Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης της Αυτοκτονίας στις 10 Σεπτεμβρίου, αξίζει να σημειωθεί ότι 469 άνθρωποι έβαλαν τέλος στη ζωή τους το 2024 στη χώρα μας. Άνθρωποι σαν κι εμάς. Που κάποτε έκαναν όνειρα. Που ένιωσαν όμως ότι το σκοτάδι δεν έχει τέλος και δεν κατάφεραν να βγουν από αυτό.
- Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Αναλυτικά, τα στοιχεία για τη χώρα μας
• Σύμφωνα με την «Suicide Observatory της ΚΛΙΜΑΚΑ» (Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών ΚΛΙΜΑΚΑ), στην Ελλάδα καταγράφηκαν 469 αυτοκτονίες το 2024. Αυτό είναι ελαφρώς αυξημένο από τις 451 το 2023.
• Από αυτές, 86% ήταν άνδρες και 14% γυναίκες.
• Ηλικιακά, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονιών εντοπίζεται στους ανθρώπους 50 έως 54 ετών, που αποτελούν περίπου 13,2% των περιστατικών. Ακολουθούν οι νέοι 20–24 ετών με ποσοστό γύρω στο 8,3%, ενώ ιδιαίτερα αυξημένα είναι τα ποσοστά και στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Αξιοσημείωτο είναι πως οι άνω των 80 αντιπροσωπεύουν σχεδόν 1 στις 10 αυτοκτονίες (9,6%).
• Σύμφωνα με τα δεδομένα, οι δύο πιο συνήθεις μέθοδοι αυτοκτονίας στη χώρα μας περιλαμβάνουν τον απαγχονισμό (29%) και τη χρήση όπλου (25,8%).
• Ένα σημαντικό κενό στα στοιχεία είναι ότι δεν καταγράφονται συστηματικά οι απόπειρες αυτοκτονίας που έχουν ως αποτέλεσμα τη νοσηλεία.
• Επίσης, υπάρχει υπό‑καταγραφή των πραγματικών θανάτων από αυτοκτονία, εκτιμώμενη στο 15‑20%, εξαιτίας του κοινωνικού στίγματος, βαθιά ριζωμένων θρησκευτικών και πολιτισμικών πεποιθήσεων, αλλά και θεσμικών παθογενειών.
• Σύμφωνα με εκτιμήσεις των φορέων, περίπου 20‑30 αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας αντιστοιχούν σε κάθε θάνατο από αυτοκτονία στην Ελλάδα.
Διεθνή στοιχεία
• Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό των αυτοκτονιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε πτωτική τάση κατά την τελευταία δεκαετία, με συνολική μείωση περίπου 13%–14% μεταξύ 2011 και 2021.
• Παρά τη θετική αυτή εξέλιξη, μόνο το 2021 καταγράφηκαν 47.346 θάνατοι από αυτοκτονία στην Ε.Ε., αριθμός που αντιστοιχεί σε περίπου 10,2 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους.
• Οι υψηλότεροι δείκτες σημειώθηκαν σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Σλοβενία (19,8/100.000), η Λιθουανία και η Ουγγαρία.
• Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στην Κύπρο (2,7/100.000), την Ελλάδα (4,0–4,6/100.000) και την Ιταλία, διατηρώντας σταθερά χαμηλότερους δείκτες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
• Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο δείκτης αυτοκτονιών το 2022 εκτιμάται ότι έφτασε τους 14,2 θανάτους ανά 100.000 κατοίκους, φτάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών.
• Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση στους θανάτους και στα δύο φύλα, με πιο έντονη ποσοστιαία άνοδο στις γυναίκες, παρά το γεγονός ότι τα απόλυτα ποσοστά παραμένουν υψηλότερα στους άνδρες.
Τι μπορεί όμως να οδηγήσει ένα άτομο στην αυτοκτονία;
Το ερώτημα δεν είναι απλό και η απάντηση δεν χωρά σε μία πρόταση. Η αυτοκτονία δεν είναι εγωισμός, ούτε αδυναμία. Είναι μια κραυγή που δεν ακούστηκε. Είναι ένας ψυχικός πόνος που έμεινε αόρατος και έγινε δυσβάσταχτος.
