Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρότεινε την Τρίτη ένα σχέδιο για την ενίσχυση της άμυνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο θα μπορούσε να κινητοποιήσει έως και 800 δισ. ευρώ από τα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση μιας μαζικής αύξησης στις αμυντικές δαπάνες.
Η πρόταση ήρθε λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση ότι η Ουάσινγκτον ανέστειλε όλη τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, ασκώντας πίεση στην ΕΕ να ενισχύσει την υποστήριξή της. «Βρισκόμαστε σε μια εποχή επανεξοπλισμού και η Ευρώπη είναι έτοιμη να αυξήσει κατακόρυφα τις αμυντικές δαπάνες της, τόσο για να ανταποκριθεί στην άμεση ανάγκη δράσης και να στηρίξει την Ουκρανία, όσο και για να καλύψει τη μακροπρόθεσμη ανάγκη να αναλάβει περισσότερη ευθύνη για την ασφάλεια της Ευρώπης», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
Στο πλαίσιο της πρότασής της, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε πέντε μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν ένα «νέο εργαλείο» που θα παρέχει 150 δισ. ευρώ σε δάνεια στα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση κοινών αμυντικών επενδύσεων σε ευρωπαϊκές δυνατότητες, όπως η αεροπορική και πυραυλική άμυνα, τα συστήματα πυροβολικού, οι πύραυλοι και οι πυρομαχικά, τα drones και τα συστήματα κατά drones.
Η φον ντερ Λάιεν, η οποία δεν απάντησε σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, δεν έδωσε λεπτομέρειες για το πώς θα συγκεντρωθούν αυτά τα χρήματα και αν τα περίπου 90 δισ. ευρώ από το αχρησιμοποίητο κονδύλι του ταμείου ανακάμψεως μετά τον COVID θα αποτελέσουν μέρος του πακέτου.
Η έκδοση Ευρωομολόγων για τη χρηματοδότηση των αναγκών άμυνας της ΕΕ έχει αντιταχθεί σφοδρά από αρκετά κράτη μέλη, τα οποία θεωρούνται «φειδωλά». Ένα από τα κύρια μέτρα της φον ντερ Λάιεν είναι η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας απόκλισης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η οποία θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να εξαιρέσουν τις αμυντικές δαπάνες από τα εθνικά τους έξοδα και να μην κινδυνεύσουν με παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, οι οποίοι επιβάλλουν να παραμένουν τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος κάτω από το 3% και το 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστήριξε ότι αν τα κράτη μέλη της ΕΕ αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο, μπορεί να απελευθερωθούν 650 δισ. ευρώ κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Η ΕΕ έχει αυξήσει κατακόρυφα τις αμυντικές της δαπάνες μετά από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά οι δαπάνες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών: η Πολωνία δαπάνησε 4,12% του ΑΕΠ της για άμυνα πέρυσι, ενώ η Ισπανία μόνο 1,12%.
Αυτή τη στιγμή, βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ, εκ των οποίων οι 23 είναι κράτη μέλη της ΕΕ, για την αύξηση του στόχου δαπανών άμυνας από το 2% του ΑΕΠ, με απόφαση να αναμένεται να ανακοινωθεί σε σύνοδο κορυφής στη Χάγη το τέλος Ιουνίου.
Τα υπόλοιπα τρία μέτρα που πρότεινε η φον ντερ Λάιεν περιλαμβάνουν τη δυνατότητα των κρατών μελών να χρησιμοποιούν πιο εκτενώς τα προγράμματα πολιτικής συνοχής για να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, την επέκταση της εντολής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την ενίσχυση της χρηματοδότησης αμυντικών έργων και την επιτάχυνση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων για να επιτραπεί στις ιδιωτικές τράπεζες να διοχετεύσουν περισσότερα χρήματα στον τομέα.
«Η πραγματική ερώτηση που τίθεται είναι αν η Ευρώπη είναι έτοιμη να δράσει με την αποφασιστικότητα που επιβάλλει η κατάσταση και αν είναι έτοιμη και ικανή να δράσει με ταχύτητα και φιλοδοξία», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν.
Οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συζητήσουν το προτεινόμενο πακέτο άμυνας στην έκτακτη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, την Πέμπτη, στην οποία αναμένεται να παραστεί και ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Η σύνοδος κορυφής είχε συγκαλεστεί στις 23 Φεβρουαρίου ως απάντηση στην ταχεία διπλωματική κίνηση του Ντόναλντ Τραμπ προς τη Ρωσία, αλλά η αίσθηση επείγοντος εντάθηκε την Παρασκευή, μετά από μια αμφιλεγόμενη συνάντηση του Ζελένσκι με τον Αμερικανό Πρόεδρο στον Λευκό Οίκο, στην οποία ο Ουκρανός ηγέτης αποχώρησε πριν από την ολοκλήρωση της προγραμματισμένης επίσκεψής του και χωρίς να υπογράψει συμφωνία για τα ορυκτά που η Ουάσινγκτον δήλωσε ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν αποτρεπτικό παράγοντα για μελλοντικές επιθέσεις.
Η ένταση συνεχίστηκε τη Δευτέρα με τον Τραμπ να ανακοινώνει ότι οι ΗΠΑ αναστέλλουν όλη τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, υποστηρίζοντας ότι «μια ειρηνική συμφωνία μπορεί να επιτευχθεί πολύ γρήγορα» και ισχυριζόμενος ότι «ίσως κάποιοι δεν θέλουν να γίνει συμφωνία».
Η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης αναμένεται να αναδείξει τις διαιρέσεις μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με την Ουκρανία, καθώς τόσο ο Ούγγρος Πρωθυπουργός, Βίκτορ Όρμπαν, όσο και ο Σλοβάκος Πρωθυπουργός, Ρόμπερτ Φίτσο, έχουν απειλήσει να ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε πρόταση για αύξηση της στρατιωτικής βοήθειας στη χώρα που πλήττεται από τον πόλεμο.
Τα προσχέδια συμπερασμάτων της συνόδου, που είδε το Euronews, δείχνουν ότι οι ηγέτες δεν θα λάβουν αποφάσεις για την αύξηση των αμυντικών δαπανών στη σύνοδο αυτή, αλλά θα επιστρέψουν στο θέμα σε επόμενη σύνοδο κορυφής τον Μάρτιο, ακολουθώντας την έκδοση της Λευκής Βίβλου της Επιτροπής για την Άμυνα.
