβουλο της COSC AE. Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός υπολογιστών με διδακτορικό στον υπολογιστικό ηλεκτρομαγνητισμό, προσπαθεί να βλέπει τις δημοσκοπήσεις σαν μαθηματικό εργαλείο, αφού, όπως επισημαίνει «όλη η υποδομή που έχουμε αναπτύξει σαν εταιρεία έχει στόχο να εξαλείψει όσο γίνεται τον ανθρώπινο υποκειμενισμό». Άλλωστε για τον Πέτρο Αλληλόμη, οι δημοσκοπήσεις είναι από τα λίγα μαθηματικά θεμελιωμένα εργαλεία που έχουν εισχωρήσει σε τόσο μεγάλο βαθμό στις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν πλέον αναπόσπαστο στοιχείο για το σχεδιασμό και τη χάραξη πολιτικής από κόμματα, φορείς και εταιρείες. Αυτή η πραγματικότητα πόσο έχει επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι δημοσκοπήσεις;

Η αυξανόμενη σημασία των δημοσκοπήσεων στη διαμόρφωση πολιτικών και στρατηγικών αποφάσεων έχει, σαφώς, επιφέρει αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής τους. Η πρόκληση για τους δημοσκόπους σήμερα είναι μεγαλύτερη από ποτέ, καθώς καλούνται να αποτυπώσουν με ακρίβεια μια κοινωνία που εξελίσσεται ραγδαία και παρουσιάζει πολυπλοκότητα στις απόψεις και τις συμπεριφορές της. Η ανάγκη για ακριβέστερα και πιο αντιπροσωπευτικά δεδομένα έχει οδηγήσει σε εξελίξεις τόσο στη μεθοδολογία όσο και στα εργαλεία που χρησιμοποιούνται. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας και η χρήση προηγμένων αναλυτικών μεθόδων, καθώς και της τεχνητής νοημοσύνης, συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των τάσεων. Ωστόσο, η πρόβλεψη της εκλογικής συμπεριφοράς παραμένει μια σύνθετη διαδικασία, επηρεαζόμενη από πολλούς και συχνά απρόβλεπτους παράγοντες.

Τι ρόλο παίζει η διαμόρφωση του ερωτηματολογίου στα συμπεράσματα της δημοσκόπησης; Είναι δυνατόν με βάση τις ερωτήσεις να καταγραφεί ως πραγματικότητα κάτι που δεν ισχύει;

Η προσεκτική διαμόρφωση του ερωτηματολογίου είναι απαραίτητη για την αποτύπωση της πραγματικής γνώμης των πολιτών. Η σαφήνεια, η ουδετερότητα και η σωστή σειρά των ερωτήσεων συμβάλλουν στην αξιοπιστία των αποτελεσμάτων και στην αποφυγή παραπλανητικών συμπερασμάτων. Για να αποφευχθούν αυτά τα φαινόμενα υπάρχουν πρότυπα πού σχεδόν όλοι οι δημοσκόποι ακολουθούν. Αν οι ερωτήσεις είναι ασαφείς, προκατειλημμένες ή περιέχουν τεχνικούς όρους που δεν είναι κατανοητοί από το ευρύ κοινό, μπορεί να οδηγήσουν σε παραπλανητικά αποτελέσματα. 

Ένα μεγάλο στοίχημα σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις τα τελευταία χρόνια είναι το κατά πόσο θα πέσουν μέσα ή έξω οι δημοσκοπήσεις. Αυτό οφείλεται εν μέρει και στις μεγάλες αποτυχίες που καταγράφηκαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό και μάλιστα σε κάλπες μεγάλης κρισιμότητας. Τι λάθος έκαναν οι συνάδελφοί σας σε αυτές τις περιπτώσεις;  

Η μείωση της χρήσης του σταθερού τηλεφώνου έχει επηρεάσει τη δυνατότητα των δημοσκόπων να πραγματοποιούν τυχαία και αντιπροσωπευτική δειγματοληψία, όπως συνέβαινε όταν οι πολίτες απαντούσαν πρόθυμα σε τηλεφωνικές έρευνες μέσω σταθερών γραμμών. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ευρεία διασύνδεση των πολιτών μέσω διαδικτύου, κοινωνικών δικτύων, έξυπνων τηλεφώνων κλπ, έχουν διευκολύνει τη συλλογή δεδομένων για τις δημοσκοπήσεις. Ωστόσο, αυτή η ευκολία δεν συνεπάγεται απαραίτητα την επίτευξη τυχαίας και αντιπροσωπευτικής δειγματοληψίας, η οποία είναι θεμελιώδης για την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων.

Επιπλέον, ο πολιτικός λόγος μπορεί να επηρεάσει την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων. Όταν πολιτικοί ηγέτες αμφισβητούν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων που δεν τους ευνοούν, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη του κοινού στις έρευνες και αποθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου η υποστήριξη συχνά υποεκτιμάται στις δημοσκοπήσεις, εν μέρει λόγω της δυσπιστίας των υποστηρικτών του προς τα μέσα ενημέρωσης και τις δημοσκοπήσεις. Αυτή η δυσπιστία οδηγεί σε χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε έρευνες, επηρεάζοντας την ακρίβεια των αποτελεσμάτων.

