Η Γαλλία, εν μέσω του θέρους, επιχείρησε να οριοθετήσει τις σχέσεις της με δύο βασικές νησιωτικές περιοχές της, την υπερπόντια Νέα Καληδονία και την Κορσική.
- του Ευάγγελου Χοζοβίτη
Η Αυτονομία της Νέας Καληδονίας
Στις 12 Ιουλίου, μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις, οι πολιτικές δυνάμεις που εκπροσωπούσαν τη Νέα Καληδονία και οι εκπρόσωποι της μητροπολιτικής Γαλλίας υπέγραψαν στο Μπουζιβάλ, εικοσιένα χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι, μία συμφωνία για το μέλλον του νησιωτικού αρχιπελάγους, την οποία ο Γάλλος Πρόεδρος χαρακτήρισε ιστορική.
Τα δέκα μερόνυχτα των διαπραγματεύσεων κύλησαν βασανιστικά και υπό το άγρυπνο βλέμμα, μεταξύ άλλων, του υπουργού Υπερπόντιων Εδαφών Μανουέλ Βαλς, του επικεφαλής του Προεδρικού Επιτελείου Πατρίς Φορ και του συμβούλου του Πρωθυπουργού Ερίκ Τιέρ.
Η δεκατρισέλιδη συμφωνία, που ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον Εμμανουέλ Μακρόν, φιλοδοξεί να κλείσει έναν κύκλο εντάσεων και αιματηρών επεισοδίων που κορυφώθηκαν το 2024 αφήνοντας πίσω τους δεκατέσσερις νεκρούς και μία ρημαγμένη τοπική οικονομία που απώλεσε το 10% του τοπικού ΑΕΠ.
Ουσιαστικά δημιουργείται ένα θεσμικό καθεστώς ενισχυμένης αυτονομίας, εντός της γαλλικής κυριαρχίας, και δίνεται η δυνατότητα οι κάτοικοί της να έχουν διπλή εθνικότητα – Γαλλική και Καληδονιακή. Το νέο καθεστώς θα ενσωματωθεί στο Γαλλικό Σύνταγμα, ενώ η αναγνώριση του ‘‘Κράτους της Νέας Καληδονίας’’ θα μπορεί να γίνει αποδεκτή από άλλες χώρες. Στην προσπάθεια εξισορρόπησης μεταξύ αυτόχθονων και μεταναστευμένων πληθυσμών προβλέπεται ότι, στο εξής, μόνο όσοι κατοικούν στο νησί για τουλάχιστον δέκα χρόνια θα έχουν δικαίωμα ψήφου. Σύμφωνα με τη δημόσια ραδιοτηλεόραση, τα επόμενα βήματα της συμφωνίας θα οριστικοποιηθούν στη Νουμέα σε ειδικό συνέδριο και ενδέχεται να περιλαμβάνουν μεγαλύτερη αυτονομία σε θέματα διεθνών σχέσεων, ασφάλειας και δικαιοσύνης.
Με πληθυσμό 270.000 κατοίκους, η Νέα Καληδονία προσβλέπει στην οικονομική της ανασυγκρότηση, κυρίως στην αναβίωση της βιομηχανίας νικελίου, καθώς κατέχει το 20-30% των παγκόσμιων αποθεμάτων του λεγόμενου ‘‘πράσινου χρυσού’’, μετά από την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες και τη Ρωσία. Για το Παρίσι το νικέλιο είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς είναι σημαντικός ο ρόλος του στην ενεργειακή μετάβαση. Γι’ αυτό και σημαντικό μέρος της συμφωνίας αναφέρεται στην επανεκκίνηση της επεξεργασίας του πολύτιμου μετάλλου στις βιομηχανικές μονάδες του νησιού.
Μέχρι τώρα η παραγωγή του δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της Γαλλίας, γεγονός που είχε καταγραφεί σε έκθεση που συντάχθηκε το 2023 από τη Γενική Επιθεώρηση Οικονομικών, κατόπιν αιτήματος της τότε Πρωθυπουργού Ελίζαμπέθ Μπορν. Η άμεση επαναλειτουργία του μεγαλύτερου εργοστασίου επεξεργασίας νικελίου στη βόρεια επαρχία του νησιωτικού συμπλέγματος, που κατοικείται κυρίως από τους ιθαγενείς Κανάκ, είναι το μεγάλο στοίχημα. Το εργοστάσιο έκλεισε πέρυσι αφήνοντας 1300 εργαζόμενους άνεργους.
