Η εποχή Τραμπ, επιφέρει νέα ήθη παγκοσμίως ακόμη και στις πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως είναι το διάστημα φεστιβάλ κινηματογράφου των Καννών. Η νέα χάρτα ενδυμασίας του φεστιβάλ από φέτος απαγορεύει «για λόγους ευπρέπειας» κάθε μορφή γύμνιας στο κόκκινο χαλί, όπως και σε οποιοδήποτε άλλο χώρο της διοργάνωσης, με αποτέλεσμα να προκληθεί η δυσαρέσκεια του αγγλοσαξονικού τύπου.
- Από την Μαρία Δεναξά
«Τι φρίκη» σχολίασε στα γαλλικά το αμερικανικό περιοδικό Vogue στην ιστοσελίδα του. «Εγινε κάτι που είναι αδιανόητο: απαγόρευσαν αυτό που πολλοί θεωρούν το βασικό ατού του φεστιβάλ, δηλαδή τις αποκαλυπτικές εμφανίσεις στο κόκκινο χαλί».
H Daily Mail εξέφρασε τη λύπη της για το γεγονός ότι «η καλή παλιά ευπρέπεια ρίχνει τη σκιά της στο 78ο Φεστιβάλ των Καννών». Οι διοργανωτές ωστόσο δεν μιλούν για απαγόρευση των αποκαλυπτικών εμφανίσεων, αλλά για «ρύθμιση του ενδυματολογικού κώδικα στο πλαίσιο σεβασμού του θεσμικού χαρακτήρα της διοργάνωσης και της γαλλικής νομοθεσίας».
Σε έναν κόσμο όπου τα όρια έχουν γίνει ασαφή και η πρόκληση βαφτίζεται “τέχνη”, το Φεστιβάλ των Καννών αποφάσισε να τραβήξει μία κόκκινη γραμμή στο… κόκκινο χαλί. Με την απόφαση του να βάλει έναν περιορισμό στη γύμνια στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: το κόκκινο χαλί δεν είναι πασαρέλα για προκλητικές αναμετρήσεις ματαιοδοξίας, αλλά το προσκήνιο μιας διοργάνωσης που τιμά την 7η τέχνη.
Και για όσους μιλούν για «πουριτανισμό» οι διοργανωτές υπενθυμίζουν πως η κομψότητα που στις μέρες μας είναι σχεδόν είδος προς εξαφάνιση, δεν φωνάζει. Ο σεβασμός άλλωστε προς έναν θεσμό δεν είναι προαιρετικός. Τα τελευταία χρόνια ορισμένες εμφανίσεις όχι μόνο στο φεστιβάλ των Καννών, αλλά και στην απονομή των οσκαρ κι αλλού εκμεταλλεύτηκαν την ενδυματολογική γύμνια στο όνομα μιας δήθεν απελευθέρωσης και το αποτέλεσμα ήταν ένα θέαμα επιεικώς κιτς πέρα από προκλητικό, όπως για παράδειγμα στο διαγωνισμό της Eurovision, όπου οι διοργανωτές προχώρησαν επίσης σε παρεμφερείς αλλαγές.
Η Ένωση Ευρωπαϊκών Ραδιοτηλεοπτικών Φορέων (EBU) ήρε την απαγόρευση σημαιών όπως εκείνη της Παλαιστίνης στο κοινό, αλλά εισήγαγε περιορισμούς για τη χρήση τους από τους καλλιτέχνες.
Πλέον επιτρέπονται να κρατούν «μόνο επίσημες σημαίες της χώρας που εκπροσωπούν στον διαγωνισμό» κι όχι σημαίες όπως αυτές για παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της κοινότητας LGBTQ+. Αυτός ο κανόνας ισχύει για όλους τους επίσημους χώρους της Eurovision, όπως η σκηνή, το green room, το τιρκουάζ χαλί και η σκηνή της διοργάνωσης. Μια απόφαση που προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια στις Βρυξέλλες, που κάνουν λόγο για «σαφές πλήγμα στην ευρωπαϊκή ταυτότητα και τις αξίες της Ενωσης», αλλά και στην LGBTQ+ η οποία για δεκαετίες θεωρούσε τη Eurovision ασφαλή χώρο έκφρασης και ορατότητας και τώρα μιλά για «αποκλεισμό της διαφορετικότητας».
Η απόφαση της EBU αποκτά ιδιαίτερο βάρος, καθώς έρχεται σε μια εποχή όπου κυρίως τα δεδομένα γύρω από τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου μεταβάλλονται ραγδαία στην Ευρώπη.
Η δημοσίευση πρόσφατης μελέτης του Εθνικού Ινστιτούτου Δημογραφικών Μελετών (INED) της Γαλλίας, σύμφωνα με την οποία μία στις πέντε νεαρές γυναίκες δεν αυτοπροσδιορίζεται ως ετεροφυλόφιλη, προκαλεί σκέψεις και έντονες συζητήσεις. Όπως επισημαίνει το ινστιτούτο μεταξύ 2015 και 2023, ο αριθμός των νέων ενηλίκων ηλικίας 20-29 ετών που αυτοπροσδιορίζονται ως αμφιφυλόφιλοι ή πανσεξουαλ (έλξη προς ένα άτομο ανεξάρτητα το φύλο του) εξαπλασιάστηκε.
Εξοικείωση με την ομοφυλοφιλία
Περίπου το 5% των νεαρών γυναικών «ταυτίζονταν» το 2023 ως «πανσεξουαλ», μία στις δέκα ως «αμφιφυλόφιλες», 2% ως λεσβίες και 81% ως «ετεροφυλόφιλες», σύμφωνα με τη μελέτη με τίτλο «Home, bi et non-binaires: quand les jeunes questionnent l’hétérosexualité»(Ομο, αμφιφυλόφιλοι και ουδέτερο φύλλο: όταν οι νέοι αναρωτιούνται για την ετεροφυλοφιλία). Μεταξύ των νεαρών ανδρών, το 3% αυτοπροσδιορίστηκαν ως ομοφυλόφιλοι και το 3% ως αμφιφυλόφιλοι.
«Λιγότερο επιθυμητή» η ετεροφυλοφιλία
Η μελέτη αναλύει τα αποτελέσματα έρευνας για τη συναισθηματική ζωή των νεαρών ενηλίκων που διεξήχθη το 2023 από το INED σε δείγμα 10.000 νεαρών ηλικίας 18 έως 29 ετών. Ενώ το 19% των γυναικών ηλικίας 18-29 ετών δεν αυτοπροσδιορίζονται ως ετεροφυλόφιλες, το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες της ίδιας ηλικίας είναι 8%, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Population et Sociétés.
Αυτό ίσχυε για το 3% των γυναικών ηλικίας 20-29 ετών και το 2% των ανδρών της ίδιας ηλικίας το 2015, σύμφωνα με τον Γουιλντριέν Ραουλτ, διευθυντή έρευνας στο INED. Μεταξύ των παραγόντων που μπορούν να εξηγήσουν αυτή την τάση, είναι η «σχετική εξοικείωση με την ομοφυλοφιλία» και το κίνημα MeToo, το οποίο έκανε την ετεροφυλοφιλία «λιγότερο επιθυμητή» για ένα μέρος των νέων, υποστήριξε ο ερευνητής σε συνέντευξη Τύπου. Ο δημόσιος διάλογος για τις ανισότητες στην οικιακή εργασία συμβάλλει επίσης σ’ αυτή την εξέλιξη, σύμφωνα με τον ίδιο.
Η «αυξανόμενη ορατότητα» των μειονοτήτων της διαφορετικότητας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον νόμο για γάμο για όλους και την τεκνοθεσία, «έκανε πιο αποδεκτές αυτές τις μορφές σεξουαλικότητας, ιδίως για τους νέους που έχουν ζήσει μέσα σε αυτό το περιβάλλον», ανέφερε ο Γουιλντριέν Ραούλτ.
Το 2023, το 37% των γυναικών ηλικίας 20-29 ετών δήλωσε ότι είχε «έλξη» και προς τα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, σε σύγκριση με μόλις 7% στην έρευνα του 2015. Το ίδιο ισχύει για το 18% των ανδρών το 2023, έναντι 2% το 2015. «Είναι κυρίως οι γυναίκες ηλικίας 18-21 ετών που αναγνωρίζονται σε αυτές τις νέες κατηγορίες»: το 78% των 18-21 ετών ταυτίζονται ως ετεροφυλόφιλοι, έναντι 87% των 26-29 ετών.
Επιπλέον, το 1,7% των νέων αυτοπροσδιορίζεται ως «ουδέτερο φύλο», δηλαδή ούτε ως άνδρας ούτε ως γυναίκα. Η αύξηση των ατόμων που ταυτίζονται ως bi και πανσεξουαλ είναι επίσης ορατή και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στη Βόρεια Αμερική, σύμφωνα με τη μελέτη.
Πίσω από τους αριθμούς αναδύεται κάτι πολύ βαθύτερο από μια απλή στατιστική μετατόπιση: ένα πολιτισμικό ρήγμα στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι νέοι την σεξουαλικότητα, την ταυτότητα τους και τη σχέση φύλου–επιθυμίας. Δεν πρόκειται μόνο για μια διεύρυνση των σεξουαλικών κατηγοριών· αλλά και για την έκφραση μιας γενιάς που τολμά να αμφισβητήσει τα δεδομένα. Μια γενιά που δεν αναζητά μόνο τον εαυτό της, αλλά και τους όρους υπό τους οποίους της επιτρέπεται να τον διαμορφώσει μέσω της σεξουαλικότητας.
Πάντως η σύνδεση αυτής της τάσης με το κίνημα MeToo και το γεγονός ότι συνέβαλε η ετεροφυλοφιλία να φαίνεται «λιγότερο επιθυμητή» για αρκετούς νέους εγείρει το εξής ερώτημα: πώς μπορεί μια σεξουαλική προτίμηση να γίνεται λιγότερο ελκυστική εξαιτίας ενός κινήματος; Η εξήγηση δεν έχει να κάνει με την ίδια την ετεροφυλόφιλη εμπειρία, αλλά με το πώς αυτή βιώνεται μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον όπου για παράδειγμα πολλές γυναίκες έχουν νιώσει πίεση, ανισότητα ή ακόμη και κακοποίηση από άνδρες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι νέοι και ιδιαίτερα νέες γυναίκες, αρχίζουν να βλέπουν διαφορετικά τις σεξουαλικές επιλογές τους.
Επιπροσθέτως, το MeToo δεν αφορούσε απλώς την καταγγελία ατομικών περιστατικών κακοποίησης· έθεσε υπό αμφισβήτηση ολόκληρες δομές εξουσίας και τις ανισότητες που γεννούν. Επομένως, η ετεροφυλοφιλία, όταν βιώνεται μέσα από πατριαρχικά πρότυπα, δεν είναι απλώς μια «ουδέτερη» σεξουαλική επιλογή, αλλά δυνητικά εμπεριέχει σχέσεις κυριαρχίας. Για πολλές γυναίκες, η επιθυμία απεγκλωβισμού από αυτές τις δομές οδηγεί —συνειδητά ή όχι— και σε επαναπροσδιορισμό της ίδιας της επιθυμίας.
Τα στερεότυπα του παρελθόντος δεν πείθουν πλέον
Η σημαντικότερη διάσταση του φαινομένου είναι ίσως η αποδόμηση της ετεροκανονικότητας ως μοναδικού ή «φυσιολογικού» μοντέλου σεξουαλικότητας. Το ότι 19% των γυναικών 18-29 ετών και το 8% των ανδρών δεν αυτοπροσδιορίζονται ως ετεροφυλόφιλοι, δείχνει πως τα στερεότυπα του παρελθόντος δεν πείθουν πλέον. Οι νέοι δεν βιώνουν την ανάγκη να ενταχθούν σε προδιαγεγραμμένα σεξουαλικά καλούπια ή ταυτότητες, αλλά εξερευνούν, αμφισβητούν και επανεφευρίσκουν τους όρους της ερωτικής και προσωπικής τους ύπαρξης.
Δεν πρόκειται απαραίτητα για αύξηση των σχέσεων με άτομα του ίδιου φύλου, αλλά για αύξηση της ελευθερίας στον αυτοπροσδιορισμό. Η ορατότητα των LGBTQ+ ατόμων, οι νομοθετικές εξελίξεις (γάμος όλων) και τα κοινωνικά δίκτυα που διευκολύνουν την έκφραση της ποικιλομορφίας, δημιουργούν έναν κόσμο όπου η ετεροφυλοφιλία δεν είναι αποκλειστική κι αυτό από μόνο του αποτελεί επανάσταση.
Ο επαναπροσδιορισμός της σεξουαλικότητας δεν είναι απειλή για όσους προσδιορίζονται ως ετεροφυλόφιλοι. Για τους πιο προοδευτικούς εκλαμβάνεται ως διεύρυνση του φάσματος της ελευθερίας. Με λίγα λόγια δεν σημαίνει ότι οι νέοι «εγκαταλείπουν» την ετεροφυλοφιλία, αλλά συνειδητά μπορεί να την επιλέξουν, μπορεί και όχι χωρίς να το κάνουν από κοινωνικό καθήκον ή ντροπή.
Ταυτόχρονα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν δυσκολίες:
Από τη μία υπάρχει η ανάγκη στήριξης για όσους νιώθουν αβεβαιότητα ή πίεση για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, και από την άλλη υπάρχουν αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους που βλέπουν αυτές τις αλλαγές σαν απειλή για την παραδοσιακή μορφή οικογένειας.
Η αλήθεια είναι πως ζούμε σε μια εποχή μετάβασης, όπου οι παλιές προκαταλήψεις αποδομούνται και νέες μορφές σεξουαλικού προσανατολισμού και επιθυμίας διαμορφώνονται. Τα στοιχεία των ερευνών δεν είναι απλώς δημογραφικά δεδομένα, είναι η αντανάκλαση μιας νέας πολιτισμικής συνείδησης, ωστόσο το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν η ετεροφυλοφιλία παρακμάζει, αλλά αν είμαστε έτοιμοι να ζήσουμε σε μια κοινωνία όπου η σεξουαλική ποικιλομορφία δεν προκαλεί φόβο, αλλά γίνεται αποδεκτή ως αυτονόητη.
Προσηλωμένοι στην παράδοση οι μουσουλμάνοι
Εντωμεταξύ, διάφορες έρευνες δείχνουν ότι η ομοφυλοφιλία και τα…παράγωγά της, δεν είναι αποδεκτά στην πλειοψηφία των μουσουλμάνων όπου η διαφορετικότητα δεν αναγνωρίζεται ως θεμιτός τρόπος έκφρασης. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του ινστιτούτου Ifop, το 63% των μουσουλμάνων θεωρούν την ομοφυλοφιλία, την αμφιφυλοφιλία κτλ ως «αρρώστια» ή ως «σεξουαλική διαστροφή», έναντι 20% στους καθολικούς και 10% σ αυτούς που δηλώνουν άθεοι.
Σε πολλές περιοχές της Γαλλίας, της Ισπανίας ή του Βελγίου όπου εκτιμάται πως γύρω στο 2050 οι ντόπιοι πληθυσμοί θα είναι μειονότητες, καθώς η παρουσία του μουσουλμανικού στοιχείου ενισχύεται διαρκώς, η διαφορετικότητα κρίνεται από τους αλλόθρησκους (κυρίως μουσουλμάνους) των χωρών αυτών «ώς μη αποδεκτή μορφή έκφρασης για να ζει κάποιος τη σεξουαλικότητα του». Ετσι, σε αντίθεση με τα παιδιά των Ευρωπαίων, που αναζητούν τη σεξουαλικότητά τους μέσα από εναλλακτικές μορφές σχέσεων, βασισμένες στη διαφορετικότητα και την ατομική ελευθερία, πολλοί νέοι μουσουλμάνοι που ζουν στις χώρες της Ε.Ε εξακολουθούν να είναι προσκολλημένοι στο παραδοσιακό, ετεροκανονικό μοντέλο του ζευγαριού — επιλογή που ενισχύει πατριαρχικές δομές και οδηγεί στη δημιουργία πολυμελών οικογενειών, οι οποίες συχνά επωφελούνται από τα κοινωνικά επιδόματα των ευρωπαϊκών κρατών, την ώρα που ο γηγενής ευρωπαϊκός πληθυσμός μειώνεται συνεχώς και γερνά. Για παράδειγμα, ο πληθυσμός που προέρχεται από το μακρέμπ στη Γαλλία, που είναι κατά πλειοψηφία φτωχότερος, έχει υψηλότερο δείκτη γονιμότητας από το υπόλοιπο του γαλλικού πληθυσμού, ανά μαγρεμπινή αντιστοιχούν 3,3 παιδιά έναντι 1,59 ανά γαλλίδα ή ευρωπαία.
Πηγή: Εστία της Κυριακής