Είναι εύκολο να «στηθεί» στις μέρες μας μια δημοσκόπηση ή υπάρχει το νομικό πλαίσιο που αποτρέπει κάτι τέτοιο;

Όπως μπορεί να γίνει μια οποιοδήποτε απάτη ή έγκλημα, μπορεί να στηθεί και μια δημοσκόπηση.  Αν και, λόγω της μεγάλης έκθεσης στην δημοσιότητα, της προσπάθειας των εταιρειών να διαφυλάξουν την αξιοπιστία τους και της ύπαρξης πολλών ανεξάρτητων εταιρειών που λειτουργούν στην Ελλάδα, συνήθως αυτό δεν γίνεται στην πράξη. Στην Ελλάδα, το νομικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή και δημοσιοποίηση δημοσκοπήσεων είναι αυστηρό και στοχεύει στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας των ερευνών. Η Εθνική Επιτροπή Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής έχουν την αρμοδιότητα να εποπτεύουν και να ελέγχουν τις δημοσκοπήσεις, διασφαλίζοντας ότι τηρούνται οι προβλεπόμενοι κανόνες και διαδικασίες.  

Πόσο έχει αλλάξει τη δημοσκοπική έρευνα η εξέλιξη της τεχνολογίας; Έχει ενταχθεί στα εργαλεία που χρησιμοποιείτε η τεχνητή νοημοσύνη και με ποιο τρόπο;   

Σίγουρα η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο εξάγεται η έρευνα. Στην εταιρεία μας, για παράδειγμα, η κατανομή των αναποφάσιστων γίνεται με την χρήση μηχανικής μάθησης – τεχνητής νοημοσύνης, όπως και η επεξεργασία και η κατηγοριοποίηση των απαντήσεων σε ανοιχτές ερωτήσεις (ελεύθερο κείμενο).

Η τεχνολογία έχει υπεισέρθει και στην διαδικασία συλλογής του δείγματος. Στην REALPOLLS με την χρήση εφαρμογών όπως το viber, με το οποίο αποστέλλουμε κλειδωμένα μηνύματα με κωδικούς μίας χρήσης εξασφαλίζοντας έτσι την μοναδικότητα της απάντησης, προσομοιώνουμε με μεγάλη επιτυχία την διαδικασία τυχαίων τηλεφωνημάτων σε σταθερά, μέθοδος η οποία λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία μέχρι το 2000, αφού εξασφάλιζε σχεδόν τυχαία δειγματοληψία.

Υπάρχει η αντίληψη ότι η δημοσιοποίηση μιας δημοσκόπησης που ως φωτογραφία της στιγμής καταγράφει αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία, παράλληλα επηρεάζει την κοινή γνώμη προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Η παραπάνω αντίληψη στηρίζεται σε δύο φαινόμενα τα οποία όμως είναι ανταγωνιστικά: Από τη μία έχουμε το «φαινόμενο του καροτσιού» (bandwagon effect), όπου οι ψηφοφόροι τείνουν να υποστηρίζουν τον υποψήφιο που προηγείται στις δημοσκοπήσεις. Από την άλλη, το «φαινόμενο του αουτσάιντερ» (underdog effect) μπορεί να προκαλέσει αύξηση της υποστήριξης προς τον υποψήφιο που υστερεί, λόγω συμπάθειας ή επιθυμίας για ισορροπία.  Η εμπειρία έχει δείξει ότι κατά πάσα πιθανότητα oi δημοσκοπήσεις δεν μπορούν να επηρεάσουν σε τόσο μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη, ώστε να καθορίσουν τελικά το αποτέλεσμα. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο στην Αμερική θα είχαμε τώρα πρόεδρο την Κάμαλα Χάρις και όχι τον Ντόναλτ Τραμπ.

Πως σχολιάζετε τους σημερινούς πολιτικούς αρχηγούς σε σχέση με την δημοφιλία τους και την καταλληλότητα τους να γίνουν πρωθυπουργοί; Υπάρχουν κάποιοι που έχουν ταβάνι, άλλοι που έχουν ανέβει ψηλά λόγω συγκυριών και άλλοι που με τις κατάλληλες προϋποθέσεις ενδέχεται να «εκτοξευθούν»;

Θα σας παρέπεμπα στις τελευταίες μας δημοσιευμένες έρευνες. Ένα μικρό σχόλιο που θα μπορούσα να κάνω είναι ότι ειδικά στον χώρο της κεντροαριστεράς έχουμε το φαινόμενο να έχουμε ισχυρά κόμματα χωρίς ηγεσίες και ηγέτες χωρίς κόμματα.

Τι θα ρωτούσατε τους Θεσσαλονικείς αν θέλατε να βγάλετε ένα συμπέρασμα για τη σημερινή Θεσσαλονίκη και τις προοπτικές της;

Θα ακολουθούσα ένα μοντέλο τριών ανοιχτών ερωτήσεων ελευθέρου κειμένου, σε σχέση με το πώς αισθάνονται για την πόλη τους.

• Τι τους ευχαριστεί στην πόλη τους
• Τι τους δυσαρεστεί και τι
• Θα ήθελαν να αλλάξουν σε αυτή.
• Όλα σε ελεύθερο κείμενο.

Με τον τρόπο αυτό και τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούμε και ποσοτικοποιούμε τις ελεύθερες απαντήσεις, θα ξέραμε με ακρίβεια την ψυχολογία και τα θέλω των Θεσσαλονικιών και κατ’ επέκτασίν τον παλμό ολόκληρης της πόλης.