Η Ελλάδα έχει επενδύσει σημαντικά στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, κυρίως φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία πλεονάσματος ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες αιχμής ηλιοφάνειας ή ανέμου. Ένα συχνό επιχείρημα λέει ότι η εξαγωγή αυτού του πλεονάσματος στις γειτονικές Βαλκανικές χώρες θα έκανε τη χονδρεμπορική ενέργεια φθηνότερη στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, η πράξη δείχνει το αντίθετο.
Υπάρχει μια λογικοφανής εξήγηση που βασίζεται στο εξής σκεπτικό, ότι το μεσημέρι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στο εσωτερικό είναι χαμηλή, άρα η υπερπαραγωγή που εξάγεται δεν επηρεάζει τις εγχώριες τιμές. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, η χονδρική τιμή θα έπρεπε να μειώνεται, καθώς η αγορά «βλέπει» μεγαλύτερη προσφορά από την πραγματική ζήτηση. Ωστόσο, αυτή η υπόθεση αγνοεί τον τρόπο που λειτουργεί στην πραγματικότητα η χονδρεμπορική αγορά.
Η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα λειτουργεί ανά ώρα, λαμβάνοντας υπόψη τις προσφορές των παραγωγών και τη ζήτηση των καταναλωτών. Οι ποσότητες που δηλώνονται για εξαγωγή αφαιρούνται κανονικά απο την εγχώρια προσφορά και φαίνεται μια πλασματική μικρότερη προσφορά στο εσωτερικό της χώρας.
Ακόμα κι αν η ζήτηση στο εσωτερικό είναι χαμηλή, η ενέργεια που εξάγεται μειώνει τη διαθέσιμη ποσότητα για τους Έλληνες καταναλωτές, με αποτέλεσμα οι τιμές να παραμένουν υψηλές, τότε με βάση τον νόμο της προσφοράς και ζήτησης, η λιγότερη προσφορά (εικονική) στην εγχώρια αγορά σημαίνει αυτόματα και υψηλότερη τιμή. Εκείνες τις ώρες μπορεί να δείχνει η τιμή της χονδρικής αγοράς χαμηλή, αλλά όχι για τους καταναλωτές, παρά μόνο στους προμηθευτές που την εξάγουν.
Η υπερπαραγωγή και η εξαγωγή είναι επικερδής μόνο για τις εταιρείες. Το φθηνό πλεονάζον ρεύμα πωλείται στο εξωτερικό, αποφέροντας άμεσα κέρδη. Οι Έλληνες καταναλωτές, αντίθετα, βλέπουν τις τιμές των λογαριασμών τους να αυξάνονται. Η αντίληψη ότι η εξαγωγή θα μειώσει την τιμή της χονδρικής είναι μύθος: στην πράξη, η εξαγωγή αυξάνει το κόστος της ενέργειας στο εσωτερικό.
Και το ερώτημα παραμένει, γιατί δεν μειώνεται η τιμή στο εσωτερικό;
Παρά την υπερπαραγωγή, η διαθέσιμη ενέργεια που μένει στην εγχώρια αγορά δεν είναι αρκετή για να καλύψει την ζήτηση και να μειώσει τις τιμές. Η εξαγωγή αφαιρεί ποσότητες από την εγχώρια προσφορά, και η χαμηλή ζήτηση το μεσημέρι δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει αυτό το φαινόμενο. Οι παραγωγοί προτιμούν τις εξαγωγές επειδή οι τιμές στο εξωτερικό είναι συχνά πιο ελκυστικές, ενώ οι καταναλωτές δεν επωφελούνται από το πλεόνασμα.
Στρατηγική διαχείριση της ενέργειας
Για να ωφεληθούν και οι καταναλωτές από την υπερπαραγωγή, απαιτείται στρατηγική διαχείριση:
- Αποθήκευση ενέργειας σε μεγάλα συστήματα μπαταριών.
- Ευέλικτη ρύθμιση των εξαγωγών, ώστε να διατηρείται επαρκής εγχώρια προσφορά.
- Προσαρμογή της βιομηχανικής κατανάλωσης κατά τις ώρες υπερπαραγωγής.
Χωρίς αυτά, οι παραγωγοί θα συνεχίζουν να κερδίζουν από τις εξαγωγές, ενώ οι καταναλωτές θα πληρώνουν ακριβότερους λογαριασμούς.
Εν τέλει η εξαγωγή φθηνής πράσινης ενέργειας στα Βαλκάνια δεν κάνει τη χονδρική ενέργεια φθηνότερη στην Ελλάδα. Αντιθέτως, αυξάνει τις τιμές στο εσωτερικό και ωφελεί αποκλειστικά τους παραγωγούς. Οι καταναλωτές παραμένουν οι χαμένοι αυτής της στρατηγικής, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για πιο έξυπνη διαχείριση της υπερπαραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας. Ο μύθος της φθηνότερης χονδρικής διαψεύδεται από την πράξη: η υπερπαραγωγή και οι εξαγωγές κερδίζουν μόνο όσους παράγουν την ενέργεια.
*Μιχάλης Χριστοδουλίδης Διπλ Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ Ενεργειακός Αναλυτής
