«Άνοιξε την πόρτα μωρή»: Μεροκάματα βουτηγμένα στον σεξισμό

Στις 8 Μάρτη χιλιάδες γυναίκες επέλεξαν αντί να τα σπάσουν στα μπουζούκια, να σπάσουν το φόβο. Να βγουν στο δρόμο και να φωνάξουν. Να σπάσουν το φόβο απέναντι σε άνδρες συναδέλφους στη δουλειά, απέναντι στ’ αφεντικά αλλά και απέναντι στους κακοποιητές που έχουν τα κλειδιά του σπιτιού τους.

• Γράφει ο Νικόλας Γεωργίου

Σε κάποιους εργασιακούς κλάδους και σε κάποιες επιχειρήσεις δεν είναι εύκολο να είσαι γυναίκα. Το μεροκάματο βγαίνει με αίμα. Αλλά και σε πιο «πολιτισμένους» κλάδους, η πατριαρχία δε λείπει. Εκφράζεται ήπια και συγκαλυμμένα σε συμπεριφορές που υπάρχουν ως κανονικότητα από παλιά. Μάλιστα, μόλις πριν λίγο καιρό ο Ρουβίκωνας έκανε παρέμβαση σε μεγάλο εργοστάσιο μετά από καταγγελίες γυναικών για σεξιστικές συμπεριφορές από διευθυντές.

Μιλήσαμε με γυναίκες της εργασίας και καταγράψαμε κάποιες από τις εμπειρίες τους.

Η ιστορία της Μαρίας: Πατριαρχία στην πράξη

Η Μαρία, από τα 18 της, εργαζόταν στην οικογενειακή επιχείρηση στον κλάδο μετάλλου. Μέσα σε 25 χρόνια γνώριζε καλά το αντικείμενο της, σχέδιο και μελέτες. Καλλιεργημένη, με πτυχίο και γνώση ξένων γλωσσών — με άλλα λόγια, είχε επίπεδο. Όμως η πατριαρχική αντίληψη των ανδρών εργαζομένων υπερσκέλιζε την ιδιότητά της ως εργοδότρια. Δεχόταν σεξιστικά σχόλια ακόμη και από υπαλλήλους. «Άνοιξε την πόρτα μωρή», φώναξε κάποτε ένας μεταφορέας χωρίς να ξέρει πως ήταν η κόρη του αφεντικού.

Όταν έκλεισε η επιχείρηση και βγήκε στη μισθωτή εργασία, στον ίδιο κλάδο, σε μηχανουργεία, το προστατευτικό πέπλο της ιδιότητας του αφεντικού δεν υπήρχε πια. Οι γνώσεις της δεν μετρούσαν. Ως γυναίκα, έπρεπε να σκουπίζει, να κάνει χαμαλοδουλειές και να δουλεύει βοηθός σε ανειδίκευτους άνδρες που με την παρότρυνση της εργοδοσίας πήραν θάρρος να συμπεριφέρονται σαν αφεντικά.

Τα χρόνια την είχαν σκληρύνει. Έμαθε να μιλά «λιμανίσια», να βρίζει, να ανέχεται ακόμα και σεξουαλικά αστεία, για να μοιάζει με άνδρα, για να μην την λογίζουν γυναίκα αλλά «αλάνι» ή «λεσβία», προστατευτική στάση απέναντι στον κίνδυνο να «στριμωχτεί» πουθενά.

Μισογυνισμός με όνομα διευθυντή

Ο διευθυντής στην τελευταία δουλειά της δήλωνε ανοιχτά μισογύνης. Εκτός από την κόρη και τη γυναίκα του, οι άλλες ήταν «πουτάνες». Βλαμμένη την ανέβαζε άχρηστη την κατέβαζε.

Παρουσία των ιδιοκτητών της επιχείρησης που προφανώς συμμερίζονταν το μισογυνισμό του. Ο συγκεκριμένος, μας λέει η Μαρία, είχε κολλήσει εργαζόμενη στη ντουλάπα να την απειλήσει. Είχε απειλήσει εργαζόμενη στη ντουλάπα. Η καθημερινότητα περιελάμβανε προσβολές, φωνές, υβρεολόγιο, με τους συναδέλφους άνδρες είτε να μένουν σιωπηλοί είτε να μιμούνται τη συμπεριφορά. Οι λίγοι μη σεξιστές έσκυβαν το κεφάλι.

Η Μαρία θυμάται όταν της ανέθεσαν να καθαρίσει μηχάνημα και οι άνδρες σχημάτισαν κερκίδα πίσω της σχολιάζοντας τα οπίσθιά της. Προτίμησε από τότε να τσακίζει τα γόνατα παρά να σκύβει, γιατί για τα αφεντικά η δουλειά να βγαίνει ήταν πιο σημαντική από την αξιοπρέπεια μιας γυναίκας.

