Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας διέρχεται μια βαθιά μετάβαση, η οποία χαρακτηρίζεται από την επιταχυνόμενη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη στρατηγική διαχείριση των παλαιών ορυκτών καυσίμων και την πρόκληση της ενσωμάτωσης των κατακερματισμένων νησιωτικών δικτύων της.
Καθώς η χώρα στρέφεται προς το 2026, το ενεργειακό της τοπίο αναδιαμορφώνεται από μεγάλα έργα υποδομών -συμπεριλαμβανομένων νέων διασυνδέσεων και πιθανών αναπτύξεων υδρογονανθράκων- που θα μπορούσαν να εδραιώσουν τον αναδυόμενο ρόλο της ως κεντρικού ενεργειακού κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο.¹
Εγκατεστημένη ισχύς και εξελισσόμενο μείγμα παραγωγής
Μέχρι το τέλος του 2024, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έφτασε περίπου τα 27 γιγαβάτ (GW).
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, αποτελούσαν το κυρίαρχο μερίδιο αυτής της ισχύος, περίπου στα 24,3 GW, ενώ η ισχύς των ορυκτών καυσίμων -τώρα κυρίως φυσικού αερίου- μειώθηκε σε περίπου 2,5–3 GW.²
Αυτή η διαρθρωτική μετατόπιση αντικατοπτρίστηκε στο μείγμα παραγωγής ενέργειας του 2024, όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά συστήματα κάλυψαν λίγο περισσότερο από το 50% της ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, με το φυσικό αέριο να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του υπολοίπου και την παραγωγή από λιγνίτη να συνεχίζει την απότομη μείωσή της.³
Η κρίσιμη πορεία για τα ελληνικά νησιά
Ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών νησιών παραμένει μη διασυνδεδεμένος (NII), βασιζόμενος σε ακριβούς, τοπικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής ντίζελ και πετρελαίου υψηλών εκπομπών.⁴
Το 2024, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από προϊόντα πετρελαίου σε αυτά τα νησιά ήταν σημαντική, εκτιμώμενη σε περίπου 3.860 γιγαβατώρες (GWh).⁵
Ένα ορόσημο μετασχηματισμού επιτεύχθηκε το 2025 με την ολοκλήρωση του Great Sea Interconnector, του υποθαλάσσιου καλωδίου υψηλής τάσης που συνδέει την Κρήτη με το ηπειρωτικό δίκτυο.⁶
Αυτό το έργο αναμένεται να τερματίσει την εξάρτηση της Κρήτης από την παραγωγή ενέργειας από πετρέλαιο, να επιτρέψει την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα στο νησί και να μειώσει το συνολικό κόστος του συστήματος.
Περαιτέρω διασυνδέσεις για άλλες νησιωτικές ομάδες βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο σχεδιασμού, σηματοδοτώντας μια σαφή πολιτική προτεραιότητα για τη σταδιακή εξάλειψη της εξάρτησης από το ντίζελ.⁷
Υπεράκτια εξερεύνηση υδρογονανθράκων: Μια ανανεωμένη εστίαση
Σε μια αξιοσημείωτη στρατηγική αλλαγή, η Ελλάδα επανεκκίνησε επίσημα τον γύρο αδειοδότησης υπεράκτιων υδρογονανθράκων στις αρχές του 2025, ξεκινώντας διαδικασίες για οικόπεδα στο Ιόνιο Πέλαγος και νότια της Κρήτης.⁸
Μεγάλες διεθνείς ενεργειακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Chevron και HELLENiQ Energy, έχουν υποβάλει εκδηλώσεις ενδιαφέροντος.⁹
Αυτή η ανανεωμένη δραστηριότητα εξερεύνησης, μέρος μιας ευρύτερης περιφερειακής τάσης, θεωρείται επίσημα ότι ενισχύει την εθνική και ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, αλλά παρουσιάζει μια σύνθετη πολιτική πρόκληση στην εξισορρόπηση των βραχυπρόθεσμων συμφερόντων εφοδιασμού με τους μακροπρόθεσμους στόχους της ΕΕ για την απαλλαγή από τον άνθρακα.¹⁰
Έργα υποθαλάσσιων αγωγών φυσικού αερίου: Γεωπολιτικές και εμπορικές προτάσεις
Αρκετά μεγάλα έργα υποθαλάσσιων αγωγών φυσικού αερίου παραμένουν σε εξέλιξη, αν και όλα αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια:
- Ο Αγωγός EastMed: Αυτό το φιλόδοξο Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της ΕΕ στοχεύει στη σύνδεση των πόρων φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο με την Ελλάδα και την Ιταλία. Παραμένει στην πολιτική ατζέντα, αλλά αντιμετωπίζει ανεπίλυτες πολιτικές, τεχνικές και εμπορικές προκλήσεις χρηματοδότησης, ενώ δεν έχει ακόμη ληφθεί Τελική Επενδυτική Απόφαση (FID).¹¹
- Διαδρομές Κύπρου προς Αίγυπτο: Ως μια πιο αρθρωτή εναλλακτική λύση, η Chevron και οι περιφερειακές κυβερνήσεις προχωρούν με έρευνες βυθού και σχεδιασμό αγωγών που θα συνδέουν τα κυπριακά κοιτάσματα φυσικού αερίου (π.χ., Αφροδίτη) με τις υπάρχουσες υποδομές εξαγωγής ΥΦΑ στην Αίγυπτο.¹²
Προοπτικές για το 2026: Ενώ αυτά τα έργα ενισχύουν τον πιθανό ρόλο της Ελλάδας ως διαδρόμου φυσικού αερίου, αναμένεται να παραμείνουν στη φάση σχεδιασμού και διαβούλευσης καθ’ όλη τη διάρκεια του 2026, με τα χρονοδιαγράμματα ανάπτυξης να εκτείνονται και στην επόμενη δεκαετία.
