Και όμως! Όσο και αν μας φαίνεται απίθανο, και η Ελλάδα αποτελεί χώρα υψηλού κινδύνου αναφορικά με το ενδεχόμενο τσουνάμι σε κάποιες περιοχές. Μάλιστα, σήμα κινδύνου εκπέμπουν τέσσερις συγκεκριμένες, σύμφωνα με την UNESCO.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η εκδήλωση τσουνάμι στον ελλαδικό χώρο θα μπορούσε να προκαλέσει περιφερειακά και όχι απλώς τοπικά προβλήματα. Μεταξύ άλλων, η UNESCO προτείνει μια σειρά δράσεων ώστε να χαρακτηριστούν ως Tsunami Ready οι επίφοβες περιοχές. Συγκεκριμένα, πρόκειται για περιοχές στις οποίες κατέληξαν εξειδικευμένοι επιστήμονες από την Ευρώπη που συνεδρίασαν προσφάτως για αυτό τον σκοπό, έπειτα από πρόσκληση της οργάνωσης. «Στόχος της διάσκεψης ήταν οι συμμετέχοντες – κορυφαίοι επιστήμονες όχι μόνο σε θέματα τσουνάμι αλλά και σε θέματα σεισμολογίας, τεκτονικής, θαλάσσιας γεωλογίας και σε παρεμφερείς κλάδους – να εξετάσουν σε βάθος ποιες είναι οι πηγές από τις οποίες θα μπορούσαν να προκληθούν σημαντικά κύματα τσουνάμι, ικανά να απειλήσουν την περιοχή της Μεσογείου και του Βορειανατολικού Ατλαντικού» λέει στα «ΝΕΑ» ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος, σεισμολόγος και μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, ο οποίος ήταν τεχνικός σύμβουλος για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή της συνάντησης.
Οι δύο μεγάλες γεωτεκτονικές δομές
Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης, που διήρκεσε τρεις ημέρες, δόθηκε έμφαση σε δύο μεγάλες γεωτεκτονικές δομές: η πρώτη ήταν το Ελληνικό Σεισμικό Τόξο, το οποίο ξεκινά από το Ιόνιο πέλαγος, περιλαμβάνει τη Δυτική Πελοπόννησο, την Κρήτη και καταλήγει στη Ρόδο, και που πρόκειται για το όριο σύγκλισης της αφρικανικής με την ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα ή αλλιώς το σημείο όπου λαμβάνει χώρα η «τιτάνια μάχη» των λιθοσφαιρικών πλακών με αποτέλεσμα την πρόκληση πολύ ισχυρών σεισμών. Η δεύτερη γεωτεκτονική δομή που συζητήθηκε περιλαμβάνει την περιοχή από τις Αζόρες μέχρι το Γιβραλτάρ, έναν χώρο στον οποίο έχουν, επίσης, κατά το παρελθόν σημειωθεί ισχυροί σεισμοί με μεγάλα τσουνάμι. «Ένα τσουνάμι στον ελλαδικό χώρο θα μπορούσε να φτάσει τα 10 μέτρα σε ύψος και ανάλογα με τη μορφολογία της ακτογραμμής να διεισδύσει ακόμη και μέχρι τρία χιλιόμετρα στο εσωτερικό της ακτής. Κατά συνέπεια όλα αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να συνδυαστούν και με άλλα προγράμματα έρευνας που θα καθορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον κίνδυνο ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής» λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος. «Σε κάθε περίπτωση ένα μεγάλο τσουνάμι στην Ελλάδα θα είχε επιρροή σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η UNESCO εκπονεί μακροπρόθεσμα προγράμματα για τη μείωση του κινδύνου από τσουνάμι σε παγκόσμια κλίμακα και στο πλαίσιο αυτό έχει εκδώσει συστάσεις που υποστηρίζονται μεν επιστημονικά από την UNESCO αλλά πηγαίνουν πλέον σε επιχειρησιακό επίπεδο» τονίζει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος.
Αυτές είναι οι τέσσερις περιοχές που απειλούνται με τσουνάμι!
