Η είδηση του θανάτου της 16χρονης κοπέλας στο Γκάζι συγκλόνισε ολόκληρη τη χώρα. Μια ακόμα βραδινή έξοδος που κατέληξε σε τραγωδία για ένα νέο παιδί. Και παρά το γεγονός ότι δεν έχει τεκμηριωθεί ακόμα η άμεση σύνδεση με το αλκοόλ, καθώς αναμένονται τα αποτελέσματα των τοξικολογικών εξετάσεων το περιστατικό αυτό πυροδότησε ένα καίριο ερώτημα: Τι συμβαίνει με το αλκοόλ και τους εφήβους;
- Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Την ώρα, όμως, που η χώρα δεν έχει ακόμα ξεπεράσει το σοκ, οι ειδήσεις για νέα περιστατικά διαδέχονται η μία την άλλη:
- Στην Κρήτη, 16χρονη νοσηλεύτηκε με σοβαρή δηλητηρίαση από αλκοόλ· η μητέρα της συνελήφθη.
- Στη Θεσσαλονίκη, δύο έφηβες μεταφέρθηκαν εσπευσμένα σε νοσοκομείο μετά από κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ.
- Στα Λεχαινά Ηλείας, ένα 16χρονο αγόρι, μετά από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μεταφέρθηκε στο Κέντρο Υγείας Γαστούνης και στη συνέχεια στο Νοσοκομείο Πύργου.
Τα στατιστικά για τη χώρα μας
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs):
- Το 94,1% των μαθητών στην Ελλάδα έχουν δοκιμάσει αλκοόλ πριν την ηλικία των 16.
- Το 66,2% δήλωσαν κατανάλωση μέσα στον τελευταίο μήνα.
- 1 στα 3 δεκαεξάχρονα παιδιά παραδέχεται ότι έχει πιει 5 ή περισσότερα ποτά σε μία μόνο βραδιά.
- Το 92% θεωρεί την πρόσβαση στο αλκοόλ «πολύ εύκολη».
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD), τα παραπάνω ποσοστά κατατάσσουν την Ελλάδα υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στη νεανική κατανάλωση αλκοόλ.
Ακόμα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ):
- Η μέση ηλικία πρώτης επαφής με το αλκοόλ είναι μόλις τα 13 χρόνια.
- Πάνω από το 70% των Ελλήνων εφήβων ηλικίας 15–17 ετών δηλώνει ότι έχει καταναλώσει αλκοόλ, ενώ
- ένα ανησυχητικά μεγάλο ποσοστό δηλώνει κατανάλωση μέχρι μέθης τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο χρόνο.
Η κοινωνία της ανοχής
Πίσω όμως από τους αριθμούς κρύβεται μια επικίνδυνη κοινωνική ανοχή: το ποτό θεωρείται «αθώο». Αποτελεί ένα μέσο κοινωνικοποίησης, που συχνά μάλιστα ενθαρρύνεται από τους ίδιους τους ενήλικες.
Η ελληνική κοινωνία έχει μάθει να αντιμετωπίζει το αλκοόλ με επιείκεια. Το βλέπουμε στα οικογενειακά τραπέζια, στις γιορτές, στα πανηγύρια, ακόμη και στα σχολικά πάρτι. Το ποτό συνοδεύει τη χαρά, τη λύπη, την επιτυχία, την απογοήτευση και δημιουργεί μια κουλτούρα αποδοχής, στην οποία ο ανήλικος μαθαίνει ότι είναι φυσιολογικό να πίνει.
Η έλλειψη ενημέρωσης, σε συνδυασμό με την εύκολη πρόσβαση σε αλκοόλ, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα. Πολλά μαγαζιά δεν ζητούν ταυτότητα, ενώ η διαφήμιση και τα social media προβάλλουν το ποτό ως μέσο διασκέδασης και κοινωνικής επιτυχίας.
Η ψυχολογική διάσταση της κατανάλωσης αλκοόλ
Η περίοδος της εφηβείας είναι μια περίοδος μεταμόρφωσης. Το σώμα αλλάζει, οι σκέψεις ωριμάζουν, οι σχέσεις αποκτούν νέο νόημα. Ο έφηβος προσπαθεί να βρει την ταυτότητά του, να αποδείξει την ανεξαρτησία του, να νιώσει ότι ανήκει. Μέσα σε αυτή τη διαδικασία, το αλκοόλ συχνά εμφανίζεται ως σύμβολο ενηλικίωσης: ένα «διαβατήριο» προς τον κόσμο των μεγάλων.
Από ψυχολογικής πλευράς, το αλκοόλ λειτουργεί και ως μηχανισμός διαφυγής. Πολλοί έφηβοι το χρησιμοποιούν για να μειώσουν το άγχος, να αντιμετωπίσουν συναισθήματα μοναξιάς, απόρριψης ή ανασφάλειας. Σε μια ηλικία που η αυτοεικόνα τους είναι εύθραυστη και η πίεση κοινωνικής αποδοχής τεράστια, το ποτό γίνεται τρόπος να «χαλαρώσουν» και να νιώσουν «αρκετοί».
Ωστόσο, ο εφηβικός εγκέφαλος δεν είναι ακόμη πλήρως ανεπτυγμένος. Οι περιοχές που σχετίζονται με τον έλεγχο παρορμήσεων, τη λήψη αποφάσεων και την κρίση συνεχίζουν να διαμορφώνονται έως τα 25 έτη.
Ο εφηβικός εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στις επιδράσεις του αλκοόλ, ειδικά στα κέντρα που σχετίζονται με την αυτορρύθμιση, τη μνήμη και τον έλεγχο των παρορμήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι συνέπειες της χρήσης – ακόμη και περιστασιακής – μπορεί να είναι μακροχρόνιες και σοβαρές.
Η κατανάλωση αλκοόλ σε αυτή τη φάση συνδέεται με προβλήματα μνήμης, μειωμένη συγκέντρωση, παρορμητικές συμπεριφορές, ακόμη και μόνιμες νευρολογικές επιπτώσεις.
Επιπλέον, η πρώιμη χρήση αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης εξάρτησης στην ενήλικη ζωή και συνδέεται με υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Ποια η ευθύνη της Πολιτείας και των επιχειρήσεων;
Η νομοθεσία στην Ελλάδα απαγορεύει τη διάθεση αλκοόλ σε ανηλίκους, ωστόσο η εφαρμογή της είναι ελλιπής και ανεπαρκής. Νυχτερινά μαγαζιά, μπαρ και φεστιβάλ, στο βωμό του εύκολου κέρδους συχνά παραβλέπουν την ηλικία των θαμώνων, ενώ οι έλεγχοι είναι ελάχιστοι.
Η Πολιτεία οφείλει να ενισχύσει τους ελέγχους, να εκπαιδεύσει τους επαγγελματίες της εστίασης και να προχωρήσει σε στοχευμένες καμπάνιες πρόληψης στα σχολεία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ευθύνη, όμως, δεν σταματά εκεί. Χρειάζεται εκπαίδευση και στήριξη των γονέων, ώστε να μπορούν να μιλούν με ειλικρίνεια στα παιδιά τους για το αλκοόλ, να θέτουν όρια χωρίς ενοχές και να αποτελούν πρότυπο συμπεριφοράς.
Tips για γονείς και εκπαιδευτικούς
- Οι συζητήσεις για το αλκοόλ είναι σκόπιμο να μην ξεκινούν στην ηλικία των 16, αλλά γύρω στα 12 και πάντοτε με γνώμονα την απλότητα και την ειλικρίνεια χωρίς ύφος κηρύγματος.
- Η στάση «όλοι το κάνουν» είναι παγίδα. Οι κανόνες και τα όρια με συνέπεια και σταθερότητα σώζουν ζωές.
- Προσοχή στα σημάδια. Τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά, μυρωδιά αλκοόλ, πτώση επίδοσης, απομόνωση, κρυφές εξόδους — όλα είναι ενδείξεις που χρειάζονται προσοχή.
- Ενημερώνω και εκπαιδεύω τα παιδιά για τους κινδύνους. Τα παιδιά χρειάζονται δεδομένα, όχι τυφλές απαγορεύσεις και κηρύγματα. Χρειάζονται όρια και καθοδήγηση. Όχι τιμωρία, ούτε ένα ακόμα μάθημα ηθικής.
Συνοψίζοντας, το αλκοόλ και η εφηβεία είναι συνδυασμός που σκοτώνει. Όμως, πίσω από κάθε στατιστικό υπάρχει ένα παιδί, μια οικογένεια, μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Όσο συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε το αλκοόλ ως φυσιολογικό κομμάτι της εφηβικής εμπειρίας, τόσο διαιωνίζουμε τον κίνδυνο.
Το τραγικό γεγονός στο Γκάζι δεν έτυχε. Είναι αποτέλεσμα έλλειψης ελέγχων και κοινωνικής ανοχής. Είναι ένα ηχηρό καμπανάκι για όλους μας — την κοινωνία, την Πολιτεία, τους ιδιοκτήτες νυχτερινών μαγαζιών, τους γονείς. Στον τομέα της πρόληψης, απαιτείται η καλλιέργεια νέας κουλτούρας-υπευθυνότητας στη χώρα μας και όχι θυσία των νέων στο βωμό του χρήματος. Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί που πίνει για να νιώσει «μεγάλο», αντανακλά ότι δεν έχει βρει ακόμα τον χώρο, ώστε να νιώσει αρκετό, ακριβώς όπως είναι.
