Το Υπόγειο Παίγνιο Διαδοχής Ερντογάν

Σε έναν ταραχώδη πολιτικό στροβιλισμό που σαρώνει την Τουρκία, οι εσωτερικές συγκρούσεις για την εξουσία αποκαλύπτουν βαθιές ρωγμές στο σύστημα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι φήμες για την υγεία του 70χρονου ηγέτη κυκλοφορούν εδώ και χρόνια, με περιστατικά όπως η επιληψία του, οι μάχες με τον καρκίνο και ακόμα και εκείνο το ατύχημα το 2006, όπου κλειδώθηκε κατά λάθος στο θωρακισμένο αυτοκίνητό του ενώ ήταν λιπόθυμος.

Αυτές οι αδυναμίες έχουν πυροδοτήσει έντονες διαμάχες μεταξύ πιθανών διαδόχων, δημιουργώντας ένα κλίμα αβεβαιότητας και ανταγωνισμού.

Σε αυτό το φόντο, πρόσφατες εξελίξεις, όπως η απομάκρυνση βετεράνων υπουργών σαν τον Χουλουσί Ακάρ και τον Σουλεϊμάν Σοϊλού, φαίνονται ως στρατηγικές κινήσεις για να ανοίξουν δρόμο σε νεότερους παίκτες, ελεγχόμενους από το Ερντογανικό περιβάλλον, μειώνοντας την απειλή από φιλόδοξους ανταγωνιστές.

Μέσα σε αυτό το καζάνι που βράζει, ξεχωρίζει η φιγούρα του Νετζμετίν Μπιλάλ Ερντογάν, του 42χρονου γιου του προέδρου, που κινείται σαν σκιά πίσω από τα φώτα της εξουσίας.

Με το καθεστώς του πατέρα του να τον προστατεύει, ο Μπιλάλ ελέγχει δίκτυα όπως το Ίδρυμα Νεολαίας της Τουρκίας (TÜGVA), που προωθεί ιδεολόγους του πολιτικού Ισλάμ σε κυβερνητικές θέσεις. Αυτά τα ιδρύματα, συχνά κατηγορούμενα για ξέπλυμα χρημάτων από διεφθαρμένα συμβόλαια, εκπαιδεύουν νεαρούς σε καλοκαιρινά κολέγια με ριζοσπαστικούς κληρικούς και χορηγούν υποτροφίες.

Εκτός συνόρων, μέσω οργανώσεων όπως το Ίδρυμα Turken στις ΗΠΑ – συνδεδεμένο με δίκτυα όπως το Ensar, γνωστό για σκάνδαλα κακοποίησης – ο Μπιλάλ επεκτείνει την επιρροή της οικογένειας στη μουσουλμανική διασπορά.

Οι σύνδεσμοί του με ύποπτες φιγούρες, όπως ο Γιασίν αλ-Κάντι (πρώην χρηματοδότης της Αλ Κάιντα), εγείρουν ανησυχίες για ένα μελλοντικό «χαλιφάτο» υπό την ερντογανική οικογενειακή κυριαρχία.

Αν αναλάβει, η ηγεσία του δύναται να φέρει αστάθεια, καθώς η ανάγκη διατήρησης ελέγχου θα εκτονώνεται συχνά προς εξωτερικούς εχθρούς, όπως η Ελλάδα, για να καλύψει εσωτερικές αδυναμίες.

Για την Ελλάδα, μια τέτοια ηγεσία του Μπιλάλ θα υπονομεύεται από την σκιά του πατέρα του, με συνεχόμενη επιδίωξη διατήρησης των κεκτημένων, αλλά και για να μην καταλήξει κανένας από την οικογένεια στη φυλακή.

Από τη μία πλευρά, ο έλεγχος της γραφειοκρατίας θα συνεχιστεί και πολλοί πιστοί οπαδοί θα παραμείνουν στις θέσεις τους· από την άλλη, όλοι εκείνοι που θέλουν να αρμέξουν την εξουσία γνωρίζουν ότι εάν δεν δράσουν αποδομητικά, θα χάσουν μια τεράστια ευκαιρία.

Αυτό ίσως – και λέω ίσως – επιφέρει και μια μεγαλύτερη αστάθεια. Από την άλλη πλευρά, αυτή η πιθανή εσωτερική αμφισβήτηση γνωρίζουμε ότι οδηγεί τους πολιτικούς στην Τουρκία να εκτονώσουν την κρίση προς δυσμάς. Πολλές φορές, οι αδυναμίες των ηγετών αποδεικνύονται εξαιρετικά επικίνδυνες.

Ο επόμενος, ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Ερντογάν, παραμένει στο παιχνίδι παρά τα σκάνδαλα που τον βαραίνουν. Η κακοδιαχείριση της οικονομίας, οι κατηγορίες για διαφθορά και οι φήμες για οικονομικές ατασθαλίες έχουν περιορίσει τις φιλοδοξίες του, αλλά η τεχνοκρατική του προσέγγιση και η εμπειρία του τον κρατούν ζωντανό ως επιλογή.

Στα ενεργειακά, θα πιέσει για κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο, υιοθετώντας το αφήγημα της «κακομαθημένης Ελλάδας» και προωθώντας υβριδικούς πολέμους, όπως η χρήση μετανάστευσης ως όπλο πίεσης.

Ωστόσο, η έλλειψη βαθιάς εμπειρίας στην εξωτερική πολιτική μπορεί να τον κάνει λιγότερο απειλητικό σε ορισμένα μέτωπα, αν και η συνολική κατεύθυνση της Τουρκίας – επιθετική και αναθεωρητική – δεν θα αλλάξει ριζικά.

Σε αντίθεση με τους δύο προηγούμενους διεκδικητές, ο Νουμάν Κουρτουλμούς ξεχωρίζει ως η πιο θεσμική φιγούρα. Γεννημένος το 1959 στην Τραπεζούντα, με φόντο στην οικονομία και τις κοινωνικές επιστήμες, ξεκίνησε ως ισλαμιστής ακτιβιστής, ίδρυσε το κόμμα Saadet και μετά εντάχθηκε στο AKP το 2008.

Σήμερα, ως Πρόεδρος της Τουρκικής Μεγάλης Εθνικής Συνέλευσης (TBMM), επανεκλέχθηκε το 2025 με ισχυρή πλειοψηφία. Το Σύνταγμα τον καθιστά αυτόματο μεταβατικό πρόεδρο σε περίπτωση κενού, δίνοντάς του πλεονέκτημα σταθερότητας.

Με «μαλακή» ρητορική, εστιάζει στον διάλογο και τις κοινές αξίες, αλλά υιοθετεί πλήρως τις νέο-οθωμανικές και αναθεωρητικές θέσεις του AKP σε Κύπρο και Αιγαίο.

Δημοσκοπήσεις τον δείχνουν υψηλά στις προτιμήσεις, ως «γέφυρα» μεταξύ παλιών και νέων στελεχών, με μέτρια-υψηλή πιθανότητα να επικρατήσει σε θεσμικά σενάρια. Θα λειτουργήσει ως ελεγχόμενη επιλογή από το βαθύ κράτος, εστιάζοντας στην εσωτερική αναδιοργάνωση για να αποφύγει το πρόβλημα της τωρινής υπερεπέκτασης της Τουρκίας.

Η πιο ανησυχητική υποψηφιότητα φαίνεται να είναι ο Χακάν Φιντάν, υπουργός Εξωτερικών και πρώην επικεφαλής της MIT. Με υπόβαθρο στις μυστικές υπηρεσίες, γνωρίζει «υπερβολικά πολλά» για τη διαφθορά και τα μυστικά του τωρινού καθεστώτος, καθιστώντας τον άτρωτο – σαν υπερενισχυμένο Τζ. Έντγκαρ Χούβερ.