Νοτιοδυτικά της Κρήτης: Η θαλάσσια περιοχή στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, όπου στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ. σημειώθηκε ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη. Ένας σεισμός, μεγέθους κατ’ εκτίμηση 8,5 ρίχτερ, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως λόγω του τσουνάμι που ακολούθησε. Το τσουνάμι υπολογίζεται ότι είχε ύψος 12 μέτρων στην Κρήτη, όπου καταστράφηκαν περισσότεροι από 100 οικισμοί, προξένησε σοβαρές καταστροφές στην Πελοπόννησο και σε περιοχές της Μεσογείου ακόμη και στο Δέλτα του Νείλου. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Μαρκελλίνου, ο οποίος μεταξύ άλλων γράφει πως «τα πλοία ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών». Αρχαιολογικές ανασκαφές αποκάλυψαν ερείπια στον Κίσσαμο, στην Ελεύθερνα και στη Γόρτυνα που αποδίδονται σε αυτό τον σεισμό.
Νότια της Κρήτης: Η περιοχή νότια της Κρήτης, για την οποία δεν είναι γνωστή η εκδήλωση κάποιου ισχυρού σεισμού ή τσουνάμι, όμως οι επιστήμονες την κατατάσσουν στις επίφοβες περιοχές καθώς θεωρούν ότι έχει το δυναμικό για να προκαλέσει ένα καταστροφικό φαινόμενο στο μέλλον. Στη συγκεκριμένη ζώνη, όπου δεν έχει καταγραφεί κάποιο ισχυρό συμβάν κατά τους ιστορικούς χρόνους, εντοπίζονται μεγάλα σεισμικά ρήγματα τα οποία είναι ενεργά. Τον Μάιο του 2020 στην περιοχή αυτή, νότια της Ιεράπετρας, εκδηλώθηκε σεισμός μεγέθους 6,6 ρίχτερ συνοδευόμενος από μικρό τσουνάμι.
Μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού: Η περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, όπου στις 9 Ιουλίου 1956 εκδηλώθηκε το μεγαλύτερο τσουνάμι του 20ού και 21ου αιώνα στη Μεσόγειο. Προκλήθηκε από καταστροφικό σεισμό μεγέθους 7,7 ρίχτερ. Στην ίδια περιοχή του Νοτίου Αιγαίου, έχουν, άλλωστε, σημειωθεί και δύο μεγάλα τσουνάμι ηφαιστειακής προέλευσης. Το πρώτο οφείλεται στην περίφημη Μινωική Έκρηξη, τη μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα τα τελευταία τουλάχιστον 10.000 χρόνια, την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, που συνέβη την άνοιξη του 1613 π.Χ. Τα πρώτα 24ωρα μετά την έκρηξη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, σταμάτησε κάθε είδος ζωής σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων, καταστράφηκαν ολόκληρα νησιά ενώ κατά τη διάρκεια του φαινομένου δημιουργήθηκε η καλντέρα της Σαντορίνης. Το δεύτερο ηφαιστειακό τσουνάμι στην περιοχή εκδηλώθηκε το 1650 μ.Χ. από την έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπος στη Σαντορίνη, το οποίο αναδύθηκε από τη θάλασσα και άρχισε να εκτοξεύει πυρακτωμένη λάβα. Σύννεφα καπνού, φωτιές και αστραπές γέμιζαν τον ουρανό. Το τσουνάμι έφτασε σε ύψος τα 20 μέτρα.
Ανατολικά της Κρήτης, μεταξύ Κρήτης και Ρόδου: Η θαλάσσια περιοχή στα ανατολικά της Κρήτης, μεταξύ Κρήτης και Ρόδου, όπου το 1303 εκδηλώθηκε ένας επίσης πολύ ισχυρός σεισμός, εκτιμώμενου μεγέθους 8 ρίχτερ, συνοδευόμενος από τσουνάμι ύψους έως και 10 μέτρων. Ο σεισμός, για τον οποίο υπάρχουν πολλές αναφορές σε βυζαντινές, αραβικές και λατινικές ιστορικές πηγές, κατέστρεψε πόλεις και χωριά και άφησε πίσω του πολλά ανθρώπινα θύματα. Μερικά λεπτά μετά την εκδήλωσή του, το τσουνάμι χτύπησε με τρομερή δύναμη την Κάρπαθο και τη Ρόδο και στη συνέχεια την Κρήτη ενώ μία ώρα αργότερα κύματα ύψους 5 μέτρων έφτασαν στην Αλεξάνδρεια πλημμυρίζοντας την παράκτια ζώνη και προκαλώντας βλάβη στις λιμενικές εγκαταστάσεις. Μιάμιση ώρα μετά την εκδήλωση του σεισμού, το τσουνάμι χτύπησε το Ισραήλ πνίγοντας πολλούς ανθρώπους.
