Καταρρέει το ΕΣΥ υπό το βάρος της υποστελέχωσης: Χιλιάδες οι ελλείψεις σε νοσηλευτές, τραγικές οι συνέπειες για τους ασθενείς

Η τραγική ιστορία στο Τζάνειο Νοσοκομείο με θύμα την 62χρονη ασθενή, η οποία υπέστη πολυοργανική ανεπάρκεια, μετά τη λάθος μετάγγιση αίματος, αναδεικνύει με τον πιο ωμό τρόπο το χρόνιο πρόβλημα της υποστελέχωσης και της εξουθένωσης του νοσηλευτικού προσωπικού στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Η μετάγγιση, που έγινε από βοηθό νοσηλευτή, δεν προβλεπόταν, και σύμφωνα με τις πληροφορίες, πραγματοποιήθηκε εν μέσω πίεσης, σύγχυσης και έλλειψης επαρκούς εποπτείας, σε ένα νοσηλευτικό περιβάλλον που κυριαρχείται από υπερβολικό φόρτο εργασίας και δραματική έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού.

Το συμβάν, που συντάραξε τη νοσηλευτική και ιατρική κοινότητα, έφερε ξανά στο επίκεντρο την πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία και τις τοποθετήσεις επαγγελματιών υγείας, η κατάσταση στο ΕΣΥ είναι οριακή. Η νοσηλεύτρια που ήταν υπεύθυνη για τη συγκεκριμένη βάρδια, σύμφωνα με μαρτυρίες, χειριζόταν πληθώρα περιστατικών ταυτόχρονα, ενώ τόσο η ίδια όσο και άλλη βοηθός νοσηλεύτρια βρίσκονταν απασχολημένες με άλλο περιστατικό. Την κρίσιμη στιγμή, ο βοηθός νοσηλευτή ανέλαβε καθήκον που δεν του αναλογούσε, με αποτέλεσμα την τραγική έκβαση.

Το ανθρώπινο λάθος, όπως παραδέχονται και οι επαγγελματίες υγείας, δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το περιβάλλον εξάντλησης στο οποίο εργάζονται χιλιάδες νοσηλευτές. Η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδας (ΕΝΕ) δίνει μια αποκαλυπτική εικόνα, τονίζοντας πως στην Ελλάδα υπηρετούν περίπου 15.000 νοσηλευτές διαφόρων βαθμίδων και άλλοι τόσοι βοηθοί, ενώ εκτιμάται ότι λείπουν τουλάχιστον 15.000 ακόμη. Η χώρα βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τον λόγο νοσηλευτών ανά 1.000 κατοίκους.

Τα στοιχεία «μιλούν»

Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για το 2023 είναι ενδεικτικά της υστέρησης: Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 3,3 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 8,2. Επιπλέον, ο μέσος όρος ηλικίας των νοσηλευτών είναι τα 51 έτη, έναντι 35 στις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ, γεγονός που επιβαρύνει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του συστήματος στο μέλλον.

Η κρίση στη νοσηλευτική στελέχωση έχει βαθιές ρίζες, αφού οι νέοι άνθρωποι στρέφονται μαζικά είτε στον ιδιωτικό τομέα είτε στο εξωτερικό, λόγω των χαμηλών αμοιβών και των εξαντλητικών συνθηκών εργασίας στο δημόσιο. Ένας πρωτοδιοριζόμενος νοσηλευτής αμείβεται με περίπου 850 ευρώ, ενώ με υπερωρίες μπορεί να φτάσει τα 1.000 ευρώ. «Αν δεν καθιερωθεί ειδικό μισθολόγιο, δεν θα αλλάξει τίποτα», δηλώνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΕΝΕ, Δημήτρης Σκουτέλης, τονίζοντας ότι ακόμη και έμπειροι νοσηλευτές αναζητούν έξοδο από τα νοσοκομεία, προτιμώντας να εργαστούν σε σχολεία ως αναπληρωτές σχολικοί νοσηλευτές, μόνο και μόνο για να αποφύγουν την ψυχοφθόρα καθημερινότητα του ΕΣΥ.

Παρά τις προσπάθειες ενίσχυσης, η απόσταση ανάμεσα στις ανάγκες και στις προσλήψεις παραμένει τεράστια. Το 2024, το Υπουργείο Υγείας έχει κατανεμηθεί 2.373 θέσεις για νοσηλευτικό προσωπικό διαφόρων βαθμίδων (ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ), μέσω δύο αιτημάτων προς το ΑΣΕΠ. Για τις 2.053 από αυτές τις θέσεις προβλέπεται να καλυφθούν από επιλαχόντες της προκήρυξης 7Κ/2022, με τους πίνακες διοριστέων να έχουν ήδη εκδοθεί. Για τις υπόλοιπες, αναμένονται τα τελικά αποτελέσματα από τις προκηρύξεις 5Κ/2023 και 2Κ/2024. Αν υπάρξουν ακάλυπτες θέσεις, αυτές θα επαναπροκηρυχθούν. Το 2025, ο προγραμματισμός του Υπουργείου περιλαμβάνει ακόμη 1.300 θέσεις για τα νοσοκομεία.

Το Υπουργείο Υγείας αναφέρει ότι εφαρμόζει πλέον μια πιο στοχευμένη μεθοδολογία κατανομής του ανθρώπινου δυναμικού, βασισμένη σε δείκτες όπως ο μέσος όρος νοσηλειών, οι υπάρχουσες ανάγκες και τα κενά σε κάθε μονάδα. Ωστόσο, παρά τις μεθοδεύσεις, το ΕΣΥ μοιάζει να βρίσκεται σε μια διαρκή προσπάθεια να «μπαλώσει» κενά χωρίς να αντιμετωπίζεται η βασική αιτία: η απαξίωση του νοσηλευτικού επαγγέλματος στο δημόσιο σύστημα.

Χαρακτηριστική είναι και η σύγκριση με την υπόθεση της Libby Zion στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1984. Η 18χρονη φοιτήτρια κατέληξε λόγω αλληλεπίδρασης φαρμάκων που χορηγήθηκαν από εξαντλημένους ειδικευόμενους γιατρούς χωρίς επίβλεψη. Η τραγωδία τότε οδήγησε σε μεγάλη δημόσια κατακραυγή, δικαστικές διαδικασίες και τελικά στην καθιέρωση των ρεπό για το ιατρικό προσωπικό.

Ο πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Γιώργος Σιδέρης, επικαλέστηκε την ιστορική αυτή υπόθεση για να τονίσει πως και το λάθος στο Τζάνειο δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από τη χρόνια εξουθένωση, την υποστελέχωση και την απουσία σαφούς καθηκοντολογίου.

Η πραγματικότητα που διαγράφεται μέσα από το τραγικό περιστατικό στο Τζάνειο δεν είναι μεμονωμένη, αλλά η έκφραση ενός συστήματος που εδώ και χρόνια λειτουργεί στα όριά του. Όσο η Πολιτεία δεν προχωρά σε γενναίες τομές, όπως ένα σύγχρονο μισθολόγιο, ουσιαστικές επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και αλλαγή κουλτούρας στον τρόπο στελέχωσης και διοίκησης των νοσοκομείων, τέτοια λάθη, όσο ανθρώπινα και αν είναι, θα επαναλαμβάνονται και κάθε φορά, το τίμημα θα είναι βαρύ.