Από νεαρός αξιωματικός, έδειχνε συμπάθεια προς το Ιράν αντί προς τη Δύση, αποκάλυψε ισραηλινές επιχειρήσεις, υποστήριξε το Ισλαμικό Κράτος και τη Χαμάς. Ενορχήστρωσε εκκαθαρίσεις οπαδών του Γκιουλέν και απαγωγές διαφωνούντων από Κόσοβο μέχρι Κένυα.

Ενδεικτικές πάντως είναι οι δηλώσεις του για «απώλεια κυριαρχίας» στα ελληνικά νησιά αν οπλιστούν, «ιστορικές αδικίες» σε Θράκη-Δωδεκάνησα, οι πιέσεις για ΑΟΖ και υδρογονάνθρακες επιδιώκοντας προφανώς την διατήρηση της Ελλάδας δυτικά του 25ου μεσημβρινού.

Σε επίπεδο υβριδικών επιχειρήσεων συνδέεται με την ενίσχυση μειονοτικών θεμάτων μέσω της «τουρκικής κληρονομιάς». Είναι αδίστακτος, φιλόδοξος και ειδήμων σε ανορθόδοξους πολέμους – η πιο επικίνδυνη επιλογή για την Ελλάδα.

Η υπόγεια εσωτερική διαμάχη για την διαδοχή κορυφώθηκε με μια πρόσφατη «βόμβα» από τον Φιντάν. Σε συνέντευξη στη Νέα Υόρκη, κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, παραδέχτηκε ότι οι άδειες για αμερικανικούς κινητήρες του μαχητικού KAAN είναι μπλοκαρισμένες στο Κογκρέσο.

«Πρέπει να εγκριθούν και να παραδοθούν για μαζική παραγωγή», είπε, αποκαλύπτοντας ότι το «εγχώριο» όραμα του Ερντογάν βασίζεται σε ξένα εξαρτήματα – μια δημόσια ομολογία εξάρτησης.

Αυτή η δήλωση, σύμφωνα με τυχαία καταγεγραμμένη συνομιλία Τούρκων δημοσιογράφων έξω από τον Λευκό Οίκο (από NTV και Anadolu), ήταν εσκεμμένη κίνηση του Φιντάν εν μέσω ανταγωνισμού με Αλμπαϊράκ και Μπιλάλ. «Έριξε βόμβα επίτηδες, παίζει με τον γαμπρό και τον γιο», ακούστηκε, αποκαλύπτοντας «τεράστιο καβγά» μεταξύ των τριών ομάδων.

Οι προηγούμενες εκκαθαρίσεις, όπως του Αμπντουλάχ Γκιουλ και Αχμέτ Νταβούτογλου, που προωθούσαν εαυτούς ως διαδόχους (ακόμα και σε αμερικανικούς κύκλους), δείχνουν πώς ο Ερντογάν εξουδετερώνει απειλές. Πρόσφατα, υπήρξαν πιέσεις για τα πτυχία του Φιντάν (παρόμοιες με του Ιμάμογλου).

Το όραμα μίας ερντογανικής δυναστείας, με την οικογένεια να βλέπει την Τουρκία ως προσωπική περιουσία (η οποία παρεμπιπτόντως αποτιμάται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια), ενισχύεται από αδύναμη αντιπολίτευση.

Παραταύτα, το παίγνιο της διαδοχής θα είναι περισσότερο απρόβλεπτο διότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα χάσουν την ευκαιρία να επέμβουν υπογείως καθεμία ποντάροντας στον εκλεκτό της. Αυτή η ετερογονία των σκοπών μπορεί να φανεί ευνοϊκή για την πατρίδα μας.

Για κάποιον όμως «μυστήριο» λόγο όταν η Τουρκία είναι κάτω ή βρίσκεται σε περιδίνηση η Ελλάδα δεν το εκμεταλλεύεται.