Η ενεργειακή φτώχεια αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας. Η έννοια αυτή αφορά νοικοκυριά που δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές ενεργειακές τους ανάγκες (θέρμανση, κλιματισμός, ηλεκτρισμός), είτε λόγω χαμηλού εισοδήματος, είτε λόγω υψηλών τιμών ενέργειας, είτε λόγω κακής ενεργειακής απόδοσης της κατοικίας.
Η ΕΛΣΤΑΤ κατέγραψε το 2024 ότι το 43,6% των ελληνικών νοικοκυριών δεν μπορούσε να θερμάνει επαρκώς το σπίτι του, ποσοστό που φέρνει τη χώρα ανάμεσα στις πιο πληγείσες της Ευρώπης. Είμαστε τρίτοι από το τέλος, λίγο καλύτερα από την Βουλγαρία και την Λιθουανία.
Δυσανάλογα υψηλό το ενεργειακό κόστος
Το ενεργειακό κόστος για τα ελληνικά νοικοκυριά είναι επίσης δυσανάλογα υψηλό. Το 2024 σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, έδειξε ότι το ποσοστό του εισοδήματος που δαπανούσαν οι Έλληνες για λογαριασμούς ρεύματος ξεπερνούσε το 9%, ενώ ο μέσος όρος στις ευρωπαϊκές χώρες δεν υπερέβαινε το 3%.
Η κατάσταση επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από τη μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, το 2023 η εξάρτηση έφτασε στο 79,6%, αυξημένη σε σχέση με το 70,7% του 2018. Με άλλα λόγια, σχεδόν 8 στα 10 ενεργειακά προϊόντα που καταναλώνονται στη χώρα προέρχονται από το εξωτερικό.
Ο άφθονος τσάμπα ήλιος πάει «χαμένος»
Δυστυχώς, όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, ο άφθονος τσάμπα ήλιος δεν μπόρεσε να περιορίσει την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας. Παρόλο που οι ΑΠΕ κατέχουν τα πρωτεία στο μείγμα, οι καταναλωτές δεν επωφελούνται από αυτές, αλλά μόνο οι παραγωγοί ΑΠΕ, τουλάχιστον για λίγο ακόμα, μέχρι η πράσινη μετάβαση να «σκάσει» σαν φούσκα, λόγω της υστέρησης έργων αποθήκευσης και επεκτάσεων δικτύων.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με το EU Energy Poverty Observatory, περίπου το 11% του πληθυσμού της Ε.Ε. βρίσκεται σε ενεργειακή φτώχεια. Η Ελλάδα, κινείται υπερδιπλάσια του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η σύγκριση αυτή δείχνει το εύρος του προβλήματος και τη βαθύτερη ανισότητα που δημιουργείται ανάμεσα στις χώρες του Νότου και του Βορρά.
Πολλοί παράγοντες
Η ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα τροφοδοτείται από πολλούς παράγοντες. Τα υψηλά ενεργειακά κόστη αποτελούν βασικό εμπόδιο, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό του οικογενειακού εισοδήματος καταναλώνεται σε λογαριασμούς ενέργειας.
Παράλληλα, η κακή ενεργειακή απόδοση των κατοικιών -ιδίως των παλαιότερων, χωρίς μόνωση και με παλιές εγκαταστάσεις θέρμανσης- αυξάνει σημαντικά την κατανάλωση. Η μεγάλη εξάρτηση από εισαγόμενη ενέργεια σημαίνει επίσης ότι οι διεθνείς κρίσεις, όπως αυτή του 2021-22, μεταφέρονται άμεσα στους καταναλωτές.
Σε όλα αυτά προστίθενται τα χαμηλά εισοδήματα και η αδυναμία πρόσβασης πολλών πολιτών σε προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης, που συχνά χαρακτηρίζονται από γραφειοκρατία ή ανεπαρκή χρηματοδότηση και κυρίως μεγάλες καθυστερήσεις που απεντάσσεται μεγάλος αριθμός δικαιούχων.
Οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα
Η σημασία του προβλήματος δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και κοινωνική. Όταν ένα νοικοκυριό δεν μπορεί να διατηρήσει το σπίτι του σε επαρκή θερμοκρασία, επιβαρύνεται η υγεία των μελών του, αυξάνονται οι ιατρικές δαπάνες και μειώνεται η ποιότητα ζωής.
Η ενεργειακή φτώχεια εντείνει τον κοινωνικό αποκλεισμό και υπονομεύει τη συνοχή της κοινωνίας, ειδικά σε περιόδους κρίσης.
Διαρκής κρίση
Συνοψίζοντας, η ενεργειακή φτώχεια στην Ελλάδα δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά μια διαρκής κρίση που αγγίζει περίπου έναν στους πέντε Έλληνες και, σε κάποιες εκτιμήσεις, φτάνει σχεδόν τον έναν στους δύο, όταν αναφερόμαστε όχι στον γενικό πληθυσμό, αλλά στα φτωχά νοικοκυριά.
Η αντιμετώπισή του απαιτεί συντονισμένη πολιτική βούληση:
- μείωση του κόστους ενέργειας,
- επενδύσεις σε εγχώριες πηγές ενέργειας,
- βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών και
- ουσιαστική στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών.
Και, κυρίως, με την ανάπτυξη των ενεργειακών Κοινοτήτων που αυτά τα πρότζεκτ έχουν βαλτώσει, λόγω ανεπάρκειας διαθεσιμότητας ηλεκτρικού χώρου.
Δείτε επίσης:
