Σχέδιο Ράμα: Η Αλβανία να γίνει η πρώτη χώρα χωρίς μετρητά

Σε μια χώρα όπου «το χρήμα είναι βασιλιάς», ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα επιδιώκει να φέρει επανάσταση: πλήρη κατάργηση των μετρητών μέχρι το 2030.

Αν πετύχει, η Αλβανία θα γίνει η πρώτη πλήρως ψηφιακή οικονομία στον κόσμο. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη.

Καχυποψία, μετρητά και… AK-47

Η εικόνα της αλβανικής κοινωνίας είναι αποκαλυπτική: οι πολίτες προτιμούν να κρατούν τις οικονομίες τους στο σπίτι, σύμφωνα με το εθνικό αστείο, «δίπλα στο καλά φυλαγμένο AK-47», παρά να τις εμπιστευτούν στις τράπεζες.

Ακόμα και σε τουριστικούς οδηγούς στην Αλβανία, η φράση «τα μετρητά είναι απαραίτητα» επαναλαμβάνεται. Πολλές επιχειρήσεις, όπως καφέ, κομμωτήρια, ταξί και μικρά μαγαζιά, απορρίπτουν κάρτες ή ψηφιακές πληρωμές, απαιτώντας αποκλειστικά ρευστό.

Στόχος του Ράμα: χτύπημα στην παραοικονομία

Η κυβέρνηση του Ράμα υποστηρίζει ότι το σχέδιο αποσκοπεί στη μείωση της τεράστιας παραοικονομίας, η οποία εκτιμάται ότι αντιστοιχεί στο 29% έως και 50% του ΑΕΠ. Η Κομισιόν, στην έκθεση του 2024, είχε χαρακτηρίσει την παραοικονομία ως «εμπόδιο στον ανταγωνισμό και τη φορολογική δικαιοσύνη».

Ο καθηγητής οικονομικών Σελάμι Τζέπα τονίζει: «Η κατάργηση των μετρητών είναι απόλυτη προτεραιότητα για χώρες με υψηλή ανομία και μαύρο χρήμα». Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι οι Αλβανοί δεν είναι έτοιμοι να κάνουν το άλμα.

Το τραύμα των απατεώνων

Ο βαθύτερος λόγος για τη δυσπιστία προς τις τράπεζες είναι ιστορικός. Το 1997, πυραμιδικά σχήματα «επενδύσεων» κατέρρευσαν, με αποτέλεσμα να χαθούν 1,2 δισ. δολάρια, δηλαδή το 50% του τότε ΑΕΠ. Η κατάρρευση προκάλεσε εξέγερση, λεηλασίες, μέχρι και 2.000 νεκρούς.

Από τότε, οι Αλβανοί δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τράπεζες ή κρατικές ρυθμίσεις για τις οικονομίες τους.

Εμπόδια παντού στην Αλβανία

• Μόνο το 34% των πολιτών εμπιστεύεται τις τράπεζες, ενώ λιγότερο από το 50% έχει λογαριασμό.
• Οι τραπεζικές προμήθειες είναι υψηλές: εσωτερική μεταφορά €500 μπορεί να κοστίζει μέχρι και €50.
• Οι επιχειρήσεις καλούνται να πληρώνουν προμήθειες έως και 3,5% για κάθε συναλλαγή με κάρτα.

Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί καταστηματάρχες χρεώνουν επιπλέον στους πελάτες που πληρώνουν ψηφιακά ή αποφεύγουν τελείως τις κάρτες, συχνά για να αποφύγουν τη φορολόγηση.

Είναι η κατάργηση των μετρητών λύση;

Η πλήρης κατάργηση των μετρητών δεν είναι απλώς τεχνοκρατικό ζήτημα, αλλά χτύπημα στον πυρήνα της ατομικής ελευθερίας. Το φυσικό χρήμα, σε αντίθεση με τις ψηφιακές συναλλαγές, προσφέρει ανωνυμία, αυτονομία και ασφάλεια από την αυθαίρετη παρέμβαση του κράτους ή των τραπεζών.

Σε μια χώρα όπως η Αλβανία, όπου η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι εύθραυστη και οι μνήμες της οικονομικής κατάρρευσης του ’97 ακόμα νωπές, η μετάβαση σε πλήρως ελεγχόμενες ψηφιακές συναλλαγές μοιάζει περισσότερο με οικονομικό εξαναγκασμό παρά με πρόοδο.

Επιπλέον, το φυσικό χρήμα λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι στην τεχνολογική ευαλωτότητα. Όταν το σύνολο της οικονομίας εξαρτάται από ψηφιακά συστήματα, κάθε κυβερνοεπίθεση, διακοπή δικτύου ή τραπεζική αστοχία μπορεί να παραλύσει ολόκληρη τη χώρα. Το χρήμα στην τσέπη δεν χρειάζεται ηλεκτρισμό, σύνδεση στο διαδίκτυο ή την έγκριση κάποιου αλγόριθμου για να χρησιμοποιηθεί.

Γι’ αυτό και οι πιο σταθερές δημοκρατίες στον κόσμο εξακολουθούν να διασφαλίζουν τη συνύπαρξη φυσικού και ψηφιακού χρήματος, αναγνωρίζοντας ότι η ελευθερία και η ανθεκτικότητα ξεκινούν από τη δυνατότητα να επιλέγεις πώς θα πληρώσεις.

Αντιδράσεις και σκεπτικισμός

Ο πρώην αντιπρόεδρος και συνιδρυτής του Δημοκρατικού Κόμματος, Γκεντς Πόλο, αποκάλεσε το σχέδιο «επίθεση στην προσωπική ελευθερία των πολιτών» και τόνισε ότι η λύση βρίσκεται σε έξυπνη ρύθμιση και περισσότερες επιλογές (όπως ψηφιακά πορτοφόλια και κρυπτονομίσματα), όχι στην πλήρη απαγόρευση του μετρητού.

Από την πλευρά του, ο βουλευτής της δεξιάς «Ευκαιρίας», Έραλντ Κάπρι, θεωρεί το σχέδιο επικοινωνιακό πυροτέχνημα του Ράμα για να αποπροσανατολίσει από πραγματικά προβλήματα που έχει η Αλβανόα όπως η διαφθορά και το αυξανόμενο κόστος ζωής.

Η Τράπεζα της Αλβανίας έχει μεν εξετάσει εναλλακτικά σενάρια (όπως το ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας ή τα stablecoins), όμως δεν υπάρχει επίσηδος οδικός χάρτης. Το μόνο βήμα που αναμένεται άμεσα είναι η ένταξη στο ευρωπαϊκό SEPA και η υιοθέτηση άμεσων πληρωμών.

Ωστόσο, χωρίς φθηνές, προσβάσιμες και αξιόπιστες υποδομές, το όραμα για μια Αλβανία χωρίς μετρητά κινδυνεύει να παραμείνει ένα φιλόδοξο αλλά ανέφικτο σχέδιο.

Δείτε Επίσης:

• Η Κίνα στραγγαλίζει τη Δύση με όπλο τα σπάνια μέταλλα