«Σπιτάκια ανακύκλωσης»: Πόρισμα-φωτιά για το σκάνδαλο

Σωρεία παραβάσεων όχι μόνο στις προμήθειες του φορέα που διαχειρίζεται τα σκουπίδια της Αττικής (ΕΔΣΝΑ) αλλά και σε εκείνες του φορέα διαχείρισης απορριμμάτων (ΦΟΔΣΑ) της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του φορέα της Κρήτης ΕΣΔΑΚ (Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης) διαπίστωσε η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), ερευνώντας συγχρηματοδοτούμενες προμήθειες και φωτογραφικές διαδικασίες προκειμένου να επιλεγούν τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης», της εταιρείας ΤΕΧΑΝ.

Όπως αποκάλυψαν οι Data Journalists, η ΕΔΕΛ επέβαλε αρχικά ποινή επιστροφής 3 εκατομμυρίων ευρώ, με τη μορφή δημοσιονομικής διόρθωσης στον ΕΔΣΝΑ (δεν επιβλήθηκε πρόστιμο σε ΦΟΣΔΑ και ΕΣΔΑΚ), ενώ σημειώνεται στο σχετικό πόρισμα που φέρνουν στο φως οι DJ, ότι έχουν εντοπιστεί και συγκεκριμένες αβλεψίες εις βάρος και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αλλά και φωτογραφικές διαδικασίες για την αγορά των πανάκριβων «Πολυκέντρων Ανακύκλωσης» από συγκεκριμένη εταιρεία.

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα και με βάση τα ευρήματα, η ΕΔΕΛ προχωρά σε συστάσεις:

Επιβολή δημοσιονομικής διόρθωσης και ανάκτησης σε βάρος του δικαιούχου ΕΔΣΝΑ των ελεγχόμενων υποέργων σε ποσοστό 25% των συνολικών δαπανών που έχουν τεθεί σε αποδεκτό διαχείρισης από την ΕΥΔ του ΕΠ ΥΜΕΠΕΡΑΑ και τελούν σε εξαίρεση από την Αρχή Πιστοποίησης των ελεγχόμενων πράξεων ύψους 2.961.120,00 ευρώ. Δηλαδή το ποσό των σχεδόν 3 εκατομμυρίων ευρώ είναι το 25% των δαπανών (11.844.480) που έχουν εγκριθεί.
Στο μικροσκόπιο να μπουν από την ΕΥΔ του ΥΜΕΠΕΡΑΑ και οι δαπάνες που τυχόν δηλωθούν στο εξής από τον ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου και τον ΕΣΔΑΚ με στόχο να μειώνεται και εκεί το 25% των δαπανών.
Απειλείται, μάλιστα, να επιστραφεί το σύνολο των δαπανών 11.844.480 ευρώ του ΕΔΣΝΑ εφόσον δεν ακολουθηθούν συγκεκριμένες συστάσεις.
Συστάσεις απευθύνονται και στον ΕΟΑΝ που, όπως πρόσφατα αποκάλυψαν οι Data Journalists (https://www.datajournalists.co.uk/2024/08/15/moirazoyn-pali-chrima-sta-mme-10-000-000-eyro-gia-provoli-tis-anakyklosis/) ετοιμάζει «λίστα Πέτσα» ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ για να προβάλει τα επιτευγματα της ανακύκλωσης. Του ζητά «να διασφαλίσει για λόγους διαφάνειας ότι τα πολυκέντρα ανακύκλωσης που παρουσιάζει στην ιστοσελίδα της η ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΕ δεν αποτελούν πολυκέντρα ανακύκλωσης συγχρηματοδοτηθέντα από το ΕΠ του ΥΜΕΠΕΡΑΑ».

Όπως αναφέρουν οι Data Journalists, για τις φωτογραφικές προμήθειες των πολυκέντρων ανακύκλωσης, οι διαπιστώσεις του ελέγχου της ΕΔΕΛ είναι καταιγιστικές:

