Η ατολμία της Αθήνας παγώνει το στρατηγικό έργο Κρήτη–Κύπρος κρυβόμενη πίσω από προσχηματικές δηλώσεις του Κυπριακού ΥΠΟΙΚ

Σήμερα 3 Σεπτεμβρίου φαίνεται να κλείνει το φιλόδοξο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης–Κύπρου–Ισραήλ, γνωστό ως Great Sea Interconnector, μετά τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών της Κύπρου, αρνούμενος να εκταμιεύσει τα 25 εκατ. ευρώ προς την ΡΑΕΚ, επικαλούμενος την μη βιωσιμότητα του έργου.

• από τον Μιχάλη Χριστοδουλίδη

Το έργο αυτό παρουσιάστηκε εξαρχής ως μια επένδυση στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και τη γεωπολιτική αναβάθμιση τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου. Ωστόσο, η παύση των εργασιών και οι διαρκείς αμφιταλαντεύσεις γύρω από τη βιωσιμότητά του δείχνουν ότι, για ακόμη μια φορά, η Αθήνα επέλεξε τη σιωπή και την αδράνεια αντί της αποφασιστικής διεκδίκησης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Το πιο εύκολο πράγμα για μια άτολμη κυβέρνηση είναι να επικαλείται λόγους μη βιωσιμότητας μετα από τόσα χρόνια, ενώ η ίδια η Ε.Ε άναψε το πράσινο φως εντάσσοντας αυτό το έργο στην λίστα κοινού ενδιαφέροντος με ανάλογη χρηματοδότηση.

Το πάγωμα του έργου δεν είναι μόνο πολιτικά προβληματική στάση· είναι και επικίνδυνη. Οι ενεργειακές και οικονομικές συνέπειες είναι τεράστιες, ενώ οι καταναλωτές θα μπορούσαν να δουν ουσιαστική μείωση στους λογαριασμούς ρεύματος, αν το έργο είχε προχωρήσει με τη δυναμική που του άξιζε.

Η Κύπρος είναι το μοναδικό κράτος-μέλος της Ε.Ε. που παραμένει ενεργειακά απομονωμένο. Όλη η ηλεκτροπαραγωγή στηρίζεται σε πανάκριβα ορυκτά καύσιμα, κυρίως μαζούτ και πετρέλαιο, τα οποία όχι μόνο εκτοξεύουν το κόστος αλλά και επιβαρύνουν περιβαλλοντικά τη χώρα. Το 85% του μείγματος της Κύπρου βασίζεται σε εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και ,μόνο το 15% σε ΑΠΕ.

Η Κρήτη, αν και έχει ήδη συνδεθεί με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω άλλων υποθαλάσσιων καλωδίων, εξακολουθεί να κουβαλά το βάρος του «ενεργειακά απομονωμένου νησιού». Για χρόνια οι Έλληνες καταναλωτές πλήρωναν μέσω των ΥΚΩ (Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας) πάνω από 250 εκατ. ευρώ, ώστε να στηριχθεί ένα ακριβό και αναποτελεσματικό σύστημα ηλεκτροπαραγωγής.

Το έργο Κρήτη–Κύπρος, πέρα από τεχνικό επίτευγμα, θα αποτελούσε το ενεργειακό “διαβατήριο” της Κύπρου προς την Ευρώπη. Παράλληλα, θα καθιστούσε την Κρήτη κόμβο, έναν «ενεργειακό σταθμό» στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Επομένως, η στρατηγική του σημασία δεν αφορά μόνο το ρεύμα, αλλά και τη γεωπολιτική θωράκιση της Ανατολικής Μεσογείου.

Όταν η Κύπρος αμφισβήτησε τη βιωσιμότητα του έργου, η Αθήνα δεν αντέδρασε δυναμικά. Δεν υπήρξε καμία ουσιαστική πολιτική πίεση για να διασφαλιστεί η συμμετοχή της Λευκωσίας.

Όταν η Τουρκία έστειλε πολεμικά πλοία και παρεμπόδισε τις έρευνες στον βυθό, η Αθήνα δεν προχώρησε σε αποφασιστική διπλωματική αντεπίθεση. Αντίθετα, επέλεξε χαμηλούς τόνους, αφήνοντας ουσιαστικά το έργο μετέωρο.

Όταν οι Έλληνες καταναλωτές άρχισαν να χρεώνονται μέσω των λογαριασμών ρεύματος ποσά για ένα έργο που δεν προχωρά, η κυβέρνηση δεν έδωσε εξηγήσεις ούτε ανέλαβε πολιτική ευθύνη.

Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι πως η Αθήνα προτιμά να «παγώσει» ένα στρατηγικό έργο, παρά να συγκρουστεί με πολιτικά και γεωπολιτικά εμπόδια. Αυτή η ατολμία, όμως, στοιχίζει ακριβά.

Η ακύρωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης έχει σοβαρές ενεργειακές επιπτώσεις:

• Συνέχιση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου

Η Κύπρος εξακολουθεί να εξαρτάται αποκλειστικά από ορυκτά καύσιμα. Αυτό σημαίνει όχι μόνο υψηλές τιμές αλλά και ενεργειακή ανασφάλεια σε περίπτωση κρίσης ή διαταραχής στις αγορές πετρελαίου.

• Επιβάρυνση της Κρήτης

Παρά τις υφιστάμενες διασυνδέσεις, η Κρήτη δεν μπορεί να αναλάβει τον ρόλο του «ενεργειακού κόμβου» που προοριζόταν. Το αποτέλεσμα είναι η διατήρηση υψηλών λειτουργικών κόστους για το ελληνικό δίκτυο.

• Καθυστέρηση στη μετάβαση σε ΑΠΕ

Ένα τέτοιο καλώδιο θα έδινε τη δυνατότητα αξιοποίησης των τεράστιων δυνατοτήτων ΑΠΕ που υπάρχουν στην Κρήτη και στην Κύπρο (αιολική, ηλιακή, θαλάσσια ενέργεια). Χωρίς διασύνδεση, η παραγωγή πράσινης ενέργειας παραμένει περιορισμένη, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να διοχετευτεί σε ευρύτερες αγορές.

• Αύξηση της εξάρτησης από τρίτους

Η έλλειψη διασύνδεσης καθιστά πιο ευάλωτες τις δύο χώρες σε εξωτερικούς παράγοντες: εισαγωγές LNG, μεταβολές τιμών φυσικού αερίου, ακόμη και γεωπολιτικές πιέσεις από την Τουρκία.

Η οικονομική διάσταση του προβλήματος είναι εξίσου δραματική:

• Χρεώσεις στους πολίτες:
  Από την 1η Ιουλίου 2025, οι Έλληνες καταναλωτές πληρώνουν μέσω των λογαριασμών ρεύματος ποσά που φτάνουν τα 14,6 εκατ. € ετησίως, για ένα έργο που ουσιαστικά δεν εξελίσσεται. Οι πολίτες δηλαδή πληρώνουν «αέρα κοπανιστό».
• Δαπάνες χωρίς αποτέλεσμα:
  Μέχρι σήμερα έχουν ήδη δαπανηθεί περίπου 250 εκατ. € από την ΑΔΜΗΕ για μελέτες, συμβάσεις και αρχικές εργασίες. Τα χρήματα αυτά είναι πρακτικά «παγωμένα» χωρίς καμία απόδοση. Τα χρήματα αυτά θα ανακτηθούν μέσω των λογαριασμών του ρεύματος.
• Απώλεια κοινοτικών κονδυλίων:
  Η αδράνεια θέτει σε κίνδυνο τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν εγκριθεί για το έργο, ποσά που θα μπορούσαν να μειώσουν δραστικά το συνολικό κόστος. Ωστόσο η Ε.Ε έχει επιβάλει ρήτρες επιστροφής των χρημάτων μέχρι τέλος του 2025, εάν δεν προχωρήσει η υλοποίηση του έργου.
• Χαμένες θέσεις εργασίας:
  Ένα έργο τέτοιου μεγέθους θα δημιουργούσε εκατοντάδες θέσεις εργασίας σε μηχανικούς, τεχνικούς, εξειδικευμένα συνεργεία. Με το πάγωμα, όλες αυτές οι ευκαιρίες χάνονται.

Ίσως η πιο ορατή συνέπεια για τον μέσο πολίτη είναι η απώλεια της ευκαιρίας για φθηνότερο ρεύμα.

