Ασάφειες στη διαδικασία υλοποίησης και τους όρους της φέρεται, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι παρουσιάζει η ελληνογερμανική συμφωνία ανταλλαγής των ρωσικής (σοβιετικής) προέλευσης τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης (ΤΟΜΑ) BMP-1 με ισάριθμα γερμανικής προέλευσης ΤΟΜΑ Marder 1A3, ώστε τα πρώτα να προωθηθούν ως στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Υπενθυμίζεται ότι στις 31 Μαΐου, κατά την έκτακτη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς ανακοίνωσε τον «αρραβώνα» (Ringtausch: ανταλλαγή δακτυλιδιών) της Γερμανίας με την Ελλάδα για την ανταλλαγή των ΤΟΜΑ, υποχρεώνοντας το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στην εκ των υστέρων έκδοση σχετικής ανακοίνωσης.
Ως γνωστόν, τα BMP-1 που θα ανταλλαχθούν με Marder 1A3 προέρχονται από τα 501 οχήματα του τύπου που απέκτησε η χώρα μας από τα αποθέματα του Στρατού της πρώην Ανατολικής Γερμανίας μέσω ελληνογερμανικής διακρατικής συμφωνίας που υπεγράφη το 1992 (επί υπουργίας Βαρβιτσιώτη), στο πλαίσιο της συνθήκης για τις συμβατικές δυνάμεις στην Ευρώπη (CFE: Conventional Forces in Europe) και της νέας πραγματικότητας ασφάλειας που είχαν διαμορφώσει η λήξη του Ψυχρού Πολέμου και η κατάρρευση του ανατολικού συνασπισμού. Μάλιστα, το 1995 έγινε τροποποίηση της αρχικής συμφωνίας για να περιληφθεί η πρόβλεψη ότι για τυχόν μεταβίβαση των εν λόγω οχημάτων σε τρίτη χώρα απαιτείται άδεια από τη γερμανική κυβέρνηση. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο το 2019 (επί υπουργίας Καμμένου), όταν η χώρα μας παραχώρησε 101 BMP-1 στην Αίγυπτο, υπήρξε γερμανική αντίδραση, καθώς δεν είχε προηγηθεί ελληνικό αίτημα για τη χορήγηση αδείας.
Το ζήτημα της ανταλλαγής συζητήθηκε στα τέλη Ιουνίου, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας και τη Γερμανίδα ομόλογό του και, σύμφωνα με δημοσιεύματα, στις αρχές του Ιουλίου επιτροπή του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) επισκέφθηκε τις εγκαταστάσεις γερμανικής εταιρίας όπου πραγματοποιούνται η συντήρηση των Marder του στρατού της Γερμανίας και η εργοστασιακή αξιοποίηση υλικού από τα γερμανικά αποθέματα που πωλείται σε τρίτες χώρες (όπως μέρους των αρμάτων μάχης Leopard 2A4 που προμηθεύτηκε η Τουρκία). Αίφνης τη Δευτέρα 1 Αυγούστου, 48 ώρες μετά την επίσκεψη της Γερμανίδας υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα, στη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας σήμανε συναγερμός. Ανώτατο στέλεχος της ΓΔΑΕΕ ανακλήθηκε από προγραμματισμένη άδεια και αξιωματικοί του ΓΕΣ ορίστηκαν σε σχετική επιτροπή για την υλοποίηση της ανταλλαγής.
Ολες οι ενδείξεις συντείνουν ότι η ελληνική πλευρά δεν επιθυμεί την απευθείας παράδοση των BMP-1 στην Ουκρανία, που με βάση την τροποποίηση της αρχικής συμφωνίας παραχώρησής τους απαιτεί την έκδοση αδείας από τη γερμανική κυβέρνηση και προκρίνει την παράδοσή τους στη Γερμανία, η οποία στη συνέχεια θα αναλάβει την προώθησή τους στην Ουκρανία. Ομως φαίνεται ότι αυτή η πρόθεση προσκρούει στην απροθυμία της Γερμανίας να εμφανιστεί ως ο άμεσος προμηθευτής βαρέος υλικού στην Ουκρανία για να «αποφύγει να προκαλέσει άσκοπα τη Ρωσία», για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση από πρόσφατο δημοσίευμα των «Financial Times».
Η γερμανική απροθυμία έχει προκαλέσει τριβές στις σχέσεις με σειρά χωρών (Πολωνία, Σλοβενία, Σλοβακία, Τσεχία) που παραχώρησαν υλικό στην Ουκρανία αλλά η αναπλήρωσή του από τη Γερμανία δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πολωνία, που παραχώρησε 240 άρματα μάχης T-72 στην Ουκρανία. Σε αναπλήρωσή τους η Γερμανία πρόσφερε μόλις 20 Leopard 2A4, που, σύμφωνα με δηλώσεις του Πολωνού υπουργού Αμυνας που αναδημοσιεύει το άρθρο των «Financial Times», ήταν «σε τέτοια κατάσταση, που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν» και θα χρειαζόταν ένας χρόνος για την επισκευή τους.
Σε ό,τι αφορά τον τρόπο υλοποίησης της ανταλλαγής, τελικές αποφάσεις δεν έχουν ακόμη ληφθεί.