Η αυτοκτονία είναι το τελικό αποτέλεσμα και όχι η αιτία. Πίσω της κρύβονται συχνά κλινικές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές ή μετατραυματικά βιώματα που δεν βρήκαν ποτέ θεραπευτικό χώρο. Υπάρχει χρόνιος ψυχικός πόνος, σιωπή, κοινωνικός αποκλεισμός, ανεργία, φτώχεια, έλλειψη πρόσβασης σε βοήθεια. Και το πιο σημαντικό: ντροπή και στίγμα, που εμποδίζουν το άτομο να μιλήσει.
Πρόληψη & Αντιμετώπιση της Αυτοκτονίας
Τι μπορεί να κάνει το ίδιο το άτομο;
• Το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα είναι να μιλήσει, να σπάσει τη σιωπή. Να απευθυνθεί άμεσα σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, σε έναν φίλο, σε μια γραμμή βοήθειας, ακόμη κι αν νιώθει ότι δεν αντέχει άλλο, ότι δε βρίσκει κάποιο νόημα, ακόμα κι αν πιστεύει ότι οι λέξεις δε θα του βγουν εύκολα. Σημασία έχει να κάνει την αρχή.
• Η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας είναι καθοριστική. Σε πολλές περιπτώσεις, οι αυτοκτονικές σκέψεις συνδέονται με αντιμετωπίσιμες ψυχικές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη ή οι αγχώδεις διαταραχές, που μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μέσα από ψυχοθεραπεία και, αν κριθεί απαραίτητο, με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
• Ένα ακόμη σημαντικό βήμα είναι η δημιουργία ενός προσωπικού σχεδίου ασφαλείας, αποτελούμενου από απλές ενέργειες, όπως το πρόσωπο που θα καλέσει αν νιώσει ότι κινδυνεύει ή ποια μικρά πράγματα θα μπορούσαν να του αποσπάσουν την προσοχή και να λειτουργήσουν κατευναστικά.
• Τέλος, ο περιορισμός της πρόσβασης σε επικίνδυνα μέσα, όπως φάρμακα, όπλα ή αιχμηρά αντικείμενα, μπορεί να μην λύνει το πρόβλημα, αλλά μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μιας παρορμητικής ενέργειας τη λάθος στιγμή.
Τι μπορούν να κάνουν οι οικείοι του;
• Αν ένα δικό σας πρόσωπο μιλά για σκέψεις αυτοκτονίας, μην προσπαθήσετε να τον συνεφέρετε με λογικά επιχειρήματα ή με φράσεις του τύπου «μην το λες αυτό». Ακούστε τον προσεκτικά χωρίς πανικό.
• Επίησης, μην υποθέτετε ότι το λέει για πλάκα ή για να τραβήξει απλώς το ενδιαφέρον. Η κάθε αναφορά σε αυτοκτονία είναι σημάδι κινδύνου και χρήζει προσοχής.
• Προσπαθήστε να τον συνοδεύσετε σε έναν ειδικό ή αν αυτό δεν καταστεί εφικτό να τον φέρετε σε επαφή με κάποια γραμμή βοήθειας.
• Σε περιπτώσεις ξεκάθαρης αναφοράς σε αυτοκτονικό ιδεασμό, φροντίστε να μη μείνει μόνο του, καθώς η απομόνωση, ειδικά σε περιόδους κρίσης, μπορεί να εντείνει κι άλλο την απόγνωση.
• Τέλος, μην επωμίζεστε μόνοι σας το βάρος. Ζητήστε τη βοήθεια των ειδικών. Η ψυχική αντοχή του φροντιστή είναι καθοριστική.
Τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης, σε περίπτωση ανάγκης
• Γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία 1018 – ΚΛΙΜΑΚΑ (24/7, δωρεάν)
• Εθνική Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306
Δείτε επίσης:
