Γιατί συμφέρει η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε γυμνές και αποψιλωμένες περιοχές παρά σε δασικές

Η αιολική ενέργεια αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της πράσινης μετάβασης, με συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή παγκοσμίως. Η επιλογή του κατάλληλου χώρου εγκατάστασης ανεμογεννητριών είναι καθοριστική τόσο για την απόδοση του έργου όσο και για τη βιωσιμότητά του.

Μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους στη φάση σχεδιασμού είναι η μορφολογία και η κάλυψη του εδάφους: θα εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες σε δασική ή σε γυμνή/αποψιλωμένη περιοχή;

Αν και η πρώτη σκέψη μπορεί να είναι ότι κάθε ανοιχτός χώρος με επαρκή άνεμο είναι κατάλληλος, στην πράξη η εγκατάσταση σε δασικές εκτάσεις παρουσιάζει πολλαπλές προκλήσεις, τόσο τεχνικές όσο και οικονομικές. Αντίθετα, οι γυμνές ή αποψιλωμένες περιοχές προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα, τα οποία αφορούν το κόστος εγκατάστασης, την απόδοση και την ταχύτητα υλοποίησης του έργου.

Η κατασκευή ενός αιολικού πάρκου περιλαμβάνει σειρά δαπανηρών εργασιών: προετοιμασία χώρου, διάνοιξη δρόμων, θεμελίωση, μεταφορά εξοπλισμού, εγκατάσταση πύργων και πτερυγίων. Σε μια γυμνή ή καμένη περιοχή, μεγάλο μέρος αυτών των εργασιών απλοποιείται, ενώ σε δασική περιοχή απαιτούνται επιπλέον παρεμβάσεις που αυξάνουν αισθητά το κόστος.

Στις δασικές εκτάσεις:

●Διάνοιξη και διαπλάτυνση δρόμων:

Οι ανεμογεννήτριες έχουν τμήματα μεγάλου μήκους και βάρους (πτερύγια έως 90 μέτρων, τμήματα πύργου πολλών τόνων κλπ). Για να μεταφερθούν, χρειάζονται δρόμοι με μεγάλη ακτίνα στροφής, σταθερό υπόστρωμα και επαρκές πλάτος. Σε δασικές περιοχές αυτό σημαίνει κοπή δέντρων, εκσκαφές και διαμόρφωση εδάφους, με κόστος που μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 30% του συνολικού προϋπολογισμού.

●Καθαρισμός χώρου και εκχέρσωση:

Πριν τοποθετηθεί η θεμελίωση, ο χώρος πρέπει να απαλλαγεί από τη βλάστηση. Η διαδικασία απαιτεί μηχανήματα, χρόνο και δαπάνες που δεν υφίστανται σε γυμνά εδάφη.

●Ειδικές θεμελιώσεις:

Η παρουσία ριζικών συστημάτων και η μορφολογία του εδάφους συχνά επιβάλλουν πρόσθετα έργα για τη σταθερότητα της βάσης της ανεμογεννήτριας.

●Αυξημένα κόστη μεταφοράς:

Η μεταφορά εξοπλισμού μέσα σε δασικά μονοπάτια απαιτεί ειδικά οχήματα και συχνά προκαλεί καθυστερήσεις, ανεβάζοντας το συνολικό κόστος.

Αντίθετα, σε γυμνές ή αποψιλωμένες περιοχές, οι δρόμοι είναι είτε ήδη υπάρχοντες είτε εύκολα διαμορφώσιμοι, χωρίς κοπή δέντρων. Η πρόσβαση στο σημείο θεμελίωσης είναι πιο άμεση και λιγότερο δαπανηρή. Δεν χρειάζονται εκτεταμένες παρεμβάσεις για τον καθαρισμό του χώρου. Το χρονοδιάγραμμα κατασκευής συντομεύει, μειώνοντας και το εργατικό κόστος.

●Περιβαλλοντικές και νομικές παράμετροι

Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε δάση υπόκειται σε αυστηρότερες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και νομικές διαδικασίες. Οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για δασικές εκτάσεις είναι πιο απαιτητικές και συχνά συνοδεύονται από πρόσθετα μέτρα μετριασμού (π.χ. αντισταθμιστικές αναδασώσεις), αυξάνοντας το κόστος. Οι εγκρίσεις από δασικές υπηρεσίες, αρχές προστασίας περιβάλλοντος και άλλους φορείς μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή και χρόνια. Σε δασικές περιοχές η παρουσία προστατευόμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας μπορεί να επιβάλει περιορισμούς στη χωροθέτηση ή ακόμα και να ακυρώσει το έργο. Αντίθετα, οι γυμνές ή καμένες εκτάσεις, ακόμα κι αν έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες ή γεωργικές, αδειοδοτούνται υπο όρους συντομότερα και με λιγότερα νομικά εμπόδια.

●Απόδοση και τεχνικά χαρακτηριστικά του ανέμου

Η μορφή του εδάφους και η παρουσία εμποδίων επηρεάζουν δραστικά τον τρόπο με τον οποίο ρέει ο αέρας. Σε γυμνές περιοχές, η ροή του αέρα είναι στρωτή (laminar), δηλαδή κινείται ομαλά και προβλέψιμα. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη μέση ταχύτητα ανέμου και χαμηλότερες διακυμάνσεις, κάτι που οδηγεί σε υψηλότερη ενεργειακή απόδοση. Σε δασικές περιοχές, η βλάστηση προκαλεί τύρβη (turbulence), ακανόνιστες αναταράξεις που μειώνουν την αποδοτικότητα των πτερυγίων. Η τυρβώδης ροή όχι μόνο μειώνει την παραγόμενη ενέργεια, αλλά αυξάνει και τη μηχανική καταπόνηση, φθείροντας πιο γρήγορα τα εξαρτήματα. Επιπλέον, στα δάση, η ταχύτητα του ανέμου κοντά στο έδαφος είναι χαμηλότερη λόγω της τριβής με το φύλλωμα. Για να αξιοποιηθεί ικανοποιητικά ο άνεμος, απαιτούνται ψηλότεροι πύργοι, ώστε τα πτερύγια να βρεθούν πάνω από το ύψος των δέντρων. Η αύξηση ύψους πύργου συνεπάγεται ακριβότερη κατασκευή, μεγαλύτερες ανάγκες σε θεμελίωση για σταθερότητα, δυσκολότερη μεταφορά και εγκατάσταση.

●Συντήρηση και λειτουργία

Το κόστος δεν σταματά στην εγκατάσταση· η λειτουργία και η συντήρηση επηρεάζονται επίσης από τον τύπο της περιοχής. Σε δασικές περιοχές, η πρόσβαση για τα συνεργεία είναι πιο δύσκολη, ειδικά σε κακές καιρικές συνθήκες. Η βλάστηση μπορεί να χρειάζεται περιοδικό καθαρισμό γύρω από τις βάσεις και τους δρόμους πρόσβασης. Η αυξημένη τύρβη σημαίνει πιθανότερες βλάβες και συχνότερες επιθεωρήσεις. Σε γυμνές περιοχές, η πρόσβαση είναι ευκολότερη και τα κόστη συντήρησης τείνουν να είναι χαμηλότερα.

●Συνολική οικονομική εικόνα

Αν συγκρίνουμε τις δύο επιλογές με όλα τα παραπάνω κριτήρια, η οικονομική ανάλυση συνήθως δείχνει:

☆Χαμηλότερο αρχικό κόστος επένδυσης σε γυμνές περιοχές, καθώς απαιτούνται λιγότερα έργα υποδομής και η αδειοδότηση είναι απλούστερη.

☆Υψηλότερη καθαρή παραγωγή ενέργειας λόγω καλύτερων συνθηκών ανέμου.

☆Μειωμένα λειτουργικά κόστη λόγω ευκολότερης πρόσβασης και χαμηλότερων απαιτήσεων συντήρησης.

Όλα αυτά οδηγούν σε μικρότερο χρόνο απόσβεσης της επένδυσης και μεγαλύτερη μακροχρόνια απόδοση.

Τελικώς η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε γυμνές ή αποψιλωμένες περιοχές υπερτερεί έναντι των δασικών εκτάσεων σε πολλαπλά επίπεδα. Ενώ κάθε έργο απαιτεί εξατομικευμένη μελέτη, η γενική τάση δείχνει ότι οι γυμνές και αποψιλωμένες εκτάσεις αποτελούν την πιο αποδοτική και συμφέρουσα επιλογή για την ανάπτυξη αιολικών πάρκων, τόσο για τους επενδυτές όσο και για το περιβάλλον. Στην Ελλάδα δυστυχώς οι περιοχές με το υψηλότερο αιολικό δυναμικό είναι οι ίδιες που κατά μεγάλο ποσοστό έχουν καεί και συμπτωματικά έχουν εγκατασταθεί αιολικά πάρκα με χαρακτηριστικό παράδειγμα πολλές περιοχές της Εύβοιας, της Δυτικής και Νότιας Στερεάς Ελλάδος, αλλά και στον Έβρο.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι όλες οι δασικές πυρκαγιές στη χώρα προέρχονται αποκλειστικά από οικονομικά κίνητρα επενδυτών αιολικών πάρκων, κάτι τέτοιο θα ήταν αυθαίρετο, αλλά το ότι οικονομικοί λόγοι και λόγοι ενεργειακής αποδοτικότητας στο να εγκατασταθεί ένα αιολικό πάρκο σε μια καμένη/αποψιλωμένη έκταση υψηλού αιολικού δυναμικού σε σχέση με μια αντίστοιχη δασική έκταση είναι σαφώς συμφερότερη η επιλογή.

*Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ
Ενεργειακός Αναλυτής