Το παιχνίδι στην παγκόσμια σκακιέρα αλλάζει με γοργούς ρυθμούς πια. Εκεί που κάποτε υπήρχε μια κάποια σχετική ισορροπία, σήμερα οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία φαίνονται να κινούνται σε μια τροχιά μετωπικής σύγκρουσης. Ο όρος «Ψυχρός Πόλεμος» έχει αρχίσει να επιστρέφει στο λεξιλόγιο της διεθνούς πολιτικής σκηνής, αυτή τη φορά με τρεις βασικούς παίκτες και αρκετούς δορυφόρους και πεδία συγκρούσεων.
ΗΠΑ: Μια παραδοσιακή υπερδύναμη
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τα εσωτερικά προβλήματα, κρατάνε το προβάδισμά τους σε τομείς όπως η στρατιωτική υπεροχή, η τεχνολογία και οι διεθνείς συμμαχίες. Ωστόσο, βλέπουν πλέον τη σφαίρα επιρροής τους να αμβλύνεται, ειδικά στην Ασία και την Αφρική, όπου η Κίνα “παίζει μεγάλη μπάλα” με επιθετική οικονομική διπλωματία.
Η Ουάσινγκτον απαντά με ενίσχυση της παρουσίας της στον Ινδο-Ειρηνικό, μέσω συμμαχιών όπως το QUAD (Ινδία, Αυστραλία, Ιαπωνία, ΗΠΑ) και τη σύναψη στρατηγικών συμφωνιών με παραδοσιακούς συμμάχους. Το αφήγημα της «προστασίας της δημοκρατίας» επιστρατεύεται ξανά, αλλά πλέον οι ακροατές είναι λιγότεροι…
Κίνα: Ένας ανερχόμενος γίγαντας που του έχει ανοίξει η όρεξη
Η Κίνα, με αιχμή του δόρατος το σχέδιο «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (Belt and Road Initiative), επεκτείνει την επιρροή της όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά. Το Πεκίνο επενδύει σε υποδομές, λιμάνια και ενεργειακά έργα από την Αφρική έως τη Νότια Αμερική, δημιουργώντας ένα πλέγμα εξαρτημένων κρατών που φαντάζει μια σύγχρονη αποικιοκρατία.
Τεχνολογικά, κινείται ταχύτατα, με εταιρείες όπως η Huawei και η TikTok να γίνονται στόχος δυτικών κυρώσεων. Η Κίνα χτίζει τη δική της εναλλακτική στον δυτικό κυβερνοχώρο, φιλοδοξώντας να γίνει όχι απλώς ισότιμη, αλλά κυρίαρχη δύναμη στον 21ο αιώνα.
Ρωσία: Η αρκούδα ξύπνησε και δείχνει τα νύχια της
Η Ρωσία, αν και οικονομικά είναι σαφώς πιο περιορισμένη, διαθέτει όπλα στρατηγικής σημασίας και σίγουρα γεωπολιτική εμπειρία. Η εισβολή στην Ουκρανία και η επαναφορά της “ζώνης επιρροής” στη metaσοβιετική επικράτεια έδειξαν ότι η Μόσχα δεν διστάζει να παίξει σκληρά στην γεωπολιτική σκακιέρα.
Ο Πούτιν επενδύει σε ενεργειακές εξαρτήσεις, στην κυβερνοασφάλεια και σε στρατηγικές συμμαχίες με χώρες εκτός Δύσης, ειδικά με την Κίνα και το Ιράν. Η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της ως τον αντίπαλο πόλο στην παγκόσμια τάξη που οραματίζεται η Δύση και δη οι Η.Π.Α.
Ο πλανήτης μας σε κρίσιμη καμπή: Νέες ισορροπίες, παλιοί φόβοι
Το παγκόσμιο κοινό παρακολουθεί την όλη κατάσταση με κομμένη την ανάσα. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ vs Κίνας, η ενεργειακή κρίση λόγω της Ουκρανίας και οι κυβερνοεπιθέσεις που εξαπλώνονται σαν ιός δημιουργούν ένα περιβάλλον τρομερής ανασφάλειας. Οι μικρότερες χώρες καλούνται να πάρουν θέση ή να ισορροπήσουν σε τεντωμένο σχοινί. Το μέλλον διαγράφεται σαν μιλάμε για αβέβαια αποτελεσματα στοιχημα που κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει.
Παράλληλα, η παθογένεια συνεχίζεται. Χώρες όπως η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική αποκτούν ρόλο ρυθμιστή και προσπαθούν να επωφεληθούν από τον ανταγωνισμό των «μεγάλων».
Η τεχνολογία ως μητέρα των μαχών
Ο Ψυχρός Πόλεμος του 21ου αιώνα δε θα γίνει μόνο με στρατούς, αλλά και με αλγόριθμους. Τεχνητή νοημοσύνη, δορυφορικά δίκτυα, κυβερνοπόλεμος και έλεγχος της πληροφορίας είναι τα νέα «πυρηνικά όπλα». Όποιος ελέγχει την τεχνολογία, ελέγχει και το μέλλον.
Ποια είναι η θέση της Ευρώπης;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί τις εξελίξεις με ανησυχία. Προσπαθεί να διατηρήσει μια αυτόνομη φωνή και οντότητα, αλλά συχνά βρίσκεται διχασμένη μεταξύ του ευρωατλαντικού δεσμού και της ανάγκης για ανεξάρτητη στρατηγική. Η ενεργειακή της εξάρτηση και οι διαφορετικές προσεγγίσεις της κάθε χώρας δυσκολεύουν την ανάδειξή της σε μεγάλο και ισότιμο παίκτη.
Συμπέρασμα: Παγκόσμια αναδιάταξη ή ένα επικίνδυνο deja vu;
Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος δεν είναι μια επανάληψη του παλιού. Είναι περισσότερο πολύπλοκος, απλώνεται σε περισσότερα layers και επηρεάζει πιο άμεσα τις ζωές των πολιτών. Ο πλανήτης βρίσκεται σε μια μεταβατική εποχή, όπου οι παλιές συμμαχίες δοκιμάζονται και οι νέες ισορροπίες ακόμη διαμορφώνονται.
Όπως λέει και η λαϊκή παροιμία, «όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει». Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι καθοριστικά για το μέλλον της διεθνούς τάξης. Καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι.