Υποθαλάσσια καλώδια ηλεκτρικής ενέργειας: Κατασκευάζοντας το Μεσογειακό δίκτυο
Οι διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας προχωρούν ταχύτερα, τοποθετώντας την Ελλάδα ως έναν μελλοντικό πράσινο διάδρομο ηλεκτρικής ενέργειας:
- Διασυνδετήριος Αγωγός Μεγάλης Θάλασσας (Great Sea Interconnector , Σύνδεση Κρήτης): Η φυσική του ολοκλήρωση το 2025 αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο. Η πλήρης λειτουργία του θα αποτελέσει βασικό επίκεντρο για το 2026, επιτρέποντας την ανταλλαγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και παρέχοντας κρίσιμη ασφάλεια εφοδιασμού για την Κρήτη.¹³
- Διασυνδετήριος Αγωγός ΕυρώΑσίας (EuroAsia Interconnector): Αυτή η σχεδιαζόμενη σύνδεση HVDC (Ισραήλ-Κύπρος-Κρήτη) αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της ΕΕ. Το έργο συνεχίζει τη σταδιακή ανάπτυξή του, με το τμήμα Κρήτης-Κύπρου να είναι η επόμενη σημαντική φάση μετά τη σύνδεση Κρήτης-ηπειρωτικής χώρας.¹⁴
- Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας-Αιγύπτου (Greece-Egypt Interconnector): Αυτό το έργο καλωδίου υψηλής χωρητικότητας, σχεδιασμένο για τη μεταφορά ηλιακής και αιολικής ενέργειας από τη Βόρεια Αφρική στην Ευρώπη, έχει λάβει πολιτική υποστήριξη υψηλού επιπέδου και προχωρά εντός των πλαισίων εταιρικής σχέσης της ΕΕ.¹⁵
Προοπτικές για το 2026: Ο τομέας θα επικεντρωθεί στην έναρξη λειτουργίας του συνδέσμου της Κρήτης και στην υπέρβαση των επίμονων νομικών, δημόσιων και κανονιστικών πολυπλοκοτήτων που αποτελούν πρόκληση για τα μεγάλης κλίμακας πολυεθνικά καλωδιακά έργα.¹⁶
Διασυνοριακές ροές ηλεκτρικής ενέργειας: Η εμφάνιση ενός καθαρού εξαγωγέα
Μια καθοριστική μετατόπιση της αγοράς σημειώθηκε το 2024, καθώς η Ελλάδα έγινε καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας, καταγράφοντας πλεόνασμα περίπου 307 GWh.
Η Ιταλία αναδείχθηκε ως ο κύριος προορισμός εξαγωγών, ενώ η Βουλγαρία ήταν η κύρια πηγή εισαγωγών.¹⁷
Με την υπάρχουσα διασυνοριακή δυναμικότητα μεταφοράς περίπου 2,8 GW και τις σημαντικές αναβαθμίσεις που έχουν προγραμματιστεί, το αυξανόμενο μερίδιο της μεταβλητής παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αναμένεται να ενισχύσει τον ρόλο της Ελλάδας ως στρατηγικού εξαγωγέα, ιδίως σε περιόδους υψηλής παραγωγής ΑΠΕ στη Νότια Ευρώπη.¹⁸
Επιπτώσεις πολιτικής και συστήματος για το 2026
Το επόμενο έτος θα απαιτήσει στοχευμένη πολιτική δράση σε διάφορα μέτωπα:
- Ενσωμάτωση Νησιών: Η μεγιστοποίηση των οφελών της νέας διασύνδεσης της Κρήτης και η επιτάχυνση των σχεδίων για άλλα νησιά θα είναι κρίσιμης σημασίας για τη μείωση του κόστους και των εκπομπών του συστήματος.
- Ευελιξία Δικτύου: Η αυξανόμενη αναντιστοιχία μεταξύ της ημερήσιας ηλιακής παραγωγής και της βραδινής αιχμής ζήτησης θα εντείνει την ανάγκη για επενδύσεις σε αποθήκευση σε κλίμακα δικτύου, απόκριση από την πλευρά της ζήτησης και ευέλικτη παραγωγή φυσικού αερίου.
- Στρατηγική Εξισορρόπηση: Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να πλοηγηθούν στη διπλή κατεύθυνση της προώθησης των εξαγωγών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων, διαχειριζόμενοι παράλληλα τις γεωπολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της ανανεωμένης υπεράκτιας εξερεύνησης φυσικού αερίου, διασφαλίζοντας μια συνεκτική μακροπρόθεσμη στρατηγική μετάβασης.
*Όλες οι υποσημειώσεις του άρθρου ΕΔΩ
Πηγή: Haluk Direskeneli, www.eurasiareview.com
Δείτε επίσης:
- Γιατί το σχιστολιθικό αέριο δεν είναι «καύσιμο γέφυρα» αλλά καύσιμο παγίδα
- Η ελληνική ενεργειακή πολιτική ξανά στο λάθος στρατόπεδο