Μέχρι τέλος του χρόνου, το νέο πλαίσιο που θα διέπει τις σχέσεις του Παρισιού με τη Νουμέα θα πρέπει να εγκριθεί από τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση και τη Γερουσία και ακολούθως η τελική απόφαση θα τεθεί σε δημοψήφισμα στη Νέα Καληδονία τον Φεβρουάριο του 2026. Από το 2018 έγιναν τρία δημοψηφίσματα που απέρριψαν την ανεξαρτησία.
Ωστόσο, μετά το τελευταίο που διεξήχθη το 2021, η πολιτική κατάσταση στο αρχιπέλαγος έχει περιέλθει σε αδιέξοδο. Πολλοί ιθαγενείς Κανάκ εξακολουθούν να δυσανασχετούν με τη γαλλική εξουσία και ζητούν πλήρη ανεξαρτησία από το Παρίσι.
Παρά τη συμβιβαστική συμφωνία στο Μπουζιβάλ, η γαλλική κυβέρνηση βλέπει ένα τμήμα των αυτονομιστών να αποστασιοποιείται από τα συμφωνηθέντα. Μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Κριστιάν Τέιν, πρόεδρος του Κανάκ-Σοσιαλιστικού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ‘‘FLNKS’’, δήλωσε ότι το σχέδιο συμφωνίας απέχει πολύ από την ανεξαρτησία. Εν κατακλείδι, οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας είναι πολύ επιφυλακτικοί με τα όσα υπέγραψαν οι εκπρόσωποί τους.
Η Λέκτορας Δημοσίου Δικαίου και Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Εργαστηρίου Νομικής και Οικονομικής Έρευνας του Πανεπιστημίου της Νέας Καληδονίας Λέα Άβαρντ, σε συνέντευξή της στην ιστοσελίδα ‘‘The Conversation’’, τονίζει ότι προβλέπονται σημαντικές μεταβιβάσεις εξουσιών, αλλά οι μηχανισμοί για την επίτευξή τους είναι περιοριστικοί. Επισημαίνει δε ότι, αν και χρησιμοποιείται η λέξη ‘‘Κράτος’’, στην πραγματικότητα η Νέα Καληδονία, με αυτή τη συμφωνία, δεν θα είναι κυρίαρχο κράτος. Κατά την Άβαρντ, αυτό που προτείνει η συμφωνία είναι η δημιουργία μίας ‘‘ιδιόμορφης (sui generis) θεσμικής οργάνωσης του κράτους της Νέας Καληδονίας εντός του εθνικού πλαισίου’’.
Oι γνωρίζοντες τις τοπικές πολιτικές ισορροπίες δεν δείχνουν τόσο αισιόδοξοι για το μέλλον καθώς, όπως ισχυρίζονται, η Νέα Καληδονία διχάζεται ανάμεσα στην ελπίδα και στον φόβο μίας εκ νέου κοινωνικοπολιτικής αστάθειας.
Η Αυτονόμηση της Κορσικής
Εδώ και δεκαετίες, οι σχέσεις μεταξύ Κορσικής, γενέτειρας του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, και της ηπειρωτικής Γαλλίας χαρακτηρίστηκαν από φοβερές εντάσεις. Αυτονομιστές και εθνικιστές του τέταρτου σε μέγεθος νησιού της Μεσογείου ζητούσαν μεγαλύτερη ανεξαρτησία από το Παρίσι. Η οργή κατά της Γαλλίας αποτυπώνεται ακόμα και τώρα στους τοίχους σπιτιών της πρωτεύουσας Αζαξιό (ελληνιστί Αιάκειο), στην Μπαστιά αλλά και σε άλλες πόλεις. Οι βίαιες ταραχές που ξέσπασαν στην Κορσική το 2022 κράτησαν τη Γαλλία σε αγωνία για πολλές μέρες. Είχε προηγηθεί τότε η θανάσιμη επίθεση ενός κρατουμένου εναντίον του επίσης κρατουμένου κορσικανού εθνικιστή Ιβάν Κολονά. Ο Κολονά είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη για τη δολοφονία του Νομάρχη Ερίκ Ερινιάκ το 1998.
Παρά την παύση του ένοπλου αγώνα το 2014 από το Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης της Κορσικής (FLNC), η δράση του συνεχίστηκε και, ακόμα και σήμερα, έχει αρκετούς υποστηρικτές. Το 2022 ο τότε υπουργός Εσωτερικών Ζεράλντ Ντερμανάν ανέδειξε την ανάγκη ενός νέου καθεστώτος στις σχέσεις της Γαλλίας με την Κορσική.
Ένα χρόνο μετά, ο Μακρόν μίλησε για τη δημιουργία προϋποθέσεων προς την αυτονόμηση του νησιού, εντός του πλαισίου της Γαλλικής Δημοκρατίας. Στο τελευταίο υπουργικό Συμβούλιο πριν τις καλοκαιρινές διακοπές, παρουσιάστηκε το νομοσχέδιο που προβλέπει την τροποποίηση του Συντάγματος του 1958, ώστε να κατοχυρωθεί το αυτόνομο καθεστώς της Κορσικής, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Το νομοσχέδιο αποτελεί συνέχεια της πολιτικής συμφωνίας που συνήφθη τον Μάρτιο του 2024 μεταξύ της κυβέρνησης και των αιρετών αξιωματούχων της Κορσικής.
Για τον σκοπό αυτό, προστίθεται στο Σύνταγμα του 1958 ένα νέο άρθρο (72-5) που αναφέρει ότι «η Κορσική έχει αυτόνομο καθεστώς εντός της Δημοκρατίας, το οποίο λαμβάνει υπόψη τα δικά της συμφέροντα, συνδεδεμένα με τον μεσογειακό νησιωτικό της χαρακτήρα και την ιστορική, γλωσσική και πολιτιστική της κοινότητα, η οποία έχει αναπτύξει έναν μοναδικό δεσμό με τη γη της».
Ωστόσο η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει μάχη για το νέο άρθρο του Συντάγματος, καθώς ήδη έχουν εμφανιστεί οι πρώτες διαφωνίες από τη ρεπουμπλικανική κεντροδεξιά, στελέχη της οποίας, όπως ο Πρόεδρος της Γερουσίας Ζεράρντ Λασέρ αλλά και ο υπουργός εσωτερικών και Πρόεδρος του κόμματος Μπρουνό Ρεταγιό, στέκονται στις επιφυλάξεις που εξέφρασε το Συμβούλιο της Επικρατείας. Οι επιφυλάξεις αφορούν τις έννοιες της ‘‘κορσικανικής κοινότητας’’ και του ‘‘μοναδικού δεσμού με τη γη της’’.
Το υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το σχέδιο νόμου, χωρίς όμως να λάβει υπόψη τις τροπολογίες που πρότεινε το Συμβούλιο της Επικρατείας. Το ζητούμενο είναι εάν θα υπάρξει πλειοψηφία σε Γερουσία και Βουλή ώστε να περάσει η συνταγματική αναθεώρηση για την αυτονόμηση της Κορσικής. Η πρώτη μάχη θα δοθεί στις 30 Οκτωβρίου όταν το σχέδιο νόμου έρθει στην Γερουσία. Πολιτικοί αναλυτές βλέπουν διχασμένα τα πολιτικά κόμματα επισημαίνοντας ότι για τον Εμμανουέλ Μακρόν ίσως είναι καλύτερα το συγκεκριμένο εγχείρημα να οδηγηθεί σε αποτυχία, καθώς κινδυνεύει να ‘‘εκραγεί’’ η κοινοβουλευτική του πλειοψηφία.
H άποψη που ακούστηκε, ακόμη και σε υπουργικά γραφεία, ότι ‘‘η Κορσική δεν είναι Νέα Καληδονία’’ προμηνύει ένα καυτό πολιτικά φθινόπωρο. Και στις δύο περιπτώσεις την αρχική ευφορία για την επίλυσή τους διόλου απίθανο να διαδεχθεί η κατήφεια. Ίδωμεν.
Πηγή: «Εστία της Κυριακής»