Στον ΕΔΣΝΑ, το έργο αφορούσε στην προμήθεια και εγκατάσταση «πολυκέντρων ανακύκλωσης με ενσωματωμένη κονσόλα αναγνώρισης – ζύγισης – καταγραφής», εκτιμώμενης αξίας 27.000.000,00 € πλέον ΦΠΑ 24%. Ηταν μέρος μιας συμφωνίας-πλαίσιο για διάφορες προμήθειες συνολικού ύψους 111.747.560 ευρώ μαζί με τον ΦΠΑ. Το αντικείμενο μπορούσε να διπλασιαστεί με άσκηση προαίρεσης κατά 100%
Οι επιμέρους εκτελεστικές συμβάσεις δεν είχαν καν καταχωρηθεί στο κεντρικό σύστημα ΚΗΜΔΗΣ, όπως επιτάσσει το άρθρο 38 του ν.4412/2016.
Με απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΕΔΣΝΑ τον Ιούνιο του 2022 εγκρίθηκε η άσκηση δικαιώματος τμηματικής προαίρεσης και η υπογραφή αντίστοιχων εκτελεστικών συμβάσεων με προσαύξηση οικονομικού αντικειμένου κατά 11.940.000,00 ευρώ.
Το αίτημα για τον έλεγχο των συγκεκριμένων συμβάσεων υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς την ΕΔΕΛ, με την αριθμ. Ref.Ares (2023) 3170705- 05/05/2023 επιστολή της με θέμα «Αίτημα προς την ΕΔΕΛ σχετικά με τα “σπιτάκια ανακύκλωσης” που συγχρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα “Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020, CCI2014GR16M1OP001”».
Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που υιοθέτησε αυτή η κυβέρνηση το 2020, έπρεπε να αναπτυχθούν αμέσως «νέα δίκτυα χωριστής συλλογής», με διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) για τέσσερα κύρια υλικά-εμπορεύματα, «χαρτί, πλαστικό, γυαλί, μέταλλο, πλην συσκευασίας». Στόχος, «η σημαντική αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης και παράλληλα η σημαντική μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται προς επεξεργασία σε μονάδες υπολειμματικών συμμείκτων και κατ’ επέκταση σε ταφή». Μάλιστα, τέθηκε στόχος η ανακύκλωση να αυξηθεί από το 20% τώρα, στο 55% το 2025 (!) και 60% μέχρι το 2030.
Οι προσκλήσεις βάσει των οποίων ξεκίνησαν οι ελεγχόμενες προμήθειες ανέφεραν καθαρά πως ΔΕΝ αφορούν «υλικά συσκευασίας» αλλά εμπορεύματα όπως «ενδεικτικά έντυπο χαρτί, πλαστικά παιχνίδια, μεταλλικά εξαρτήματα και σκεύη, υαλοπίνακες».
Ομως, «οι προδιαγραφές που προσκομίσθηκαν αφορούν μηχανήματα της κατηγορία reverse vending machines (RVMs) τα οποία με εύλογη βεβαιότητα διαπιστώνεται ότι αποτελούν μηχανήματα καταρχήν προορισμένα για την ανακύκλωση μπουκαλιών (bottles) και κονσερβών (cans), αντικειμένων δηλαδή που ανήκουν στην κατηγορία υλικά συσκευασίας και κατ’ επέκταση εμπίπτουν στην διευρυμένη ευθύνη παραγωγού σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία». Δηλαδή, όσοι παράγουν συσκευασμένα προϊόντα, είναι υποχρεωμένοι να στήσουν δίκτυο συλλογής των υλικών συσκευασίας ενώ για τον σκοπό αυτόν προσθέτουν συγκεκριμένο κόστος στην αγορά κάθε προϊόντος. Αντί λοιπόν τα «πολυκέντρα»-«σπιτάκια» να λειτουργούν με βάση την ευθύνη του παραγωγού, το Δημόσιο πλήρωσε υπέρογκα ποσά για την προμήθειά τους.
«Δεν είχε υποβληθεί προϋπολογισμός με τεκμηρίωση κόστους από ευρεία έρευνα αγοράς. Ειδικότερα, δεν υποβλήθηκαν αποτελέσματα έρευνας αγοράς και σχετική τεκμηρίωση για την προμήθεια των πολυκέντρων».
«Όι Προγραμματικές Συμβάσεις οι οποίες υπεβλήθησαν ήταν ανυπόγραφες».
«Δεν υποβλήθησαν ΤΣΔΑ (Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων) τα οποία να τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα προμήθειας πολυκέντρων». «Τα ΤΣΔΑ που δόθηκαν κατά την διάρκεια του ελέγχου είχαν ημερομηνίες μεταγενέστερες της υποβολής της αίτησης χρηματοδότησης». «Με άλλα λόγια προηγήθηκε η απόφαση απόκτησης των πολυκέντρων της διαπίστωσης της αναγκαιότητάς τους».
Ο ΕΔΣΝΑ ξεκίνησε για προμήθεια 90 πολυκέντρων με προϋπολογισμό 27 εκατομμύρια, ο ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου για 58 τεμάχια με 17,4 εκατομμύρια και ο ΕΔΣΑΚ για 60 τεμάχια με 18 εκατομμύρια ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Παντού δηλαδή μπήκε ως βάση το κόστος των 300.000 ευρώ ανά «σπιτάκι» ενώ στις τελικές προσφορές η έκπτωση ήταν ελάχιστη.
Η ΕΔΕΛ επικρίνει και το Ελεγκτικό Συνέδριο καθώς διαπιστώνει ότι «με την υπ’ αρ.76/2023 Πράξη του ΣΤ΄ Τμήματος αποφάνθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της ελεγχόμενης σύμβασης, διαλαμβάνοντας για τη τεκμηρίωση του προϋπολογισμού τη με αρ.544/2-8-2022 βεβαίωση έρευνας αγοράς που κατατέθηκε ως δικαιολογητικό για την ένταξη της προμήθειας». «Ωστόσο, συνεχίζουν οι ελεγκτές, το εν λόγω έγγραφο, που φέρει τον τίτλο ‘ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ’ και απευθύνεται προς την Διαχειριστική Αρχή, δεν περιέχει έρευνα αγοράς».