Το Νορβηγικό Ενεργειακό Θαύμα και τα Διδάγματα για την Ελλάδα

Η Νορβηγία αποτελεί διεθνές υπόδειγμα για το πώς μια χώρα μπορεί να αξιοποιήσει τους υδρογονάνθρακές της με όφελος όχι για λίγους, αλλά για ολόκληρη την κοινωνία.

Σε έναν κόσμο όπου οι εξορύξεις συχνά συνοδεύονται από σκανδαλώδεις συμβάσεις, οικονομικές ανισότητες ή περιβαλλοντικό κόστος, η Νορβηγία κατάφερε να αναδείξει ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο. Το «ενεργειακό θαύμα» της δεν βασίζεται μόνο στον πλούτο του υπεδάφους, αλλά κυρίως στη θεσμική σοφία με την οποία τον διαχειρίστηκε. Η σύγκριση με την Ελλάδα αναδεικνύει ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το μέλλον των δικών μας πιθανών κοιτασμάτων.

Πώς λειτουργούν οι νορβηγικές εξορυκτικές συμβάσεις

Το νορβηγικό μοντέλο στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: κρατικό έλεγχο, διαφάνεια και υψηλή φορολόγηση του πετρελαϊκού κέρδους. Το κράτος παραμένει πάντοτε ο ιδιοκτήτης των υδρογονανθράκων.

Οι ιδιωτικές εταιρείες –ντόπιες και ξένες– αποκτούν όχι δικαιώματα κυριότητας, αλλά άδειες παραγωγής μετά από ανταγωνιστικούς γύρους παραχώρησης. Οι εταιρείες αναλαμβάνουν όλα τα κόστη ανακάλυψης και ανάπτυξης, αλλά τα έσοδα μοιράζονται με το κράτος μέσα από ένα πολύ αυστηρό φορολογικό πλαίσιο.

Η συνολική φορολόγηση στην παραγωγή πετρελαίου φτάνει περίπου το 78%, εξασφαλίζοντας ότι το μεγαλύτερο μέρος της αξίας επιστρέφει στο κοινωνικό σύνολο. Ταυτόχρονα, το κράτος συμμετέχει και ως επενδυτής μέσω του κρατικού φορέα SDFI, ενισχύοντας τα δημόσια έσοδα όχι μόνο από φόρους αλλά και από μερίσματα.

Το αποτέλεσμα; Τα ετήσια έσοδα της Νορβηγίας από τον πετρελαϊκό τομέα ξεπερνούν τα 12 δισεκατομμύρια ευρώ, τροφοδοτώντας το περίφημο «Πετρελαϊκό Ταμείο», το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο στον κόσμο.

Η Ελλάδα σε σύγκριση: διαφορετική αφετηρία, κοινές προκλήσεις

Η Ελλάδα, αν και γεωλογικά πολλά υποσχόμενη, βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Οι διαφορές με τη Νορβηγία είναι εμφανείς:

• Θεσμική συνέχεια: η Νορβηγία έχτισε πολιτική συναίνεση γύρω από τη στρατηγική αξιοποίηση των υδρογονανθράκων. Η Ελλάδα αλλάζει συχνά στρατηγική και προτεραιότητες, προκαλώντας επενδυτική αβεβαιότητα.
• Φορολογικό καθεστώς: το ελληνικό μοντέλο προβλέπει σαφώς χαμηλότερη φορολόγηση (περίπου 20% + 5% δικαιώματα), προσφέροντας μεγαλύτερα κίνητρα στις εταιρείες, αλλά πολύ μικρότερη εξασφάλιση δημόσιου οφέλους.
• Κρατική συμμετοχή: σε αντίθεση με τη Νορβηγία, η Ελλάδα δεν διαθέτει ισχυρό μηχανισμό άμεσης συμμετοχής του δημοσίου σε παραγωγικούς φορείς, περιορίζοντας τα έσοδα σε περίπτωση μεγάλου κοιτάσματος.
• Στρατηγική διαχείριση εσόδων: η Νορβηγία δημιούργησε ένα ταμείο που λειτουργεί ως «ασφαλιστική δικλείδα» για τις μελλοντικές γενιές. Η Ελλάδα δεν έχει αντίστοιχο ταμείο, με αποτέλεσμα τα πιθανά έσοδα να κινδυνεύουν να διοχετευθούν στην κάλυψη βραχυπρόθεσμων αναγκών.

Τι μπορεί να διδαχθεί η Ελλάδα από το νορβηγικό μοντέλο

Η νορβηγική εμπειρία δεν μπορεί να αντιγραφεί αυτούσια – είναι προϊόν κοινωνικής κουλτούρας, πολιτικής σταθερότητας και τεχνογνωσίας δεκαετιών. Ωστόσο, προσφέρει ισχυρά μαθήματα:

1. Σταθερό και διαφανές πλαίσιο: χωρίς αίσθηση συνέχειας, οι επενδύσεις απλώς δεν έρχονται.
2. Κρατική συμμετοχή σε στρατηγικές δομές: διασφαλίζει ότι ο φυσικός πλούτος παραμένει εθνικός.
3. Ένα Ταμείο Εθνικού Πλούτου: τα έσοδα πρέπει να αξιοποιούνται με ορίζοντα δεκαετιών, όχι εκλογικών κύκλων.
4. Αυστηρή περιβαλλοντική επίβλεψη: η Νορβηγία έχει δείξει ότι εξόρυξη και περιβαλλοντικός σεβασμός μπορούν να συνυπάρχουν υπό αυστηρούς κανόνες.

Το ενεργειακό θαύμα της Νορβηγίας αποδεικνύει ότι ο φυσικός πλούτος μπορεί να γίνει μοχλός εθνικής ανάπτυξης — αρκεί να υπάρχει στρατηγική, θεσμική σταθερότητα και κοινωνική ευθύνη.

Για την Ελλάδα, η πρόκληση δεν είναι μόνο η ανακάλυψη κοιτασμάτων, αλλά η δημιουργία του πλαισίου που θα επιτρέψει να μετατραπούν σε διατηρήσιμο κοινωνικό όφελος.