Η Έφη Μαυροπούλου, υπεύθυνη του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού που θα στεγάζεται στην «Αγιά Σοφιά – OPAP Arena», μιλάει στον «Δ» για τη συλλογή των κειμηλίων, για την ιστορία τους και για την εκδήλωση που ετοιμάζεται για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή.
- Συνέντευξη στους Σταμάτη Βούλγαρη και Δημήτρη Βέργο
Η «Αγιά Σοφιά – OPAP Arena» δεν θα είναι σαν όλα τα άλλα γήπεδα. Το «στολίδι» της ΑΕΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια που θα ανοίξει τις πύλες του μέσα στο 2022 για να υποδεχθεί ξανά την Ένωση στα πατρογονικά της εδάφη θα αποτελεί ένα κέντρο αθλητισμού, μνήμης και πολιτισμού. Το κτίριο που θα «ακουμπά» στο γήπεδο, στην πλευρά της παλιάς Σκεπαστής, εκτός από το Μουσείο Ιστορίας της ΑΕΚ, θα φιλοξενεί και το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού.
Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο οργανισμό, ο οποίος θα λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και θα «αγκαλιάζει» όλα τα βιώματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μέσα από τα εκθέματα. Ήδη έχουν συγκεντρωθεί γύρω στα 800 κειμήλια, κάποια από τα οποία συντηρούνται σε ειδικό χώρο για να μεταφερθούν έπειτα στο Μουσείο, το οποίο θα λειτουργήσει μαζί με το γήπεδο και θα υποδεχθεί τις εκδηλώσεις για την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή.
Ο «Δ» συνάντησε την υπεύθυνη του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού, Έφη Μαυροπούλου, η οποία μίλησε για τα ξεχωριστά κειμήλια και τα συναισθήματα που φέρουν, για τα πλάνα που υπάρχουν και για τη διαδικασία της δωρεάς. Η κα Μαυροπούλου είναι Γενική Διευθύντρια της SGI-Greece και Ιδρυτικό μέλος και Αν. Γενική Γραμματέας της «Ευξείνου Λέσχης Αθηνών».
Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Η Κιβωτός της Ρωμιοσύνης» συνεχίζει να συγκεντρώνει αντικείμενα και έγγραφα από την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αν. Θράκη, τον Πόντο, την Καππαδοκία και την Ιωνία. Όποιος επιθυμεί να δανείσει ή να παραχωρήσει κειμήλιο για να εκτεθεί στο Μουσείο, μπορεί να επικοινωνεί στο τηλ: 210-6855850 και στα e-mails: [email protected] και [email protected].
Αρχικά θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για το Μουσείο του Προσφυγικού Ελληνισμού. Είναι μια τριετία περίπου που έχει ξεκινήσει η διαδικασία συλλογής των κειμηλίων. Πόσα εκθέματα έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα;
Θα είναι το πρώτο Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού στην Ελλάδα γιατί θα είναι το πρώτο που θα καλύπτει όλον τον Μικρασιατικό Προσφυγικό Ελληνισμό από την περιοχή του Πόντου, την Καππαδοκία, τα παράλια και τη Θράκη. Δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο μέχρι σήμερα. Θα είναι ένα πολύ σύγχρονο Μουσείο. Η σύγχρονη τεχνολογία θα μας βοηθήσει πάρα πολύ στην ανάδειξη των κειμηλίων, αλλά και στη μεταφορά του συναισθήματος. Στην όσο το δυνατόν καλύτερη απεικόνιση της πραγματικότητας μιας συγκεκριμένης εποχής. Αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου 800 κειμήλια. Είναι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός. Συνεχίζουμε να μαζεύουμε κειμήλια και καλούμε τον κόσμο να τα προσφέρει για να τα περιποιηθούμε και να τα αναδείξουμε. Κάποια από αυτά βρίσκονται στο στάδιο της συντήρησης. Υπάρχουν δύο τρόποι για να έρθουν τα κειμήλια στα χέρια μας και να εκτεθούν στο Μουσείο μας. Ο ένας τρόπος είναι η κλασική δωρεά και ο άλλος είναι η παραχώρηση. Δηλαδή σαν χρησιδάνειο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που θα μας το πει ο δωρητής. Για πόσο χρόνο δηλαδή θα ήθελε το κειμήλιο να εκτίθεται στο Μουσείο μας και μετά να έχει τη δυνατότητα και το δικαίωμα να το πάρει πίσω.
Θα μπορούσατε να μας δώσετε μια εικόνα των κειμηλίων;
Αν μπορώ να κάνω μια κατηγοριοποίηση τους, είναι πράγματα της καθημερινής ζωής, όπως οικιακά σκεύη, κάποια αντικείμενα που είχαν άνθρωποι στο σπίτι τους, είναι εκκλησιαστικά είδη, όπως εικόνες, Ευαγγέλια, εκκλησιαστικά βιβλία, στοιχεία και κειμήλια από ναούς που πολλοί πρόσφυγες, φεύγοντας από τις πατρογονικές τους εστίες τα έπαιρναν μαζί τους σαν ενθύμιο. Από εκεί και πέρα είναι ένα πολύ μεγάλο μέρος με έγγραφα, ντοκουμέντα, πιστοποιητικά, φωτογραφίες που λειτουργούν πραγματικά ως ιστορικά ντοκουμέντα αποδεικνύοντας διαδρομή, καταγωγή και πάρα πολλά στοιχεία για τον πρόσφυγα και τον άνθρωπο που κομίζει το συγκεκριμένο έγγραφο. Επίσης υπάρχουν και κάποια πιο ιδιαίτερα κειμήλια γιατί φέρουν και ένα ειδικό βάρος όχι λόγω οικονομικής αξίας, αλλά λόγω πολύ ενδιαφέρουσας ιστορίας. Όλα τα κειμήλια έχουν συναισθηματική αξία φυσικά. Υπάρχουν και κειμήλια βέβαια που όντως έχουν μεγάλη αξία, όπως για παράδειγμα μια εικόνα που είναι πολύ παλιά. Αλλά υπάρχουν και κειμήλια που μπορεί να είναι ελάχιστης οικονομικής αξίας, αλλά φέρουν τεράστιο βάρος.
Πόσων ετών είναι το παλαιότερο κειμήλιο που υπάρχει και τι είδους κειμήλια είναι εκείνα που σας έχουν συγκινήσει περισσότερο με βάση την ιστορία τους;
Το παλαιότερο κειμήλιο που υπάρχει είναι τουλάχιστον 150 ετών. Υπάρχουν πολλά από τα κειμήλια που με συγκινούν, όσες φορές κι αν τα δω, όσες φορές κι αν ξαναπώ την ιστορία τους. Σίγουρα με συγκινεί ένα ψάθινο μπαούλο που θα έχει εμβληματική θέση στο Μουσείο μας γιατί με αυτό το μπαούλο ήρθε μια οικογένεια από τη Σμύρνη και πρόλαβε δύο μέρες πριν την καταστροφή και χώρεσε μέσα ό,τι μπόρεσε με τα υπάρχοντά της για να έρθει με αυτό στην Ελλάδα. Υπάρχει και ένα είναι μπαούλο – ντουλάπα, το οποίο ανήκε στην ίδια οικογένεια επιφανών της Σμύρνης. Με αυτό το μπαούλο ο σύζυγος της οικογένειας ταξίδεψε στην Αμερική με σκοπό να ζητήσει βοήθεια από τους Έλληνες ομογενείς. Φτάνοντας εκεί πληροφορήθηκε ότι επίκειται η καταστροφή της Σμύρνης και βρήκε τρόπο να ειδοποιήσει τη γυναίκα του για να φύγουν από τη Σμύρνη και να πάρουν ό,τι μπορούν μαζί τους για να γυρίσουν στην Ελλάδα. Όντως δύο μέρες πριν την καταστροφή της Σμύρνης η γυναίκα του μαζί με τα παιδιά τους κατάφεραν να έρθουν στην Ελλάδα. Ο κύριος αυτός όμως με το μπαούλο – ντουλάπα έμεινε στην Αμερική για ένα χρόνο. Έφυγε από τη Σμύρνη με σκοπό να ζητήσει βοήθεια και δεν επέστρεψε ποτέ εκεί. Επανενώθηκε λοιπόν με την οικογένεια του και τους βρήκε ένα χρόνο και πλέον μετά γυρνώντας από την Αμερική στην Αθήνα.
