Οι σπάνιες γαίες που επιτρέπουν στην Κίνα να ελέγχει την παγκόσμια οικονομία

Η Κίνα κρατά στα χέρια της έναν κρίσιμο μοχλό πίεσης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό: τα σπάνια μέταλλα που είναι απαραίτητα για την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή τεχνολογία και την άμυνα.

Εδώ και δεκαετίες, το Πεκίνο έχτιζε αθόρυβα την κυριαρχία του στην αλυσίδα παραγωγής των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξη, έως την επεξεργασία και την παραγωγή μαγνητών υψηλής τεχνολογίας. Σήμερα, η Κίνα ελέγχει περίπου 61% της παγκόσμιας εξόρυξης, αλλά και 92% της επεξεργασίας, ενώ προμηθεύει σχεδόν το 99% των αναγκών της ΕΕ.

Και τώρα, εν μέσω κλιμακούμενων εντάσεων με τη Δύση, το χρησιμοποιεί.

Απόλυτος έλεγχος

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε μια προκαταρκτική συμφωνία με την Κίνα για να λήξει ο εμπορικός τους πόλεμος, δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει: η Κίνα θα συνεχίσει να προμηθεύει μαγνήτες και σπάνιες γαίες απαραίτητες για την αμερικανική βιομηχανία.

Σε αντάλλαγμα, η Ουάσιγκτον απέσυρε την απειλή για ακύρωση φοιτητικών θεωρήσεων σε Κινέζους σπουδαστές. Η ένταση ωστόσο παραμένει, με την επικεφαλής της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να κατηγορεί την Κίνα στη Σύνοδο G7 ότι “εργαλειοποιεί” την κυριαρχία της στα κρίσιμα ορυκτά.

Μια στρατηγική δεκαετιών

Η στρατηγική του Πεκίνου δεν είναι τυχαία. Από τη δεκαετία του 1980, όταν ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ δήλωνε πως «η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα έχει σπάνιες γαίες», η χώρα επενδύει συστηματικά στον τομέα αυτό.

Το 2020 ενίσχυσε το νομικό της οπλοστάσιο με νέο νόμο ελέγχου εξαγωγών, ενώ το 2024 προχώρησε σε κανονισμούς για προϊόντα διπλής χρήσης (πολιτική και στρατιωτική). Πιο πρόσφατα, η Κίνα απαγόρευσε και την εξαγωγή εξοπλισμού επεξεργασίας σπάνιων γαιών.

Αυτή η στάση έχει προκαλέσει προβλήματα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ: για κάθε εξαγωγή, απαιτείται πλέον νέα άδεια, η οποία συχνά καθυστερεί ή απορρίπτεται – δημιουργώντας συμφόρηση σε κρίσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες.

Ευρωπαϊκό αδιέξοδο

Η ΕΕ επιχειρεί να μειώσει την εξάρτησή της, προωθώντας επενδύσεις σε εξόρυξη και ανακύκλωση, αλλά το έργο είναι δύσκολο. Οι περισσότερες παγκόσμιες αποθέσεις σπάνιων γαιών βρίσκονται εκτός της Ένωσης και η επεξεργασία τους απαιτεί εξειδικευμένη τεχνογνωσία και μεγάλα κεφάλαια.

Η κατάσταση θεωρείται κρίσιμη για τη βιομηχανία, από τις ανεμογεννήτριες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, μέχρι τα smartphones και τις στρατιωτικές εφαρμογές.

Το αύριο

Η παγκόσμια ζήτηση για σπάνιες γαίες αναμένεται να αυξηθεί έως και 60% μέχρι το 2040. Αντί να υποχωρεί, η Κίνα εμβαθύνει την κυριαρχία της και κινείται όλο και πιο “χαμηλά” στην αλυσίδα αξίας, από την εξόρυξη στην τελική βιομηχανική παραγωγή.

Όπως σχολιάζει ο ειδικός Φίλιπ Άντριους-Σπιντ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης:
«Η κυριαρχία της Κίνας δεν πρόκειται να μειωθεί σύντομα. Το πιθανότερο είναι να ενισχυθεί».

Δείτε Επίσης:

• Συναγερμός από Αμερικανό στρατιωτικό: Ιρανικοί πύραυλοι διαπερνούν τις «άτρωτες» άμυνες των ΗΠΑ