Συνεχείς απολύσεις και απειλές

Άλλαξε τρεις δουλειές, απολύθηκε από δύο λόγω φύλου. Πάει να απαντήσει σε άδικη παρατήρηση και το αφεντικό την αποκάλεσε «της Τρούμπας», πετώντας της βαρύ σίδερο που τυχαία δεν την τραυμάτισε σοβαρά. «Όταν ήσουν μικρή έκανες λεσβιακό σεξ με την κολλητή σου;» την ρώτησε άλλο αφεντικό.

Όταν τη ρωτάμε για τις συνθήκες εργασίας και μέτρα προστασίας, γελάει. Τα κοψίματα και ρινίσματα μετάλλου καρφωμένα στα δάχτυλα είναι καθημερινότητα. Γάντια, κράνη, μάσκες θεωρούνται πολυτέλεια, αποκτώνται μόνο μετά από διαπραγμάτευση. Της λένε ότι έχει «λεπτά δάχτυλα» και γι’ αυτό κάνει τις πιο επικίνδυνες δουλειές, σαν τα παιδάκια στην Περσία που φτιάχνουν χαλιά.

Η νομική διάσταση της έμφυλης βίας στην εργασία

Επικοινωνήσαμε με τη ΔΙΟΤΙΜΑ, γυναικεία μη κερδοσκοπική οργάνωση για ζητήματα φύλου και ισότητας. Οι δικηγόροι της, Έρικα Καζάνη και Μαρία Αποστολάκη, εξηγούν ότι ο όρος «βία και παρενόχληση» στην εργασία περιλαμβάνει διάφορες μορφές απαράδεκτων συμπεριφορών και απειλών που μπορεί να οδηγήσουν σε σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βλάβη.

Ο όρος «έμφυλη βία και παρενόχληση» αφορά ειδικά τη βία που απευθύνεται σε άτομα λόγω φύλου ή επηρεάζει δυσανάλογα άτομα συγκεκριμένου φύλου. Η παρενόχληση περιλαμβάνει και σεξουαλική παρενόχληση αλλά και ηθική παρενόχληση («mobbing»).

Η εμπειρία της Έλενας: Από τη μηχανή στο σεξισμό

Η Έλενα, διανομέας, λέει πως ντυνόταν άσχημα και σαν άνδρας γιατί πολλοί νόμιζαν ότι ήταν λεσβία, ενώ έκανε διανομές με μηχανάκι. Έπρεπε να μην προκαλεί για να μην βρεθεί σε δύσκολη θέση σε χώρους με πολλούς άνδρες.

Όταν η εταιρία προχώρησε σε περικοπές, οι πρώτες που απολύθηκαν ήταν γυναίκες. Είχε δουλέψει και στην εστίαση, όπου πίσω από τη μπάρα οι άνδρες θεωρούν τις γυναίκες «ελεύθερες», τις φλερτάρουν και κάνουν σεξιστικά αστεία, ενώ αυτές απλά βγάζουν το μεροκάματο.

Η περίπτωση της Άννας: Η πατριαρχία στην ιεραρχία

Η Άννα, κάτοχος διδακτορικού, προϊστάμενος σε τεχνικό τμήμα, είδε την θέση της να υποβαθμίζεται όταν προσλήφθηκε άνδρας βοηθός χωρίς πτυχίο. Σιγά σιγά έγινε ο «βοηθός» του βοηθού.

Η πατριαρχία εκδηλώνεται και με υποτιμητικά υποκοριστικά, όπως το «Αννούλα», που χρησιμοποιούνται ασυνείδητα για να μειώσουν τη γυναίκα συνάδελφο.

Οι διακρίσεις και η παρενόχληση σύμφωνα με τη ΔΙΟΤΙΜΑ

«Οι γυναίκες βιώνουν έμφυλες διακρίσεις και παρενοχλητική συμπεριφορά σε πολλά επίπεδα», αναφέρουν οι δικηγόροι της ΔΙΟΤΙΜΑ. «Αντιμετωπίζονται άνισα σε μισθό, σταδιοδρομία, θέσεις ευθύνης, συχνά παραγκωνίζονται λόγω μητρότητας και υφίστανται συχνά σεξουαλική παρενόχληση. Το φαινόμενο πυροδοτείται από πατριαρχικές αντιλήψεις και κοινωνικές σχέσεις εξουσίας».

Οι μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης ποικίλλουν: από ανεπιθύμητα μηνύματα έως σεξουαλική επίθεση ή βιασμό.

Το ψυχικό κόστος των γυναικών στην εργασία

Πίσω από κλειστές πόρτες βιομηχανικών ζωνών, αποβάθρες τρένων και συνεργεία καθαρισμού, το ψυχικό κόστος που πληρώνουν πολλές γυναίκες είναι τεράστιο. Αν φερθούν ανθρώπινα και φιλικά, μπορεί να παρεξηγηθούν ότι ζητούν κάτι «πονηρό».

Αν κρατούν αποστάσεις και είναι «παναγίες», θεωρούνται «αντρογυναίκες» ή λεσβίες, γίνονται αποδεκτές με βαρύ τίμημα, που συχνά αλλοτριώνει και καταπονεί την ψυχική τους υγεία.

*πηγή: rosa.gr