Επίσης είναι και ένα ταπεινό ψαλίδι μιας μοδίστρας από την Τραπεζούντα, η οποία όταν ξεκίνησαν οι πρώτες διώξεις εναντίον των Ελλήνων Ποντίων και πέρασαν απέναντι στην τότε Σοβιετική Ένωση, αυτή έσωσε αυτό το ψαλίδι γιατί από αυτό έβγαζε χρήματα και ζούσε. Στην Ελλάδα πάλι με αυτό το ψαλίδι ήρθε από τη Σοβιετική Ένωση και ξανάχτισε μια καινούργια ζωή. Αυτό δείχνει τη σημαντικότητα του αντικειμένου αυτού για τη συγκεκριμένη κυρία και δείχνει μια συγκεκριμένη διαδρομή. Για μένα αυτό είναι πολύ συγκινητικό και εντυπωσιακό. Αυτό το ψαλίδι μας το έφερε η εγγονή της προηγούμενης κατόχου από τη Λάρισα όταν έμαθε για το Μουσείο. Ήρθε από τη Λάρισα για να δωρίσει το ψαλίδι της γιαγιάς της, το οποίο το κρατούσαν τόσα χρόνια.
Θα υπάρξει κάποια κατηγοριοποίηση με βάση την οποία θα τοποθετηθούν τα κειμήλια στο Μουσείο;
Στο Μουσείο τα κειμήλια δεν θα τοποθετηθούν με βάση τη γεωγραφική τους προέλευση. Εμείς δεν θέλουμε να υπάρχει κάποιος διαχωρισμός σε αυτό γιατί ο Προσφυγικός Μικρασιατικός Ελληνισμός είναι ενιαίος, άρα τα κειμήλια θα χωρίζονται περισσότερο κατά ιστορικές περιόδους με μια ιστορική διαδρομή και με βάση τη σύνδεση που έχουν.
Τι πλάνο συνεργασίας θα υπάρξει με τα σχολεία για τον προγραμματισμό εκπαιδευτικών επισκέψεων;
Ένας από τους στόχους μας είναι το Μουσείο να είναι ανοικτό στα σχολεία, ανοικτό στην κοινωνία. Θέλουμε ένα Μουσείο ζωντανό ώστε να μπορεί ο κόσμος να το επισκέπτεται. Σίγουρα θα συνεργαστούμε με τα σχολεία και με το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου όσο περισσότεροι μαθητές να μπορούν να το επισκέπτονται, να περνάνε όμορφα και να μαθαίνουν ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής ιστορίας.
Το Μουσείο θα είναι έτοιμο μαζί με την έναρξη λειτουργίας του γηπέδου; Υπάρχει στόχος να γίνει η εκδήλωση της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή εκεί;
Το Μουσείο θα είναι έτοιμο μέσα στο 2022 γιατί αυτή τη χρονιά έχουμε πολλά πλάνα λόγω της επετείου των 100 ετών από τη Μικρασιατική καταστροφή και με βάση το νέο γήπεδο φυσικά θα διοργανώσουμε πολλές επετειακές εκδηλώσεις. Στόχος είναι να γίνει εκδήλωση για τα 100 χρόνια στο Μουσείο, το οποίο θα είναι 1000 τετραγωνικά, και στο γήπεδο. Στο Μουσείο θα έχουμε επίσης και κάποιες θεματικές και περιοδικές εκθέσεις με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή.
