Στο Σέντζιν, ένα μικρό λιμάνι της Αλβανίας στην Αδριατική, ο Γκιέργκι Λούκα ξεχώρισε ανοίγοντας την Trattoria Meloni, ένα εστιατόριο με διακόσμηση αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στην Ιταλίδα πρωθυπουργό. Στους τοίχους, δεκάδες πολύχρωμα έργα του καλλιτέχνη Χελιντόν Χαλίτι απεικονίζουν τη Μελόνι να κάνει κάθε είδους γκριμάτσες.
- Παρίσι, Μαρία Δεναξά – εφημερίδα δημοκρατία
Στο ίδιο λιμάνι, στις 11 Απριλίου, περίπου σαράντα μετανάστες εθεάθησαν να αποβιβάζονται από το ιταλικό πλοίο «Libra», με χειροπέδες, και να μεταφέρονται αμέσως σε όχημα της Guardia Civil. Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στον οικισμό Τζάντερ, στο χώρο ενός παλιού αεροδρομίου, τους περίμεναν προκατασκευασμένες εγκαταστάσεις. Ενα κέντρο κράτησης 880 θέσεων, μια φυλακή 20 θέσεων και ένα κέντρο επαναπατρισμού 144 θέσεων. Τα περίφημα κέντρα της Τζόρτζια Μελόνι.
Υστερα από μια σειρά νομικών αποτυχιών, η Ιταλίδα πρωθυπουργός δεν το έβαλε κάτω: συνεχίζει να στέλνει μετανάστες στην Αλβανία, παρά τις δυσκολίες που έχουν προκύψει. Ομως, όχι με το ίδιο καθεστώς που είχε αρχικά προβλεφθεί. Σήμερα καυχιέται ότι η Ιταλία είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που επιστρέφει τους μετανάστες, των οποίων η αίτηση έχει απορριφθεί, σε ένα κέντρο ασύλου εκτός των συνόρων της Ε.Ε., πριν από την οριστική απέλασή τους.
Ανατροπές
Η ιστορία είναι περίπλοκη και γεμάτη ανατροπές. Στις 6 Νοεμβρίου 2023, η Τζόρτζια Μελόνι και ο Αλβανός ομόλογός της Εντι Ράμα υπέγραψαν με χαμόγελα μια συμφωνία για τη μετανάστευση, την οποία παρουσίασαν ως «πρωτοποριακή» για την Ευρώπη.
Ωστόσο, σύντομα απογοητεύτηκαν. Η αρχική ιδέα ήταν ότι η Ιταλία θα μπορούσε να στέλνει απευθείας στην Αλβανία τους μετανάστες που συλλαμβάνονταν στη Μεσόγειο κι ότι η διαδικασία ασύλου τους θα διεξαγόταν εκτός των συνόρων της Ε.Ε., καθώς η Αλβανία δεν είναι ακόμα μέλος του κλαμπ των 27. Ιδιοφυής ιδέα για τη Μελόνι. Το ίδιο και για τον Εντι Ράμα, ο οποίος ελπίζει σε ένταξη της χώρας του στην Ε.Ε. έως το 2030, και έχει κάθε συμφέρον να της κάνει τα χατίρια.
Ομως, υπολόγισαν χωρίς τη Δικαιοσύνη, η οποία παρενέβη. Τα κέντρα στο Σέντζιν και το Τζάντερ άρχισαν να λειτουργούν το φθινόπωρο του 2024. Ωστόσο, Ιταλοί δικαστές που ειδικεύονται στο Δίκαιο του Ασύλου, βασιζόμενοι στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, έκριναν ότι οι μεταφορές των μεταναστών ήταν παράνομες και διέταξαν την επιστροφή τους σε ιταλικό έδαφος. Προηγουμένως, είχαν ξεσπάσει οι πρώτες αντιπαραθέσεις: το πρωτόκολλο συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ της Ιταλίας και της Αλβανίας αφορούσε μόνο όσους ενήλικες μετανάστες δεν ήταν αδύναμοι ή ευάλωτοι και είχαν συλληφθεί σε διεθνή ύδατα. Ομως, αποδείχτηκε ότι στο κέντρο του Τζάντερ είχαν βρεθεί ανήλικοι και ότι άλλοι χρειάζονταν ιατρική περίθαλψη. Ετσι, γρήγορα εστάλησαν πίσω στην Ιταλία.
Η Μελόνι έχει περισσότερους από έναν άσους στο μανίκι της. Σύμφωνα με μια πενταετή σύμβαση, η κατασκευή και η διαχείριση των κέντρων κράτησης στην Αλβανία αναμένεται να κοστίσουν περίπου 800 εκατομμύρια ευρώ. Η Μελόνι δεν μπορούσε να επιτρέψει να μείνουν άδεια λόγω των δικαστικών αποφάσεων και να υπάρξουν απολύσεις Ιταλών υπαλλήλων. Ετσι, με ένα νέο διάταγμα στα τέλη Μαρτίου, οι μετανάστες που στέλνονται στην Αλβανία δεν είναι πλέον αιτούντες που έχουν συλληφθεί σε διεθνή ύδατα εν αναμονή δικαστικής απόφασης. Πρόκειται για μετανάστες που έχουν φθάσει στην Ιταλία, των οποίων η αίτηση έχει απορριφθεί και οι οποίοι βρίσκονται σε διαδικασία απέλασης.
Τα «κέντρα υποδοχής» γίνονται κέντρα κράτησης και επαναπατρισμού, με νέα νομικά ζητήματα να ανακύπτουν. Δεδομένου ότι η μέγιστη διάρκεια κράτησης των μεταναστών είναι δεκαοκτώ μήνες, τι θα γίνει αν δεν μπορούν να απελαθούν; Ηδη έχουν κατατεθεί νομικές προσφυγές.
Η Τζόρτζια Μελόνι βασίστηκε στη νέα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις «επιστροφές», που παρουσιάστηκε στις 11 Μαρτίου. Η Ε.Ε. θέλει να επιταχύνει τις απελάσεις των μεταναστών που βρίσκονται παράνομα σε ευρωπαϊκό έδαφος, προτείνοντας τη δημιουργία «κέντρων επιστροφής» εκτός Ε.Ε., π.χ. σε χώρες υποψήφιες προς ένταξη. Η πρόταση αυτή πρέπει να εγκριθεί από τα κράτη-μέλη.
Επιπλέον, στις 16 Απριλίου, η Επιτροπή, πάντα με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου, πρότεινε για πρώτη φορά έναν κατάλογο 7 «ασφαλών» χωρών προέλευσης, από τις οποίες οι αιτούντες δεν θα πρέπει πλέον να λαμβάνουν άσυλο. Οι υποψήφιες χώρες θεωρούνται, εκτός εξαιρέσεων, «ασφαλείς». Η κυβέρνηση Μελόνι ήταν η πρώτη που χαιρέτισε το μέτρο.
Η εξωτερική ανάθεση της διαδικασίας ασύλου επικρίνεται συχνά από ανθρωπιστικούς φορείς. Στην έκθεση «Θάνατος, απελπισία και δυστυχία: το ανθρώπινο κόστος των μεταναστευτικών πολιτικών της Ε.Ε.», που δημοσιεύτηκε πέρυσι, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αναφέρονται σε «βίαιες τακτικές που ενισχύονται από την ολοένα πιο απάνθρωπη ρητορική των Ευρωπαίων ηγετών».
«Αχρηστες δομές, δημιουργήματα της προπαγάνδας»
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ματέο Ρέντσι, που επισκέφθηκε το Τζάντερ, δήλωσε: «Είναι οδυνηρό να βλέπεις εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ να πετιούνται από το παράθυρο από την ιταλική κυβέρνηση». Πρόσθεσε επίσης ότι τα κέντρα είναι «άχρηστες δομές, δημιουργήματα της προπαγάνδας της Τζόρτζια Μελόνι».
Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας των Μεταναστεύσεων στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, Μαουρίτσιο Αμπροζίνι, συμφωνεί: «Πρόκειται για παράνομους μετανάστες που ήδη βρίσκονται υπό διοικητική κράτηση στην Ιταλία και μεταφέρονται σε άλλα κέντρα στην Αλβανία. Αν η ιταλική κυβέρνηση καταφέρει στη συνέχεια να οργανώσει τον επαναπατρισμό τους, θα πρέπει πρώτα να τους επιστρέψει στην Ιταλία για να τους απελάσει στη χώρα τους». Υποστηρίζει επίσης πως όλα αυτά «δεν έχουν κανένα νόημα, εκτός από το ότι επιτρέπουν στη Μελόνι να δείξει στους υποστηρικτές της ότι η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τους μετανάστες και ότι τα δαπανηρά κέντρα που κατασκευάστηκαν στην Αλβανία έχουν βρει μια χρησιμότητα».
Σύμφωνα με τη «Repubblica», η πρώτη απέλαση μετανάστη που είχε κρατηθεί στο Τζάντερ (υπήκοος Μπανγκλαντές) κόστισε πάνω από 5.000 ευρώ, το διπλάσιο του συνήθους κόστους, γιατί πρώτα έπρεπε να επιστραφεί στην Ιταλία για να απελαθεί.
Αναζητώντας απεγνωσμένα εταίρους
Ο Εντι Ράμα αρνήθηκε να υπογράψει παρόμια συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Οπως εξήγησε, η συμφωνία με την Ιταλία είναι εξαίρεση και εντάσσεται στο πλαίσιο των στενών σχέσεων φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.
