Οι πρόσφατες κυβερνητικές ανακοινώσεις για την προμήθεια φρεγατών τύπου FDI HN Belharra (τρεις και μία ως προαίρεση) και επιπλέον έξι μαχητικών Rafale προκάλεσαν δηλώσεις για «κούρσα εξοπλισμών» και έφεραν στο προσκήνιο το κλασικό δίλημμα «βούτυρο ή κανόνια».
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Όμως, τα δύο προαναφερθέντα προγράμματα και όσα άρχισαν να υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια δεν αποτελούν παρά «μπαλώματα» μιας κατάστασης στην οποία περιήλθαν οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) τα τελευταία 15 χρόνια περίπου.
Κατάρρευση
Έστω και με δόση υπερβολής, η οικονομική κατάρρευση της χώρας και οι πολιτικές αυστηρής λιτότητας έφεραν τις ΕΕΔ στην κατάσταση που βίωσαν οι ένοπλες δυνάμεις της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης μετά την κατάρρευσή της. Όμως, οι ΕΕΔ υπέμειναν τις περικοπές (50% του προϋπολογισμού σε σχέση με την προ κρίσης περίοδο), «έκαψαν» λίπος, υπέφεραν ως οργανισμός και ως άτομα (όπως και η κοινωνία), αλλά, όπως αποδείχθηκε στην πράξη από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι σήμερα, εκτέλεσαν στο ακέραιο την αποστολή τους.
Παρ’ όλα αυτά, η «χαμένη» δεκαπενταετία τεχνολογικής εξέλιξης έχει αφήσει πολύ ισχυρό αποτύπωμα και οι ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν είναι πολλές και με οικονομικό κόστος που μπορεί να προκαλέσει… σκοτοδίνη στο υπουργείο Οικονομικών.
Πολλά τα κενά
Ακόμη και στην περίπτωση της Πολεμικής Αεροπορίας, όπου έχουν ήδη δρομολογηθεί η αναβάθμιση 84 μαχητικών F-16C σε επίπεδο Block 72 Viper και η προμήθεια 24 μαχητικών Rafale, απομένει να γίνουν πολλά.
Όπως:
- Ο εκσυγχρονισμός 38 μαχητικών F-16C/-D Block 50 (κόστος περί τα 500.000.000 ευρώ) με απαρτία από τα μαχητικά που θα αναβαθμιστούν σε επίπεδο Viper.
- Η τύχη των 32 μαχητικών F-16C/-D Block 30.
- Η αποκατάσταση της διαθεσιμότητας των 15 C-130 Hercules, αλλά και των κατά πολύ νεότερων σε ηλικία οκτώ C-27J Spartan.
- Η αναβάθμιση των τεσσάρων αεροσκαφών ERIEYE/EMB-145H AEW&C του Αεροφερόμενου Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ), που εισήχθησαν σε υπηρεσία το 2009.
- Η προμήθεια επαρκών ποσοτήτων νέων όπλων (αέρος – εδάφους/επιφανείας) για τα γαλλικής και τα αμερικανικής προέλευσης μαχητικά, καθώς η έλλειψή τους υποβιβάζει τις επιχειρησιακές δυνατότητες των φορέων τους.
Ακόμη και αν οι παραγγελίες των όπλων κλιμακωθούν σε βάθος χρόνου, ώστε να αποφευχθεί η μαζική λήξη ορίου επιχειρησιακής ζωής, το κόστος είναι κάθε άλλο παρά αμελητέο. Στον «λογαριασμό» θα πρέπει να προστεθούν συστήματα νυχτερινής σκόπευσης SNIPER (προγραμματίζεται προμήθεια εκτιμώμενου κόστους περί τα 110.000.000 ευρώ), ατρακτίδια τακτικής αναγνώρισης κ.ά.
Εκσυγχρονισμό χρειάζονται επίσης τα συστήματα αντιαεροπορικής και αντιβαλλιστικής άμυνας Patriot, που επιχειρεί η Πολεμική Αεροπορία και τα οποία το 2019 έκλεισαν 20 χρόνια σε υπηρεσία.
Υποβρύχια 50 ετών
Στο Πολεμικό Ναυτικό, η προμήθεια των τριών νέων φρεγατών ανανεώνει περίπου το 25% του διαθέσιμου στόλου των 13 μονάδων, εκ των οποίων οι εννέα τύπου Standard έχουν μέση ηλικία περί τα 40 έτη και οι τέσσερις τύπου MEKO-200HN/«ΥΔΡΑ» από 22 (η νεότερη) έως 30 έτη (η αρχαιότερη). Από μαζική παλαιότητα πάσχει και ο στόλος υποβρυχίων. Με εξαίρεση τα τέσσερα υποβρύχια τύπου 214/«ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» και το «ΩΚΕΑΝΟΣ» (ηλικίας 42 ετών, αλλά έχει υποστεί εκτεταμένο εκσυγχρονισμό), τα υπόλοιπα έξι υποβρύχια (το 55% του Στόλου, τρία τύπου 209/1100/«ΓΛΑΥΚΟΣ» και τρία τύπου 209/1200/«ΠΟΣΕΙΔΩΝ»), έχουν ηλικία από 40 έως 50 έτη.
Το ίδιο ισχύει και για τα ταχέα περιπολικά κατευθυνόμενων βλημάτων (πυραυλάκατοι). Με την εξαίρεση των έξι τύπου «ΡΟΥΣΣΕΝ» (οι τρεις έχουν ήδη 15 χρόνια σε υπηρεσία), οι τέσσερις τύπου Combattante III έχουν μέση ηλικία περί τα 44 έτη, οι πέντε τύπου Combattante IIIB περί τα 42 έτη και οι τρεις τύπου 148 περί τα 46 έτη.
Στα παράκτια περιπολικά, η μέση ηλικία των δύο μονάδων τύπου «ΑΝΤΩΝΙΟΥ» είναι 46 έτη και των τεσσάρων μονάδων τύπου Nasty 55 έτη. Παραπλήσια είναι η ηλικιακή κατάσταση κανονιοφόρων, βοηθητικών, πλοίων αμφίβιων επιχειρήσεων, ναρκοθηρευτικών.
Σακαράκες
Στον Στρατό Ξηράς, από τα περίπου 1.350 άρματα μάχης σε υπηρεσία, μόνο το 12,5% (170 Leopard 2HEL) είναι ηλικίας 10 ετών. Για την ηλικία των υπολοίπων αρμόζει ο τίτλος της γνωστής ελληνικής ταινίας «Τι 30… τι 40… τι 50…». Τα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης και Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΑ/ΤΟΜΠ), με την εξαίρεση των «ΛΕΩΝΙΔΑΣ», που είναι ηλικίας περίπου 35 ετών και αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% του Στόλου, έχουν μέση ηλικία που υπερβαίνει τα 50 έτη.
Από τα 580 αυτοκινούμενα οβιδοβόλα, μόνο τα 24 (τύπου PzH-2000GR) έχουν ηλικία περί τα 16 έτη, ενώ των υπολοίπων αριθμεί δεκαετίες (αν και σημαντικός αριθμός έχει υποστεί εκσυγχρονισμό). Το σύνολο σχεδόν του στόλου των οχημάτων τακτικών μεταφορών και γενικής χρήσης έχει μέση ηλικία 34 έως 44 ετών.
Σε διακλαδικό επίπεδο, η αντικατάσταση τα επόμενα χρόνια των ζεύξεων δεδομένων Link 11 με Link 22, που αποτελεί το νέο νατοϊκό πρότυπο, εκτιμάται ότι θα έχει συνολικό κόστος περί το 1 δισ. ευρώ. Επιπρόσθετα, η δημιουργία ενός διακλαδικού, ολοκληρωμένου συστήματος διοίκησης, ελέγχου, υπολογιστών, επικοινωνιών, κυβερνοχώρου, πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (C5ISR: Command, Control, Computers, Communications, Cyber, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance), θα έχει πολλαπλάσιο κόστος.
Υστέρηση σε βιομηχανία, ανταλλακτικά, προσωπικό
Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, όπως και όλων των χωρών παγκοσμίως, είναι πρακτικά και οικονομικά ανέφικτο να είναι συνολικά εξοπλισμένες με συστήματα μικρής ηλικίας και νέας τεχνολογίας, λόγω του συνεχώς αυξανόμενου κόστους τους και της συνεχούς ανάπτυξης τεχνολογιών. Με την προϋπόθεση ότι είναι λειτουργικά (καλοσυντηρημένα) και υπηρετούνται από επαρκούς εκπαίδευσης προσωπικό, η ηλικία των συστημάτων δεν τα καταδικάζει σε αχρηστία.
Σε πολλές περιπτώσεις, στοχευμένοι εκσυγχρονισμοί και η χρήση νέας τεχνολογίας πυρομαχικών τα καθιστά ικανά να επιχειρούν στον σύγχρονο χώρο μάχης και η υστέρηση μπορεί να καλυφθεί σε ικανοποιητικό βαθμό με τις κατάλληλες προσαρμογές στο δόγμα, στις τακτικές και στην οργάνωση.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που απορρέει από την ηλικία είναι η δυσκολία εύρεσης ανταλλακτικών (ιδιαίτερα στα ηλεκτρονικά, λόγω της αλματώδους προόδου στον τομέα) και, συνεπεία αυτής, το αυξημένο κόστος συντήρησης. Επίσης, γενικά, λόγω του μικρότερου βαθμού αυτοματισμού, τα παλαιότερων γενεών συστήματα έχουν μεγαλύτερες απαιτήσεις σε προσωπικό, το οποίο δεν διαθέτουμε.
Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, ο ισχυρισμός περί «κούρσας εξοπλισμών» είναι αβάσιμος. Η χώρα, μετά τα Μνημόνια και την πανδημία, αντιμετωπίζοντας για πρώτη φορά μετά το 1974 τόσο έντονη και παρατεταμένη τουρκική επιθετικότητα, «αγκομαχά» για να καλύψει τα κενά και να αυξήσει την ισχύ των ΕΕΔ, δηλαδή την εθνική αποτρεπτική ικανότητα.
Αντίθετα, η κριτική για τον τρόπο υλοποίησης των εξοπλιστικών προγραμμάτων έχει βάση, καθώς με τα μέχρι σήμερα δεδομένα αποδίδεται μικρή βαρύτητα στην εγχώρια βιομηχανική συμμετοχή. Εάν δεν καταφέρουμε να ικανοποιήσουμε -με τις βιομηχανικές και τεχνολογικές δυνατότητες και το ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτουμε- σημαντικό ποσοστό των αναγκών μας και, ταυτόχρονα, να επιτύχουμε σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα, είτε πρόκειται περί «κούρσας εξοπλισμών» είτε όχι, το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο.
Θα αιμορραγήσουμε οικονομικά και θα τερματίσουμε δεύτεροι, δηλαδή τελευταίοι.
