10 πράγματα που δεν ξέρουμε για τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον ηγέτη του ΚΚΕ που αυτοκτόνησε στη Σιβηρία

Ξημερώματα της 1ης Αυγούστου στο παγωμένο Σοργκούτ της Σιβηρίας ο άνθρωπος που σημάδεψε για δεκαετίες τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα κρεμάστηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας από την εξορία στην οποία είχε καταδικαστεί από το Σοβιετικό καθεστώς. Ήταν η τελευταία πολιτική πράξη του Νίκου Ζαχαριάδη, ηγέτη του ΚΚΕ για δεκαετίες και διωγμένου από το 1957. Ακόμα κι αυτή έγινε γνωστή έπειτα από χρόνια. Επισήμως, τότε, ο θάνατός του, που ανακοινώθηκε με καθυστέρηση επτά ημερών, προήλθε από έμφραγμα. Διωγμένος από το κόμμα του επέμεινε μέχρι τέλους στις απόψεις (και τις εμμονές του…).

Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά πέρα από την πολιτική του δράση. Η ανθρώπινη πλευρά του που ίσως δώσει εξηγήσεις για την πολιτική του φύση και τις αποφάσεις του που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό και την πορεία της Ελλάδας στα χρόνια πριν και μετά τον πόλεμο.

1-Η οικογένεια: Ο πατέρας του Παναγιώτης ήταν πραγματογνώμονας της γαλλικής εταιρίας «Ρεζί» στην Τουρκία. Είχε τον τρόπο του και για να συνεχίσει να τον έχει άλλαζε συχνά τόπο διαμονής κι ενώ ο Νίκος Ζαχαριάδης γεννήθηκε στην Ανδριανούπολη, το 1903, πριν ακόμα ενηλικιωθεί είχε ζήσει σε πολλές ισχυρές οικονομικά πόλεις της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1924, ενώ η μητέρα του, την οποία λάτρευε ήταν βαθιά θρησκευόμενη.

2-Σχέση με τον κομμουνισμό: Συγγενείς του, τον έπαιρναν συχνά μαζί τους σε εμπορικά ταξίδια στη Σοβιετική Ένωση. Υπήρξε ένας από τους πρώτους μαθητές του Κομμουνιστικού Πανεπιστημίου των Εργαζομένων της Ανατολής (KUTV). Αυτό τον βοήθησε να αναδειχτεί σε πρωταγωνιστική μορφή του ΚΚΕ που την εποχή εκείνη αντιμετώπιζε εσωτερικές κρίσεις με διάφορες ομάδες, κυριότερη απ΄ όλες αυτή την τροτσκιστών.

3-Ο Στάλιν: Η λατρεία του προς τον «πατερούλη» υπήρξε καθοριστική, αλλά και μοιραία. Μέχρι τέλους υπήρξε θαυμαστής του και οδηγός του στις πολιτικές του αποφάσεις. Αυτή υπήρξε και η βασική αιτία της πτώσης την περίοδο της αποσταλινοποίησης και οι μετέπειτα περιπέτειές του με κορυφαία την εξορία του στη Σιβηρία και η διαρκής παρακολούθηση από τις Σοβετικές αρχές μέχρι τον θάνατό του. Ως  φοιτητής κομματικής οργάνωσης στη Μόσχα, τον Ιανουάριο του 1924 στάθηκε φρουρός στο μνημείο του Λένιν. Δίπλα του ήταν ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ.

4-Ο έρωτας στη ζωή του. Όσο έντονη ήταν η πολιτική του δράση, τόσο έντονη ήταν και η ερωτική του ζωή. Από τις πολλές σχέσεις του δύο κατέληξαν σε γάμο με απογόνους. Στη Μόσχα είχε παντρευτεί την Τσέχα κομουνίστρια Μάνια Νοβάκοβα (1907-1981), η οποία εργαζόταν ως γραμματέας στην Κομιτέρν. Απέκτησαν δυο παιδιά, τον Κύρο (1934-2006) και την Όλγα (1947). Στη διάρκεια του εμφυλίου, παντρεύτηκε με θρησκευτικό γάμο με ιερέα του ΔΣΕ, στις Πρέσπες, τη Ρούλα Κουκούλου (1916-1997), μέλος του ΚΚΕ, με την οποία απέκτησε ένα γιο, τον Ιωσήφ (Σήφη) το 1950. Πληγώθηκε όταν τον αποκήρυξε μετά τη διαγραφή του το 1957.

5-Η φωτογραφία:  Υπήρξε ένα από τα πάθη του. Τη λάτρευε και δεν αποχωριζόταν τη φωτογραφική του μηχανή. Οι περισσότερες φωτογραφίες τους όμως είτε χάθηκαν, είχε κατασχέθηκαν από τις αρχές.

6-Σχέση με τον κοινοβουλευτισμό: Δεν ήταν καλές. Δεν πίστευε σε αυτόν. Είναι χαρακτηριστική η ιστορία που διηγείται ο Φρέντυ Γερμανός στο βιβλίο του «Το είδωλο». Όταν στις εκλογές του 1936 ο Μανώλης Μανωλέας τον ξεπέρασε σε σταυρούς στον Πειραιά κι εκλέχτηκε βουλευτής είπε στους συνεργάτες του: «Σιγά τ’ αυγά. Τον Μανωλέα τον στηρίζει ο Πειραιά, εμένα με στηρίζει ο Στάλιν. Ποιος είναι ο καλύτερος;».

7-Παρανομία: Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε εκτός νόμου. Όχι μόνο σε περιόδους δικτατορίας ή εμφυλίου πολέμου, αλλά και κοινοβουλευτισμού. Αιτία η καταδίκη για ηθική αυτουργία στη δολοφονία του αρχειομαρξιστή Γεωργοπαπαδάτου στην πλατεία Αγίων Θεοδώρων στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1926.

8-Εμμονές: Όπως και το είδωλό του ο Ιωσήφ Στάλιν είχε εμμονές με συνεργάτες του. Η συχνότερη κατηγορία για τους εσωκομματικούς  του αντιπάλους ήταν η συνεργασία με την Ασφάλεια, ακόμα και τις αγγλικές μυστικές υπηρεσίες. Στις θέσεις αυτές επέμεινε μέχρι τέλους της ζωής του, όπως φαίνεται και στις σχετικές επιστολές του, αλλά και επαφές με στελέχη του κόμματος.

9-Η ΑΕΚ: Του άρεσε το ποδόσφαιρο. Ως πρόσφυγας υποστήριζε την ΑΕΚ και λίγο μετά την ήττα στον Εμφύλιο ζήτησε να δημιουργηθεί ποδοσφαιρική ομάδα στην Πολωνία με πολιτικούς πρόσφυγες. Το εγχείρημα απέτυχε μετά τον πρώτο αγώνα όταν οι ταλαιπωρημένοι από τις κακουχίες του πολέμου ποδοσφαιριστές δεν είχαν δυνάμεις να αναμετρηθούν με τους αντιπάλους τους στο β’ ημίχρονο.

10-Επιστροφή στην Ελλάδα:  Το 1962 στέλνει επιστολή με την οποία ζητά να δικαστεί από ελληνικό δικαστήριο, ενώ το ΚΚΕ βρισκόταν εκτός νόμου. Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν θέλει να πιάσει τη «καυτή πατάτα» στα χέρια της. Είχε άλλωστε τόσα άλλα προβλήματα. Την ίδια τύχη έχει και δεύτερη επιστολή του τον επόμενο χρόνο όταν πρωθυπουργός είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου που επίσης έχει τα δικά του προβλήματα που οδήγησαν στην αποστασία. Η απειλή του να στείλει και μια ακόμα επιστολή επαναπατρισμού αυτή τη φορά το 1973 στην κυβέρνηση Παπαδόπουλου είναι αυτή που παίζει καθοριστικό ρόλο στο να δώσει τέλος στη ζωή του.

Ο Κώστας Λουλές ήταν ο τελευταίος αξιωματούχος του ΚΚΕ που τον συνάντησε στις 26 Ιουλίου 1973. Πήγε εκεί για να τον πείσει να μην υλοποιήσει τις απειλές του για αυτοκτονία και να σταματήσει τις απεργίας πείνας. «Πάω στοίχημα ότι δεν θα πραγματοποιήσεις την απειλή σου» του είπε ο Λουλές φεύγοντας. Στο τελευταίο του σημείωμα ο Νίκος Ζαχαριάδης λίγο πριν περάσει τη θηλιά στο λαιμό του έγραψε: «Ο Λουλές τόχασε το στοίχημα». Στις 29 Δεκεμβρίου 1991 θάφτηκε στο Α’ Νεκροταφείο σε τάφο που του παραχώρησε ο Δήμος Αθηναίων, στις 16 Ιουλίου η Πανελλαδική συνδιάσκεψη του ΚΚΕ αποφάσισε την αποκατάστασή του, η οποία πραγματοποιήθηκε επίσημα στις 2 Οκτωβρίου 2011.