Το λάδι ήταν εδώ και χιλιάδες χρόνια για την Ελλάδα και τη Μεσόγειο ένα προϊόν που καθόριζε την παράδοση και την τοπική οικονομία. Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία κατείχαν και κατέχουν την πρωτοκαθεδρία σε παγκόσμιο επίπεδο στην παραγωγή λαδιού. Μόνο που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ανταγωνιστικό σχέδιο από την Τουρκία αλλά και τη Σαουδική Αραβία, ενώ, λόγω της κλιματικής αλλαγής, χώρες όπως οι Γερμανία, (Κολονία), Τσεχία κ.λπ. αρχίζουν να σκέφτονται την καλλιέργεια της ελιάς, αν και οι καιρικές συνθήκες δεν την ευνοούν.
- Του ΜΠΑΜΠΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Ανεξάρτητα από την κλιματική κρίση και την ενδεχόμενη αλλαγή στον χάρτη της καλλιέργειας ελιάς, η Τουρκία είναι αυτή η οποία μπαίνει δυναμικά στην παραγωγή λαδιού. Φέτος εκτιμάται ότι θα έχει τεράστια παραγωγή που θα επηρεάσει προς τα κάτω την τιμή, καθώς στη γειτονική χώρα το κόστος καλλιέργειας είναι μικρό.
Προς το παρόν, η Ισπανία είναι αυτή που κυριαρχεί με σχεδόν το 45% της παγκόσμιας παραγωγής. Η ελαιοπαραγωγή στην Ισπανία είναι από τους πλέον δυναμικούς κλάδους, καθώς απασχολεί πάνω από 350.000 αγρότες και συμβάλλει στη δημιουργία περίπου 15.000 θέσεων εργασίας στη βιομηχανία.
Το λάδι δεν είναι μόνο ένα προϊόν προς εξαγωγή, αλλά καθορίζει και τις διατροφικές συνήθειες. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του 2024, η Ισπανία είναι η δεύτερη χώρα παγκοσμίως σε κατανάλωση ελαιολάδου ανά κάτοικο (14,2 λίτρα ετησίως). Στην κατανάλωση ανά κάτοικο προηγείται η Ελλάδα με 24 λίτρα.
Η Ισπανία, η οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό καθορίζει τις τιμές στο ελαιόλαδο, καλλιεργεί περίπου 2,48 εκατομμύρια εκτάρια ελαιώνων, με την Ανδαλουσία να είναι η κύρια παραγωγική περιοχή, συγκεντρώνοντας πάνω από το 76% της εθνικής παραγωγής. Οι ελαιώνες στην Ισπανία διακρίνονται σε τρεις τύπους: παραδοσιακούς, εντατικούς και υπερεντατικούς. Οι παραδοσιακοί ελαιώνες είναι οι πιο διαδεδομένοι, αλλά οι εντατικοί και υπερεντατικοί κερδίζουν έδαφος, προσφέροντας υψηλότερες αποδόσεις ανά εκτάριο.
Η κλιματική αλλαγή έχει σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή ελαιολάδου, με ξηρασίες και υψηλές θερμοκρασίες να πλήττουν την καρπόδεση και την παραγωγή. Το 2022, οι καλλιέργειες υπήρξαν ιδιαίτερα ευάλωτες, οδηγώντας σε σημαντική μείωση της παραγωγής. Ωστόσο, η βελτίωση των κλιματικών συνθηκών και η αναγκαία προσαρμογή των καλλιεργητικών πρακτικών αναμένεται να συμβάλουν στην αποκατάσταση της παραγωγής.
Η κατανάλωση ελαιολάδου στην Ισπανία έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, με τα νοικοκυριά να καταναλώνουν το 2023 περίπου 286,462 εκατ. λίτρα. Η μέση κατά κεφαλή κατανάλωση έχει υποχωρήσει στα 6,19 λίτρα, με τους μεγαλύτερους καταναλωτές να είναι οι ηλικιωμένοι.
Η παραγωγή ελαιολάδου στην Ισπανία υπερβαίνει κατά πολύ την εγχώρια κατανάλωση, γεγονός που έχει οδηγήσει σε σημαντικές εξαγωγές προς την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ασία εμφανίζεται επίσης ως αναδυόμενη αγορά για το ισπανικό ελαιόλαδο, με τη ζήτηση να αυξάνεται σταθερά. Οι περισσότερες αγορές προέρχονται από νοικοκυριά για ιδία χρήση, ενώ η ζήτηση από τα καταστήματα εστίασης είναι εξίσου υψηλή, καταδεικνύοντας τη σπουδαιότητα του προϊόντος στην καθημερινή διατροφή.
Η δυναμική της Τουρκίας
Σε μια περίοδο που οι καταναλωτές ανησυχούν για τις τιμές του ελαιολάδου, οι οποίες έχουν ξεπεράσει κάθε όριο, η παραγωγή της Τουρκίας αναμένεται να φτάσει στο ιστορικό υψηλό των 475.000 τόνων, ξεπερνώντας έτσι τις ποσότητες που θα παραγάγουν Ελλάδα και Ιταλία μαζί. Οι Τούρκοι δεν κρύβουν την ικανοποίησή τους, με τον Mustafa Tan, πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Ελαιολάδου, να δηλώνει ότι η χώρα του έρχεται για να αλλάξει τα δεδομένα στην παραγωγή λαδιού.
Ο κ. Τan εκτιμά επίσης ότι η παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς θα ανέλθει στους 750.000 τόνους, παραγωγή που θα καθιστούσε την Τουρκία την πρώτη παραγωγό στον κόσμο, μπροστά από την Ισπανία!
Σύμφωνα με τον Mustafa Tan, «η πατρίδα της ελιάς στην Τουρκία είναι η Ανατολία, όπου υπάρχουν ιδανικές εδαφοκλιματικές συνθήκες και επηρεάζεται λιγότερο από την παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Τα τελευταία 15 χρόνια ο αριθμός των δέντρων έχει διπλασιαστεί, με νέες φυτείες, φτάνοντας τα 200 εκατομμύρια ελαιόδεντρα. Είναι αρδεύσιμα, παραδοσιακά, εντατικά και υπερεντατικά συστήματα τελευταίας γενιάς, με την επικρατούσα υιοθέτηση τοπικών ποικιλιών. Παράλληλα, έχει διαμορφωθεί μια νέα γενιά ελαιοπαραγωγών που παρακολουθούν με ακρίβεια όλες τις καινοτομίες μέσω διαδικτύου. Ως πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ελαιολάδου, εγώ και οι τεχνικοί συνάδελφοί μου έχουμε κάνει εκπαίδευση και δημοσιεύσεις για οτιδήποτε χρήσιμο σχετικά με την αύξηση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των παραγωγών: από το κλάδεμα, την επεξεργασία του εδάφους, την πρόληψη από επιθέσεις μύγας και άλλες ασθένειες των φυτών. Αυτό μας επέτρεψε να ανεβάσουμε την ποιότητα της παραγωγής. Αν έβρεχε τις τελευταίες μέρες, η ποσότητα του ελαιολάδου θα ξεπερνούσε το μισό εκατομμύριο τόνους. Θα έρθει βροχή τις επόμενες μέρες και αυτό θα είναι καλό».
Βεβαίως, το τουρκικό λάδι υπολείπεται σε ποιότητα του ελληνικού αλλά και του ισπανικού, ωστόσο ουδείς μπορεί να αποκλείσει ότι στο μέλλον δεν θα αλλάξει αυτό. Ηδη οι παραγωγοί ελαιολάδου της Τουρκίας ετοιμάζονται να αυξήσουν τις εξαγωγές τους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και την Αυστραλία, μετά την πλήρη άρση των περιορισμών στις εξαγωγές χύμα ελαιολάδου. Στόχος τους είναι να στραφούν και σε άλλες αγορές, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κίνα και η Ιαπωνία, όπου η ζήτηση αυξάνεται. Το σχέδιο ανοίγματος σε αυτές τις αγορές θα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή από τη νέα χρονιά, μέσω στοχευμένων εμπορικών συνεργασιών.
Το στοιχείο που συνηγορεί υπέρ των Τούρκων είναι το μικρό κόστος παραγωγής, το οποίο τους επιτρέπει να διατηρήσουν τις τιμές χαμηλά. Για τον λόγο αυτόν, ειδικοί της αλυσίδας εφοδιασμού εκτιμούν ότι οι Τούρκοι παραγωγοί θα μπορούσαν να καλύψουν άμεσα το κενό που άφησαν δύο χρόνια συγκομιδών κάτω του μέσου όρου σε μεγάλο μέρος της Μεσογείου.
Η παγκόσμια παραγωγή και οι κορυφαίες χώρες
Η παγκόσμια παραγωγή το 2024 παρουσίασε εντυπωσιακά στοιχεία:
Ισπανία: Η Ισπανία παραμένει στην κορυφή, με εκτιμώμενη παραγωγή 766,4 χιλιάδων τόνων, χάρη στο ευνοϊκό κλίμα και στις προηγμένες γεωργικές μεθόδους.
Ιταλία: Η Ιταλία ακολουθεί με 288,9 χιλιάδες τόνους, διατηρώντας τη φήμη της χάρη στα υψηλής ποιότητας έλαια και στη βαθιά ριζωμένη παραδοσιακή τεχνογνωσία.
Τυνησία: Η Τυνησία ανεβαίνει στην τρίτη θέση, με σημαντική παραγωγή 220.000 τόνων, αντικατοπτρίζοντας έναν δυναμικό και αναπτυσσόμενο τομέα, που υποστηρίζεται από καινοτομίες και συνεχή επέκταση των ελαιώνων της.
Τουρκία: Η Τουρκία, με παραγωγή 210.000 τόνων, ενισχύει τη θέση της στην αγορά μέσω συνεχών επενδύσεων σε τεχνολογίες παραγωγής.
Ελλάδα: Με 195.000 τόνους, η Ελλάδα συνεχίζει να παράγει έλαια γνωστά για τη χαρακτηριστική τους γεύση και ποιότητα, από περιοχές όπως η Κρήτη και η Πελοπόννησος.
Πορτογαλία: Η Πορτογαλία, με 150.000 τόνους, αναδεικνύει τις σύγχρονες και παραδοσιακές της τεχνικές για την παραγωγή ενός ελαιολάδου που κερδίζει δημοτικότητα διεθνώς.
«Ασανσέρ» οι τιμές του ελαιόλαδου, πτωτική η τάση
Οι τιμές για τα πρώτα φετινά έξτρα λάδια φαίνεται πως βαίνουν μειούμενες σε πολλές χώρες.
-Ισπανία: 5,80 έως 6 €/κιλό, με πτώση περίπου 13% μέσα σε δύο εβδομάδες.
-Ιταλία: περίπου 8,50 €/κιλό, έχοντας σπάσει το φράγμα των 9-9,20 ευρώ.
-Πορτογαλία: Ηταν στα 6 και τώρα στα 5,80 €/κιλό, αναζητώντας αγοραστές.
-Τυνησία: Από 4,80 έως 5,20 €/κιλό και σχεδόν βιολογικά.
-Ελλάδα: Από τα 7,20 ευρώ των Αγίων Αποστόλων κατεβαίνουμε στα 6-6,20 ευρώ στα Μεσσηνίας και Κρήτης, με μεμονωμένες συναλλαγές.
