- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Υστερα από 11 εβδομάδες επιχειρήσεων στην Ουκρανία μπορεί να εξαχθεί με αρκετή βεβαιότητα μια αρχική σειρά διδαγμάτων για στρατιωτικά ζητήματα. Η ελληνική αμυντική σχεδίαση θα έπρεπε ίσως να αρχίσει άμεσα να τα λαμβάνει υπόψη, να τα μελετήσει σε βάθος και να τα ενσωματώσει στις Ενοπλες Δυνάμεις, ώστε να μεγιστοποιήσει τις επιχειρησιακές δυνατότητές τους.
Ταυτόχρονα, η ίδια διαδικασία θα καταδείξει ποιοι τεχνολογικοί τομείς πρέπει να αποκτήσουν προτεραιότητα στη διάθεση των οικονομικών πόρων.
1. Συν Αθηνά (διεθνής παράγοντας) και χείρα κίνει
Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής, η γενική εκτίμηση ήταν ότι η κατάρρευση της Ουκρανίας ήταν ζήτημα ημερών, λόγω της συντριπτικής ρωσικής υπεροχής στον συσχετισμό στρατιωτικής ισχύος. Ομως, σχεδόν τρεις μήνες μετά, αυτό δεν συνέβη, και η μάλιστα η Ρωσία εξαναγκάστηκε σε εκ βάθρων τροποποίηση του αρχικού σχεδιασμού της. H εξέλιξη των πραγμάτων αποκάλυψε μη αναμενόμενες αδυναμίες και ανεπάρκειες του ρωσικού οικοδομήματος, αλλά οι καθοριστικοί παράγοντες ήταν δύο:
–Η ισχυρή θέληση των Ουκρανών για αντίσταση και, σε επιχειρησιακό επίπεδο, η μετατροπή κάθε οικισμού, χωριού, μικρής και μεγάλης πόλης σε περίκλειστο, που απέδειξε την αξία μιας καλά οργανωμένης άμυνας, που τουλάχιστον μπορεί να κερδίσει χρόνο και να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τα λάθη του αντιπάλου.
-Επίσης, η μη ταχεία κατάρρευση της ουκρανικής άμυνας επέτρεψε την ενεργοποίηση της Δύσης και την τάχιστη έναρξη της αποστολής στρατιωτικής βοήθειας, που αποδείχθηκε καθοριστική μέχρι σήμερα.
Αν όμως ο ρωσικός σχεδιασμός πετύχαινε τους στόχους τα πρώτα 24ωρα, το τετελεσμένο θα είχε δημιουργηθεί και, με την πάροδο του χρόνου, η κατοχή της Ουκρανίας από τη Ρωσία θα είχε παγιωθεί (παράδειγμα, η τουρκική κατοχή της Βόρειας Κύπρου). Ταυτόχρονα, η αρχική αποτυχία ρυμούλκησε τη Ρωσία σε μια παρατεταμένη σύγκρουση και στην καταβολή δυσανάλογου κόστους. Ας σημειωθεί εδώ ότι τη δεκαετή ρωσική εμπλοκή στο Αφγανιστάν ακολούθησε η πτώση του σοβιετικού καθεστώτος.
Στην περίπτωση της χώρας μας, μετά το φιάσκο των Ιμίων το 1996 και το θεώρημα περί «σημειακής κρίσης» (που ευτυχώς, τον Ιούνιο του 2020, δημόσια απορρίφθηκε από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ) θα πρέπει να έχει γίνει προφανές ότι η παρέμβαση του διεθνούς παράγοντα καθορίζεται όχι μόνο από τα συμφέροντά του, αλλά και από την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στο πεδίο. Η φοβία αποφυγής της κλιμάκωσης στη διαχείριση μιας κρίσης, σε συνδυασμό με τη «μοιρολατρική» αναμονή της παρέμβασης του διεθνούς παράγοντα για την εκτόνωσή της, δεν αποτελεί την ασφαλέστερη μέθοδο για την υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας.
Αντίθετα, η επίδειξη ισχυρής και αταλάντευτης θέλησης για άμυνα και, φυσικά, η δυνατότητα υλοποίησής της στην πράξη εκπέμπουν ισχυρό μήνυμα αποτροπής στον αντίπαλο, ελαχιστοποιούν την πιθανότητα τετελεσμένου και μπορεί να επηρεάσουν και την παρέμβαση του διεθνούς παράγοντα.
2. Tα «όπλα του λαού», φορητά κατευθυνόμενα αντιαρματικά και αντιαεροπορικά
Σε ό,τι αφορά τα άρματα μάχης, o πόλεμος στην Ουκρανία εξελίσσεται σε μείζονα κρίση εμπιστοσύνης στη βιωσιμότητά τους στον σύγχρονο χώρο μάχης, ανάλογη με τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973.
