Ο πρώην Αντιπρόεδρος Εξωτερικών Σχέσεων της κρατικής IAI (Israel Aerospace Industries) και αναλυτής Shay Gal, ο οποίος είναι ειδικός στη διεθνή πολιτική, τη διαχείριση κρίσεων και τις στρατηγικές επικοινωνίες, έγραψε ένα άρθρο-κόλαφο για το τουρκολιβυκό μνημόνιο στην ισραηλινή εφημερίδα Israel Hayom.
Με αναφορές στην τουρκική κατοχή της Κύπρου, τη «Γαλάζια Πατρίδα» αλλά και στο ισραηλινο-ελληνικό «σχέδιο έκτακτης ανάγκης» που ονομάστηκε «Οργή του Ποσειδώνα», ο Shay Gal επισημαίνει τη διαρκή θαλάσσια απειλή από την Τουρκία και το σχέδιο του Ταγίπ Ερντογάν να αναδιαμορφώσει την περιφερειακή στρατηγική.
«Η Τουρκία εφηύρε σύνορα – και απειλεί το Ισραήλ» είναι ο χαρακτηριστικός τίτλος του άρθρου στην ισραηλινή του έκδοση.
Ένα άρθρο που κατακεραυνώνει τις πρακτικές της Άγκυρας και το τουρκολιβυκό μνημόνιο και αναφέρεται σε πιθανή συνεργασία με την Αίγυπτο κατά της Τουρκίας.
Το άρθρο-κόλαφος για το τουρκολιβυκό μνημόνιο
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, ανακοίνωσε διακοπή του εμπορίου με το Ισραήλ, κλείσιμο λιμένων και περιορισμό του εναέριου χώρου – η τελευταία κίνηση σε μια στρατηγική που βασίζεται στη ναυτιλιακή συμφωνία του Προέδρου Ερντογάν με την Τρίπολη το 2019, η οποία παραχώρησε στην Άγκυρα μια απευθείας γραμμή χιλίων χιλιομέτρων σε αιγυπτιακά και ελληνικά ύδατα.
Η συμφωνία, που κατατέθηκε στον ΟΗΕ, προκάλεσε άμεση απόρριψη καθώς παραχωρήθηκαν πλασματικά σύνορα για στρατιωτική βοήθεια. Περίπου το 98% του εμπορίου του Ισραήλ εξαρτάται από τις μεσογειακές οδούς, με καλώδια του βυθού να το συνδέουν με την Ευρώπη και πέρα από αυτήν.
Απελπισμένη για τουρκικά όπλα, η Τρίπολη του έδωσε αυτό το δώρο – ένα εργαλείο για να απειλήσει τις θαλάσσιες οδούς του Ισραήλ. Η Λιβύη είναι διασπασμένη: η κυβέρνηση της Τρίπολης, εξαρτώμενη από τη στρατιωτική βοήθεια του Ερντογάν και ευθυγραμμισμένη με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, το Κατάρ και τα παγκόσμια δίκτυα τζιχάντ.
Αντιτιθέμενο ήταν το ανατολικό στρατόπεδο του στρατηγού Χαφτάρ, υποστηριζόμενο από τη Ρωσία και από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο – των οποίων τα συμφέροντα ασφαλείας συχνά συγκλίνουν με αυτά του Ισραήλ.
Ο Χαφτάρ απέρριψε τη συμφωνία του 2019 ως παράνομη παραίτηση της κυριαρχίας της Λιβύης – ένα επινοημένο σύνορο που παραχωρήθηκε στην Άγκυρα για στρατιωτική βοήθεια.
Σήμερα η ανατολή μετατοπίζεται: μετά τη συνάντηση του Χαφτάρ με τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, η Βουλή των Αντιπροσώπων του Τομπρούκ, που κάποτε ήταν αντίθετη, ετοιμάζεται να την εγκρίνει. Αυτό που ξεκίνησε ως μονομερής συμφωνία με την Τρίπολη είναι τώρα ένας μοχλός που εκτείνεται και στα δύο στρατόπεδα.
Η συμφωνία αμφισβητήθηκε στα δικαστήρια και από τις δύο πλευρές. Το 2021, το Εφετείο της αλ-Μπάιντα ακύρωσε το ναυτικό Μνημόνιο Συνεργασίας, κρίνοντας ότι η Τρίπολη δεν είχε εξουσία χωρίς την κοινοβουλευτική έγκριση.
Το 2024, το Εφετείο της Τρίπολης (δυτικά) ακύρωσε μια συμφωνία φυσικού αερίου μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, κρίνοντας ότι στηριζόταν στα ίδια φανταστικά σύνορα.
