Τι έχει συμβεί στη Βρετανία; Η χώρα μοιάζει να βρίσκεται σε ένα σπιράλ καθόδου, όπου κάθε καινούργιος που την κυβερνάει είναι χειρότερος από τον προηγούμενο. Η τελευταία στο γαϊτανάκι ανίκανων πρωθυπουργών είναι η Λιζ Τρας.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Η Λιζ, όταν ήταν μικρή, ήθελε μεγαλώνοντας να γίνει η Μάργκαρετ Θάτσερ. Αυτή η φιλοδοξία της μοιάζει τώρα με ανέκδοτο. Το σίγουρο είναι πως αποτελεί το χαρακτηριστικό παράδειγμα πώς να ΜΗ διοικήσεις μια χώρα.
Από τις 6 Σεπτεμβρίου, που έγινε πρωθυπουργός της Βρετανίας, «κατάφερε»: να προκαλέσει υψηλότερο πληθωρισμό, να καταποντίσει τη λίρα στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας της, να υποχρεώσει την κεντρική τράπεζα να αναλάβει έκτακτη δράση και να εξοργίσει τον κόσμο με τις τεράστιες φοροαπαλλαγές για τους πλούσιους.
Αν αυτό είναι το έργο της μέσα σε λίγες εβδομάδες, φανταστείτε τι είναι ικανή να κάνει σε έναν χρόνο. Η χθεσινή της συγγνώμη ήταν χωρίς νόημα και δεν έπεισε κανέναν.
Μόλις έναν μήνα στο πόστο, οι αγορές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πολιτικές της είναι «παλαβές». Ετσι, σε μια προσπάθεια να κρατηθεί στην εξουσία, η Τρας άρον άρον εγκατέλειψε το πρόγραμμά της για μείωση φόρων και απέλυσε τον στενότερό της σύμμαχο, τον υπ. Οικονομικών Κουάζι Κουαρτένγκ, σε μια θεαματική κωλοτούμπα μεταμέλειας.
Σε δόσεις
Το φιάσκο Τρας εξελίχθηκε σε δόσεις. Τον προηγούμενο μήνα, στις 6 Σεπτεμβρίου, η Τρας αντικατέστησε τον Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία, ο οποίος είχε εξαναγκαστεί σε παραίτηση αφότου πιάστηκε, σε διάφορα ζητήματα, ψευδόμενος.
Αυτό που χρειαζόταν η Βρετανία, σύμφωνα με την καινούργια πρωθυπουργό, ήταν ένα πάρτι μείωσης των φόρων για να «απογειωθεί» η οικονομία. Ετσι, ανακοίνωσε μια σειρά φορολογικών περικοπών, με κερασάκι στην τούρτα την γκαφατζίδικη απόφαση -όταν ο πληθωρισμός τσακίζει τους μη έχοντες- να καταργήσει τον ανώτατο φορολογικό συντελεστή για όσους κερδίζουν περισσότερες από 150.000 λίρες τον χρόνο. Αυτό το ονόμασε «σχέδιο για ανάπτυξη».
Τα επιτόκια
Οταν στις 23 Σεπτεμβρίου ανακοίνωσε τον μίνι προϋπολογισμό της που περιελάμβανε τις μεγαλύτερες φορολογικές περικοπές σε μισό αιώνα, η λίρα γκρεμίστηκε. Κάτι που με τη σειρά του οδήγησε τις τράπεζες να αρχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων, εν αναμονή τού τι ερχόταν. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων, δηλαδή η μεσαία τάξη, άρχισαν να τρέχουν πανικόβλητοι για να κλειδώσουν νέα επιτόκια πριν εκτιναχθούν κι άλλο.
Αντί να δαπανήσει περισσότερα για δημόσιες υπηρεσίες και ελάφρυνση του κόστους ζωής, η Τρας έβαλε μια οικονομική βόμβα κάτω από τα μεσαία και χαμηλότερα εισοδήματα, μειώνοντας τους φόρους για τους πλούσιους και αίροντας τα ανώτατα όρια στα μπόνους των μεγαλοστελεχών τραπεζών.
Το 57% των ψηφοφόρων θεώρησε τις φοροαπαλλαγές για τους πλούσιους «άδικες», σύμφωνα με τους δημοσκόπους του YouGov, η χειρότερη αντίδραση σε οποιοδήποτε δημοσιονομικό μέτρο απ’ όταν ανέλαβαν οι Συντηρητικοί την εξουσία το 2010. Μόλις το 15% πίστευε ότι έτσι θα βελτιωνόταν η ανάπτυξη. Η δημοφιλία της Τρας έφτασε σε αρνητικό ρεκόρ, με αποδοχή στις -55 μονάδες. Οι αντίπαλοι, το Εργατικό Κόμμα, αναστήθηκε με προβάδισμα 30 μονάδων.
Η Τρας κατάφερε να θεωρείται από τους Βρετανούς και αντιπαθής και ανίκανη. Οι Συντηρητικοί θέλουν στην πλειονότητά τους να τη διώξουν, αλλά τρέμουν τις εκλογές που, αν γίνονταν τώρα, θα τους κόστιζαν την εξουσία.
Η Λιζ Τρας στην ουσία πρωθυπουργεύει σε μια εκδοχή της χώρας της που δεν υπάρχει. Σε αντίθεση με την ίδια, οι Βρετανοί είναι επιφυλακτικοί στις πολιτικές της «ανάπτυξης», ειδικά απέναντι στις θυσίες που απαιτούνται για την επίτευξή της. Σε δημοσκόπηση του «Economist» μόλις πριν ανακοινώσει το μεγάλο της «σχέδιο» η Τρας, μόλις το 49% των πολιτών συμφώνησε ότι η ανάπτυξη κάνει περισσότερο καλό παρά κακό. Το 53% ζητούσε να δαπανήσει η κυβέρνηση περισσότερα για την υγειονομική περίθαλψη και τις συντάξεις.
Ίδιες πόζες
Από την αρχή της πολιτικής της καριέρας φαινόταν ότι ο «έρωτας» της Τρας με τη Θάτσερ έφτανε σε σημείο γελοιοποίησης. Φρόντιζε να φοράει ακριβώς τα ίδια ρούχα και να φωτογραφίζεται ακριβώς στις ίδιες πόζες με το ίνδαλμά της. Μέχρι και με μια… αγελάδα έτρεξε να φωτογραφηθεί, όπως είχε κάνει η Θάτσερ το 1983!
Ομως η Τρας δεν μπορεί να αντιγράψει τη Θάτσερ όσον αφορά την οικονομία, αφού η Βρετανία είναι σήμερα σε μία εντελώς διαφορετική φάση. Οπως έλεγε κι η Θάτσερ, «το σουφλέ δεν φουσκώνει δύο φορές».
Η Θάτσερ είχε σαν βασική πολιτική να αποσύρει το κράτος από την οικονομία. Η Τρας, θέλοντας και μη, θα επεκτείνει την κρατική παρέμβαση στην οικονομία, αφού τα νοικοκυριά πρέπει να διασφαλίσουν ηλεκτρισμό και θέρμανση. Και δεν θα το κάνει καν με τρόπο που θα επικροτήσουν οι πολίτες. Αντίθετα, θα χρησιμοποιήσει το κράτος για να στηρίξει τα κέρδη των μεγάλων εταιριών, ενώ παράλληλα θα επιδοτεί τους καταναλωτές, θωρακίζοντάς τους σε έναν βαθμό από την αγορά, μόνο και μόνο για να μη βγουν τους δρόμους.
Η Θάτσερ, αν και μισητή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας, κατάφερε τρεις θητείες. Η Τρας, από την άλλη, έχει ήδη «πετύχει» τις πιο θεαματικές καταστροφές, μέσα σε τόσο σύντομη θητεία.
Λιζ Τρας, πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου
Βιογραφικό
Γεννήθηκε το 1975 και σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομία στην Οξφόρδη. Οι γονείς της ήταν σοσιαλιστές και αντιθατσεριστές. Δούλεψε ως εμπορική διευθύντρια στη Shell και το 1996 εντάχθηκε στους Συντηρητικούς.
Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Μπόρις Τζόνσον. Σε βιβλίο που συνέγραψε το 2012 περιέγραφε τον βρετανικό λαό ως «από τους χειρότερους τεμπέληδες στον κόσμο».