Φέρεται ότι εξετάζεται η υπογραφή είτε δύο διακρατικών συμφωνιών (αγοράς των ελληνικών BMP-1 από τη Γερμανία και πώλησης των γερμανικών Marder 1A3 στην Ελλάδα σε ισόποσο συμβολικό τίμημα) είτε μίας συνολικής. Παραδόξως, πάντως, σύμφωνα με πηγές, διατυπώνεται η άποψη ότι δεν απαιτείται η υποβολή της συμφωνίας (ή των συμφωνιών) προς έγκριση στο ΚΥΣΕΑ (Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας)!
Ερωτήματα για το ποιος θα αναλάβει το κόστος της εργοστασιακής αξιοποίησης των Marder 1A3
Σύμφωνα με πληροφορίες, η έγγραφη γερμανική πρόταση που εστάλη στην Αθήνα προβλέπει την ανταλλαγή 100 BMP-1 με ισάριθμα Marder 1A3 και περιλαμβάνει επίσης την υποχρεωτική ανάθεση σύμβασης για την εργοστασιακή αξιοποίηση των δεύτερων στη γερμανική βιομηχανία (χωρίς στο έγγραφο να κατονομάζεται συγκεκριμένη εταιρία). Αυτονόητα δημιουργούνται ερωτήματα για την αναγκαιότητα, το κόστος και το περιεχόμενο της εργοστασιακής αξιοποίησης, ποια πλευρά θα επιβαρυνθεί οικονομικά και πώς θα υλοποιηθεί. Αν μεν το κόστος αναληφθεί από τη Γερμανία που παραχωρεί τα Marder 1A3, τότε η εργοστασιακή αξιοποίηση αποτελεί εσωτερικό της ζήτημα.
Αν όμως το κόστος βαρύνει την Ελλάδα, τότε ο τρόπος υλοποίησης της σύμβασης εργοστασιακής αξιοποίησης είναι σημαντικός. Θα επιλεγεί η σύμβαση πληρεξουσίου (mandate contract), δηλαδή η ΓΔΑΕΕ θα εξουσιοδοτήσει τη γερμανική ομόλογη υπηρεσία να αναθέσει τη σύμβαση ή θα συναφθεί απευθείας εμπορική σύμβαση με γερμανική εταιρία; Σε αυτή την περίπτωση δεν θα πρέπει να καταστεί δυνατός ο συμψηφισμός τυχόν υποχρεώσεων από ανεκτέλεστα προγράμματα αντισταθμιστικών ωφελημάτων από συμβάσεις προμήθειας που έχουν ανατεθεί στο παρελθόν από τo Ελληνικό Δημόσιο, ώστε, αφενός, να μειωθεί το κόστος και, αφετέρου, να διευθετηθούν ζητήματα που παραμένουν εκκρεμή για πολλά χρόνια;
Ή μήπως πρέπει να απαιτηθεί η εργοστασιακή αξιοποίηση των Marder 1A3 να γίνει στην Ελλάδα από το 304 ΠΕΒ (Προκεχωρημένο Εργοστάσιο Βάσης), στο Βελεστίνο, με παρουσία Γερμανών τεχνικών και ευθύνη της γερμανικής βιομηχανίας; Το Marder 1A3 παρουσιάζει υψηλότατο βαθμό ομοιοτυπίας (συγκροτήματα ισχύος, κύλισης, συστήματα σκάφους) με τα άρματα μάχης Leopard 1A5 που διαθέτει σε υπηρεσία ο Ελληνικός Στρατός (Ε.Σ.) και το 304 ΠΕΒ διαθέτει όλο τον αναγκαίο εξοπλισμό και εμπειρία ώστε να επιτελέσει το έργο.
Επίσης, στην περίπτωση που το κόστος της εργοστασιακής αξιοποίησης βαρύνει την Ελλάδα, γιατί στην αρχή της αμοιβαιότητας δεν απαιτείται αντίστοιχο κόστος για την εργοστασιακή αξιοποίηση των 100 BMP-1 που θα πωληθούν στη Γερμανία; Το έργο μπορεί κάλλιστα να αναληφθεί είτε από εργοστάσιο του Ε.Σ. (στο παρελθόν το 308 Προκεχωρημένο Εργοστάσιο Βάσης, στη Θεσσαλονίκη, είχε αναπτύξει και επιδείξει σχετικό πρωτότυπο) είτε, έστω, από το εργοστάσιο της Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) στη Μάνδρα Αττικής, όπου πριν από μερικά χρόνια σε συνεργασία με την κυπριακή κοινοπραξία NIMA είχε γίνει η εργοστασιακή αξιοποίηση των 101 οχημάτων που παραχωρήθηκαν στην Αίγυπτο.
Τέλος, φαίνεται ότι ούτε ο αριθμός των προς ανταλλαγή οχημάτων έχει οριστικοποιηθεί. Σύμφωνα με τις πιο τελευταίες πληροφορίες, η ΓΔΑΕΕ προσανατολίζεται στην ανταλλαγή μόλις 30 οχημάτων σε πρώτη φάση! Αραγε το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα 30 οχήματα που δεν επαρκούν ούτε για τον εξοπλισμό ενός μηχανοκίνητου τάγματος (41 οχήματα) απασχολεί το ΓΕΣ, το ΓΕΕΘΑ και το υπουργείο Εθνικής Αμυνας;