• Μελέτες του ΕΜΠ και του οίκου Exergia AE, δείχνουν ότι η διασύνδεση θα μπορούσε να μειώσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο έως και 30% έως το 2030. Αυτό θα σήμαινε πραγματική ανακούφιση για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, σε μια χώρα που σήμερα πληρώνει από τις υψηλότερες τιμές ρεύματος στην Ευρώπη.
• Η IPTO (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Ελλάδας) είναι ο φορέας που προώθησε τη μελέτη — δηλαδή, την παρέλαβε και την παρουσίασε στους ενδιαφερόμενους φορείς Cyprus MailIn-Cyprus. Ο πρόεδρος του IPTO, Μανώσης Μανουσάκης, ανέφερε ότι η μελέτη (εκπονημένη από Exergia & ΕΜΠ) δείχνει δυνατότητα εξοικονόμησης περίπου €400 ανά νοικοκυριό ετησίως (πηγή KnewsCBN). Η μελέτη εξετάζει δύο σενάρια: με και χωρίς το interconnector — και καταλήγει ότι η επένδυση έχει συνολικό κοινωνικό όφελος περίπου €6 δισ., με λόγο κοινωνικού οφέλους 19% — δηλαδή σχεδόν διπλάσιο από την «αποκλεισμένη» ενεργειακή ανάπτυξη.
• Για την Κρήτη, το όφελος θα ήταν εξίσου σημαντικό: υπολογίζεται ότι σε βάθος πενταετίας το όφελος θα έφτανε τα 230 εκατ. €, χάρη στη μείωση των ΥΚΩ, του κόστους εφεδρείας και των αναγκών σε ακριβές υποδομές.
  Η εικόνα είναι σαφής: η ηλεκτρική διασύνδεση δεν ήταν απλώς ένα τεχνικό έργο· ήταν το εισιτήριο για φθηνότερο και πιο καθαρό ρεύμα για εκατομμύρια πολίτες.

Δεν πρέπει να αγνοούμε και τη γεωπολιτική διάσταση. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια περιοχή γεμάτη εντάσεις και ανταγωνισμούς. Ένα έργο όπως το GSI θα καθιστούσε Ελλάδα και Κύπρο ενεργειακούς κόμβους, ενισχύοντας τη διαπραγματευτική τους ισχύ.

Αντίθετα, η ατολμία της Αθήνας στέλνει μήνυμα αδυναμίας. Επιτρέπει στην Τουρκία να παρεμβαίνει ανενόχλητη, δίνει πάτημα στην Κύπρο να υπαναχωρεί και αφήνει την Ευρωπαϊκή Ένωση να αμφισβητεί την αξιοπιστία και την σοβαρότητα των ελληνικών δεσμεύσεων.

Συμπερασματικά, το πάγωμα του έργου Κρήτη–Κύπρος δεν είναι μια «τεχνική λεπτομέρεια». Είναι στρατηγικό λάθος. Η Ελλάδα χάνει μια ιστορική ευκαιρία να αναβαθμίσει τον ρόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο, να προσφέρει φθηνότερη ενέργεια στους πολίτες της και να στηρίξει ουσιαστικά την Κύπρο.

Η ατολμία της ελληνικής κυβέρνησης να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να υπερασπιστεί το έργο οδηγεί σε ενεργειακή απομόνωση, οικονομικές απώλειες και χαμένες προοπτικές ανάπτυξης.

Το ζητούμενο πλέον είναι αν η Αθήνα θα βρει το θάρρος να ανατρέψει αυτήν την πορεία ή αν θα παρακολουθεί αδρανής, αφήνοντας τους πολίτες να πληρώνουν για ένα έργο που υποσχέθηκε πολλά αλλά, εξαιτίας της δικής της ατολμίας ή αδυναμίας να ασκήσει τα εθνικά της κυριαρχικά δικαιώματα. Δυστυχώς για άλλη μια φορά μπήκε ένα μεγάλο ενεργειακό πρότζεκτ στο χρονοντούλαπο της ιστορίας μετα και το φιάσκο του Eastmed.

*Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ, Ενεργειακός Αναλυτής

Δείτε επίσης:

• Μπλέξιμο με το καλώδιο: Στρατηγική μεν η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Κρήτης, αλλά…