Η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα ελληνικά νησιά δικαιούνται μόνο στενά χωρικά ύδατα, χωρίς ΑΟΖ. Το διεθνές δίκαιο ορίζει το αντίθετο: το Δίκαιο της Θάλασσας, αν και δεν έχει υπογραφεί από την Τουρκία, παραμένει δεσμευτικό. Τα μικρά νησιά μπορεί να έχουν μειωμένο βάρος, αλλά τα μεγάλα νησιά όπως η Κρήτη και η Ρόδος δεν μπορούν να διαγραφούν.
Στην ανατολική Μεσόγειο, ουσιαστικά δεν υπάρχουν ανοιχτά ύδατα. Κάθε μίλι διεκδικείται ή αμφισβητείται. Οποιαδήποτε νέα τουρκική γραμμή ακυρώνει τα κυριαρχικά δικαιώματα των γειτόνων.
Η Τουρκία ενεργεί σαν να είναι έγκυρη η συμφωνία, στέλνοντας πλοία, υπογράφοντας συμβάσεις και διεξάγοντας μια εννεάμηνη έρευνα βυθού 10.000 χιλιομέτρων για να δημιουργήσει τετελεσμένα «γεγονότα επί τόπου».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κήρυξε την τουρκολιβυκή συμφωνία νομικά άκυρη. Οι κυρώσεις του 2019 κατά των «μη εξουσιοδοτημένων γεωτρήσεων» απέτυχαν. Οι περιπολίες του ΝΑΤΟ στα ανοικτά της Λιβύης δεν έχουν σταματήσει τα τουρκικά πλοία.
Οι διαφωνίες της ΕΕ ήταν πιο έντονες στη στάση του Παρισιού: Η Γαλλία προστάτευσε τον Χαφτάρ στα συμβούλια της ΕΕ – μπλοκάροντας ένα προσχέδιο του 2019 που καταδίκαζε την επίθεσή του στην Τρίπολη – υποστηρίζοντάς τον διπλωματικά χωρίς να συσπειρώσει την Ευρώπη, ενώ παράλληλα ακολουθούσε τη δική της πολιτική για τη Λιβύη με τον Χαφτάρ και τους συμμάχους του Κόλπου – αφήνοντας την ΕΕ κατακερματισμένη και την Άγκυρα ανεξέλεγκτη.
Η Ευρώπη έχει δει το κόστος μιας τέτοιας ευπάθειας στο παρελθόν. Το 2022, η έκρηξη στον Nord Stream – τον κύριο αγωγό που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία – αποκάλυψε την ευπάθεια της Ευρώπης σε υποθαλάσσιες επιθέσεις.
Ωστόσο, στην ανατολική Μεσόγειο δεν έχει αναπτυχθεί καμία ειδική δύναμη. Η Άγκυρα εκμεταλλεύεται το κενό.
Και αυτή η πρόκληση δεν είναι μοναδική για τη Μεσόγειο. Η Αυστραλία αντιμετωπίζει μια παράλληλη απειλή: πάνω από το 95% της παγκόσμιας συνδεσιμότητάς της εξαρτάται από υποθαλάσσια καλώδια, μια γκρίζα ζώνη όπου τα «ατυχήματα» κρύβουν δολιοφθορά.
Κινέζικα πλοία χαρτογράφησαν τις διαδρομές των καλωδίων με το πρόσχημα της επιστήμης – νόμιμη στη μορφή, στρατηγική στην ουσία – το ίδιο μοτίβο που εφαρμόζει η Άγκυρα στη Μεσόγειο.
Αυτό που η Καμπέρα αποκαλεί «εύθραυστο κέντρο βάρους» κάτω από τον Νότιο Ωκεανό είναι, στη Μεσόγειο, η ίδια η περιοχή που η Τουρκία επιδιώκει να ελέγξει.
Η εμπορική αρτηρία του Ισραήλ διασχίζει αυτήν την αμφισβητούμενη ζώνη και οποιαδήποτε τουρκική αξίωση θα μπορούσε να σημαίνει παρενόχληση των ισραηλινών πλοίων.
Ο Διασυνδετήριος Αγωγός EuroAsia – που συνδέει το ηλεκτρικό δίκτυο του Ισραήλ μέσω Κύπρου με την Κρήτη και την Ελλάδα – εξαρτάται από τη σταθερότητα στην περιοχή. Διηπειρωτικά καλώδια όπως το Blue-Raman διασχίζουν επίσης αυτά τα ίδια ύδατα.
Αυτό το σύνορο, το οποίο έχει καταρρεύσει νομικά και αψηφά τη γεωγραφική λογική, δεν είναι απλώς ένας φανταστικός χάρτης. Είναι ένα στρατηγικό μέσο – που στοχεύει στην εξάλειψη της Ελλάδας, στην συμπίεση της Αιγύπτου, στον αποκλεισμό του Ισραήλ.
Μέσω αυτού, η Τουρκία επιδιώκει να ελέγξει τις κρίσιμες υποδομές στις οποίες βασίζεται το Ισραήλ και η ασφάλεια και η οικονομία της περιοχής.
Χωρίς τον έλεγχο της Βόρειας Κύπρου από την Τουρκία – η οποία βρίσκεται υπό κατοχή από το 1974 και έχει μετατραπεί σε προωθημένη βάση του δόγματος «Mavi Vatan» (Γαλάζια Πατρίδα) για την εκτεταμένη τουρκική κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο – η ναυτιλιακή συμφωνία με τη Λιβύη θα είχε παραμείνει μια μυθοπλασία.
Η Βόρεια Κύπρος δίνει στην Άγκυρα ένα εφαλτήριο για να επεκτείνει μια άμεση γραμμή προς τη Λιβύη, συνδέοντας την πλασματική θαλάσσια γραμμή με τον ευρύτερο σχεδιασμό της για το Mavi Vatan.
Για το Ισραήλ, αυτή η κατοχή δεν είναι αφηρημένη: από τις βάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων εκεί, η Τουρκία μπορεί να στοχεύσει γρήγορα ισραηλινές πλατφόρμες φυσικού αερίου, ναυτικά περιουσιακά στοιχεία και επικοινωνίες, ενώ παράλληλα επιτρέπει μυστικές επιχειρήσεις της Χαμάς και του Ιράν – ένα εγχειρίδιο γνώριμο από τον πόλεμο δι’ αντιπροσώπων της Τεχεράνης.
Αυτό είναι το μέτωπο που έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει η «Οργή του Ποσειδώνα» (σ.σ. ισραηλινο-ελληνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης, στο οποίο είχε αναφερθεί η ίδια εφημερίδα)- και η επέκταση του Mavi Vatan στη Λιβύη μπορεί μια μέρα να δοκιμάσει την περιοχή με παρόμοιο τρόπο.
Στην Ερυθρά Θάλασσα, η Άγκυρα λειτουργεί μέσω των Χούθι ως ανεπίσημο ναυτικό, διακόπτοντας τη ναυτιλία του Σουέζ και εκτρέποντας το εμπόριο Ασίας-Ευρώπης σε χερσαίες διαδρομές που ελέγχει η Άγκυρα – αντικατοπτρίζοντας την εξάρτηση του Ιράν από πληρεξούσιους για τη διατάραξη των θαλάσσιων διαδρομών.
Αυτή η στρατηγική δεν στοχεύει μόνο στο παγκόσμιο εμπόριο αλλά και στην ίδια την Αίγυπτο: υπονομεύοντας τη Διώρυγα, ο Ερντογάν επιδιώκει να υπονομεύσει το καθεστώς του αλ-Σίσι, να διαβρώσει την οικονομική ζωτική γραμμή της Αιγύπτου και να ενδυναμώσει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, τους μακροχρόνιους ιδεολογικούς συμμάχους του.
Με αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα σκιαγραφεί μια συνεχή λαβή – από τη Μεσόγειο έως το Μπαμπ αλ-Μαντέμπ – σχεδιασμένη να ελέγχει τις εμπορικές διαδρομές και να αναδιαμορφώνει την περιφερειακή στρατηγική.
Η Κρίση του Σουέζ (δεύτερος αραβοϊσραηλινός πόλεμος) του 1956 και ο Πόλεμος των Έξι Ημερών του 1967 ξέσπασαν και οι δύο από το Ισραήλ για να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό του Εϊλάτ από την Αίγυπτο.
Σήμερα, η Αίγυπτος στέκεται στο πλευρό του Ισραήλ ενάντια σε μια παρόμοια διαρκή θαλάσσια απειλή από την Τουρκία – και θα μπορούσε να είναι εταίρος στην εξάλειψή της.
Δείτε επίσης:
- Δημοσκόπηση: Συμφωνείτε με την στρατηγική προσέγγιση Ελλάδος – Ισραήλ;
- EUROCRIM 2025: Το Πάντειο Πανεπιστήμιο ανακάλεσε την αιγίδα του λόγω της συμμετοχής Ισραηλινών
- Τουρκία: Ολομέτωπη επίθεση στο Ισραήλ και διακοπή σχέσεων – Έκτακτη συνεδρίαση στην Μεγάλη Εθνοσυνέλευση
- Κύπρος – Ρηματική διακοίνωση στον ΟΗΕ: Κατασκευή ανύπαρκτου θαλάσσιου ορίου το τουρκολιβυκό μνημόνιο