Οπως και τότε, πολλοί πιθανόν να προβλέψουν τον θάνατο του άρματος μάχης ως κύριας οπλικής πλατφόρμας των χερσαίων δυνάμεων, αλλά και στις δύο περιπτώσεις κοινός παρονομαστής είναι η λανθασμένη τακτική χρήση. Αν το 1973 οι Ισραηλινοί αιφνιδιάστηκαν με τη για πρώτη φορά μαζική χρήση του ρωσικής προέλευσης και ενσύρματης καθοδήγησης αντιαρματικού βλήματος Sagger, το 2022 οι Ρώσοι δεν έχουν καμιά δικαιολογία για τις ελλειμματικές τακτικές χρήσης των αρμάτων τους που αναδεικνύουν κενά στην εκπαίδευσή τους.
Αυτό όμως δεν απομειώνει την επιχειρησιακή αξία των σύγχρονης τεχνολογίας φορητών αντιαρματικών όπλων «fire and forget» (δεν απαιτείται η συνεχής καθοδήγηση προς τον στόχο), που, όπως αποδείχθηκε στην Ουκρανία, η μαζική χρήση τους ακόμη και από μη εκπαιδευμένο προσωπικό μπορεί να προκαλέσει σοβαρές απώλειες στον αντίπαλο και απαιτεί από αυτόν υψηλό συντονισμό για να εφαρμόσει τις κατάλληλες τακτικές αντιμετώπισής τους.
Το ίδιο ισχύει και για τα εκτοξευόμενα από τον ώμο κατευθυνόμενα αντιαεροπορικά βλήματα (MANPADS), που περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες αεροκίνησης του αντιπάλου και, εφόσον αυτός δεν διαθέτει επάρκεια κατευθυνόμενων όπλων μεγάλου βεληνεκούς, αποτελούν σημαντικό κίνδυνο και για τα μαχητικά του αεροσκάφη.
Ας σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με δηλώσεις Ουκρανών αξιωματούχων, οι απαιτήσεις ανέρχονται σε 500 αντιαρματικά βλήματα Javelin και σε 500 αντιαεροπορικά βλήματα Stinger ανά ημέρα αγώνα! Συνεπεία αυτού, το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ σε συνεργασία με τις κατασκευάστριες εταιρίες επιχειρεί να αυξήσει δραματικά την παραγωγή τους, καθώς άρχισαν να εξαντλούνται τα αμερικανικά αποθέματα. Σύμφωνα με ανοιχτές πηγές, ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ χρηματοδοτεί την ετήσια παραγωγή 6.000 βλημάτων Javelin.
3. Ο θεός του πολέμου, το Πυροβολικό
Η ρήση αποδίδεται στον Ιωσήφ Στάλιν και απεικονίζει τη διαχρονικά μεγάλη σημασία που αποδίδουν οι Ρώσοι στο συμβατικό και το πυραυλικό Πυροβολικό, που στις τρέχουσες επιχειρήσεις στην Ουκρανία κατέχει κομβικό ρόλο. Η επερχόμενη ωρίμανση νέων τεχνολογιών θα επιφέρει δραματικές αλλαγές σε ακρίβεια, φονικότητα και βεληνεκή, καθώς θα επιτρέπει την προσβολή στόχων στο βάθος της ενδοχώρας του αντιπάλου, προσδίδοντας τους στρατηγικά χαρακτηριστικά.
Στην ελληνική περίπτωση, η ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του Πυροβολικού θα έπρεπε να ήταν από τις υψηλότερες προτεραιότητες. Η ενίσχυση δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την προμήθεια νέων μέσων εκπομπής πυρών, αλλά μπορεί να επιτευχθεί με σαφώς χαμηλότερου οικονομικού κόστους δράσεις, όπως η προμήθεια πυρομαχικών αυξημένων επιδόσεων, η προσθήκη δυνατότητας αυτόματης τάξης σε όλα τα μέσα εκπομπής πυρών, η βελτιστοποίηση των δυνατοτήτων εντοπισμού και στοχοποίησης, καθώς και του τεχνικού και τακτικού ελέγχου των πυρών.
Για να γίνουν αντιληπτές οι δυνατότητες του σύγχρονου Πυροβολικού θα αναφέρουμε ότι, σε δοκιμές που έγιναν περί το 2000, 15 βλήματα προσβολής οροφής, διαμετρήματος 155 χλστ., τύπου που διαθέτει σε υπηρεσία ο Ελληνικός Στρατός, βλήθηκαν κατά 24 αρμάτων μάχης σε απόσταση 17 χλμ. Επιτυγχάνοντας ποσοστό αξιοπιστίας 100%, τα 30 ανεξάρτητης καθοδήγησης υποπυρομαχικά που αφέθηκαν (δύο από κάθε βλήμα) έπληξαν τα 20 από τα 24 άρματα (ποσοστό επιτυχίας 83%). Γίνονται εύκολα αντιληπτές οι επιχειρησιακές επιπτώσεις της γενίκευσης της χρήσης βλημάτων της κατηγορίας στο σύνολο των περίπου 450, σύμφωνα με ανοιχτές πηγές, αυτοκινούμενων οβιδοβόλων διαμετρήματος των 155 χλστ. που βρίσκονται σε υπηρεσία.
