Τα εμβληματικά κτίρια της Σύρου, φορτωμένα μνήμες, ιστορία και ανυπολόγιστη αρχιτεκτονική αξία, έχουν παραδοθεί στην εγκατάλειψη, τις λεηλασίες και την αδιαφορία.
Σπασμένα παράθυρα, γκράφιτι πάνω στους ραγισμένους τοίχους, ξεχαρβαλωμένα παντζούρια «πνιγμένα» στις αράχνες και περίτεχνες οροφογραφίες που αποσυντίθενται. Κάποτε ήταν το μεγαλοπρεπές αρχοντικό του επιφανούς βιομηχάνου, πλοιοκτήτη και ενός από τους μακροβιότερους δημάρχους της Σύρου, Δημητρίου Βαφειαδάκη.
Σήμερα, σύμφωνα με το cyclades24.gr, το σπίτι στέκει απογυμνωμένο από την αίγλη του παρελθόντος. Η φθορά αποτυπώνεται σε κάθε γωνιά του. Κι όμως, αποτελεί ένα από τα πολλά αρχοντικά της Σύρου, μέρος της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του νησιού.
Σύμφωνα με τη δικηγόρο Μαρία Καζαντζάκη που έχει ασχοληθεί με το θέμα, τα κληροδοτήματα στο νησί στερούνται εσόδων με αποτέλεσμα να κατερειπώνονται και να μην μπορεί να ολοκληρωθεί ο σκοπός τους. «Τα κληροδοτήματα είχαν κάποιους πόρους που εξαντλήθηκαν. Για να αναστηλωθούν αυτά τα κτίρια, όπως τους αρμόζει, απαιτούνται τεράστια ποσά. Ωστόσο, ο νόμος δεν επιτρέπει στα κληροδοτήματα να έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να εξασφαλίσουν έσοδα. Αυτός είναι ο βασικός λόγος της εγκατάλειψης των κτιρίων αυτών» εξηγεί.
Η κυρία Καζαντζάκη τονίζει την ανάγκη νομοθετικών αλλαγών που θα μπορούσαν να προσφέρουν κίνητρα σε επενδυτές, όπως φοροαπαλλαγές, για την αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων. «Πρέπει να υπάρξει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο που θα δώσει κίνητρα σε ανθρώπους που διαθέτουν τα χρήματα, να τα επενδύσουν σε αυτά τα κτίρια, προσφέροντάς τους φοροαπαλλαγές. Έτσι γινόταν παλιά. Αν δούμε ιστορικά τα πράγματα, ιδιαίτερα στη Σύρο που γνώρισε μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη, οι εφοπλιστές και οι εργοστασιάρχες δεν δημιουργούσαν φιλανθρωπικά ιδρύματα και μουσεία από απλή καλοσύνη. Είχαν κίνητρο. Απολάμβαναν προνομιακή φορολογική μεταχείριση» τονίζει χαρακτηριστικά.
Η ανησυχία ορισμένων ντόπιων είναι έντονη, καθώς φοβούνται πως η πολιτιστική τους κληρονομιά απειλείται με οριστική απώλεια. Και δεν έχουν άδικο. Κάθε φορά που ένα κτίριο καταρρέει, δεν χάνεται μόνο το υλικό του σώμα, αλλά σβήνει και ένα κομμάτι της ιστορίας του, αλλοιώνοντας παράλληλα τη φυσιογνωμία της περιοχής που το φιλοξενούσε.
«Φανταστείτε τι θα γίνει εάν ένα κτίριο καταρρεύσει, υπάρχει πια μόνο σε φωτογραφίες και εν συνεχεία βρεθεί ένας επενδυτής που θελήσει να το αναστηλώσει. Θα το φτιάξει όπως θέλει, με αποτέλεσμα να χαθεί η ταυτότητά του και η αυθεντικότητα των παραδοσιακών κτισμάτων του νησιού» λέει η Μαρία Καζαντζάκη.
Σύμφωνα με την καταγραφή που πραγματοποίησε το 2015 ο Παύλος Χατζηγρηγορίου σε συνεργασία με τον δήμο του νησιού, στην Ερμούπολη υπάρχουν συνολικά 1.293 αρχοντικά, εκ των οποίων τα 130 είναι σε πολύ κακή κατάσταση.
Ας το παραδεχθούμε λοιπόν ότι δεν μας ενδιαφέρει καθόλου το πολιτιστικό πλαίσιο και ότι η μόνη έγνοια μας είναι οι πανσιόν και οι παραλίες. Κι αυτό το θεωρούμε ανάπτυξη.
Η καταγραφή έγινε με ένα καινοτόμο σύστημα που ο ίδιος δημιούργησε και το οποίο απέσπασε το κορυφαίο ευρωπαϊκό βραβείο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, Europa Nostra. «Δεν υπάρχει άλλη πόλη όπου να διασώζονται τόσο πολλά νεοκλασικά κτίρια σε τόσο μικρή έκταση. Στόχος μας είναι, στο μέλλον, να καταγράψουμε και τα νεοκλασικά που βρίσκονται σε χωριά όπως τα Χρούσα, τα οποία είναι γεμάτα με τέτοια κτίσματα».
Τα αρχοντικά των χωριών
Την ανάγκη να στραφεί το ενδιαφέρον στα αρχοντικά των χωριών εκφράζει και η Μαρία-Θηρεσία Δαλεζίου. Η ίδια δηλώνει απογοητευμένη τόσο από τους προέδρους που πέρασαν κατά καιρούς από τις κοινότητες όσο και από τους ίδιους τους πολίτες.
«Αν υπήρχε το παραμικρό ενδιαφέρον, θα είχε γίνει έστω ένας καθαρισμός στα ιστορικά αυτά κτίρια. Ο δήμος έχει τεχνική υπηρεσία και τόσα χρόνια θα μπορούσε να κάνει κάτι. Μιλάω για απλά πράγματα, όχι εργασίες εκατομμυρίων. Ας το παραδεχθούμε λοιπόν ότι δεν μας ενδιαφέρει καθόλου το πολιτιστικό πλαίσιο και ότι η μόνη έγνοια μας είναι οι πανσιόν και οι παραλίες. Κι αυτό το θεωρούμε ανάπτυξη» λέει και καταλήγει: «Αυτά τα κτίρια δεν είναι απλώς πέτρες και τούβλα. Είναι έργα ανθρώπων, κομμάτι της ιστορίας μας, της ίδιας μας της ταυτότητας. Όταν τα βλέπω να καταρρέουν, θύματα αδιαφορίας και λεηλασιών, νιώθω πως η Σύρος παύει πια να είναι η “Αρχόντισσα του Αιγαίου”».
*Φωτογραφία αρχείου
Δείτε επίσης:
