Από το πλατό της σειράς «Το κόκκινο ποτάμι», του αξέχαστου Μανουσάκη, στη γη των προγόνων του, με την ιδιότητα του ξεναγού! Ο λόγος για τον ηθοποιό Τάκη Βαμβακίδη, που αποφάσισε να κάνει τον Αύγουστο του 2025 ξεναγήσεις για λογαριασμό του ταξιδιωτικού πρακτορείου «Τραπεζούς»!
- Από τη Μαρία Ανδρέου
«Το ταξίδι στον Πόντο, στη Μαύρη Θάλασσα δεν είναι απλά ένα ταξίδι. Είναι ένα προσκύνημα και μία γνωριμία με έναν τόπο που από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους κράτησε την ελληνικότητά του και γνώρισε το σκληρό πρόσωπο της Ιστορίας, όπως τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού το 1919 και τον ξεριζωμό και την προσφυγιά» λέει ο ίδιος συγκινημένος στην «Espresso» και έχει απόλυτο δίκιο!
Προορισμοί ζωής, άλλωστε, κάθε Ποντίου επί της γης είναι η Τραπεζούντα και η Παναγία Σουμελά, σε τοποθεσία που κόβει την ανάσα, ανάμεσα σε σύννεφα, μέσα σε φοβερά και κατασκότεινα δάση, πάνω από ορμητικά ποτάμια. Η Τραπεζούντα, από τη μεριά της, έχει κρατήσει όλο το παλιό της χρώμα, με την αγορά, τους στενούς της δρόμους, τις βυζαντινές εκκλησίες, τα κάστρα και τα τζαμιά της. Γέννημα θρέμμα του Θεσσαλικού Θεάτρου, ο Τάκης Βαμβακίδης ασχολήθηκε εκτεταμένα με το θέατρο σκιών, παίζοντας τον Καραγκιόζη ζωντανά επί σκηνής. Η 25ετής συνεργασία του με τον Ευγένιο Σπαθάρη ήταν καθοριστική για την επαγγελματική και προσωπική του ζωή, καθώς ο Σπαθάρης -όπως λέει- τον έκανε καλύτερο ηθοποιό και άνθρωπο.
Μέσα από τη φιγούρα του Καραγκιόζη, ο Βαμβακίδης πιστεύει ότι εκφράζεται η ελληνική νοοτροπία. Περήφανος για την ποντιακή του καταγωγή, συμμετέχει σε πολιτιστικά δρώμενα που αφορούν τον Ποντιακό Ελληνισμό. Δείγμα της δουλειάς του στο θέατρο είναι ακόμα και οι παραστάσεις στην ποντιακή διάλεκτο «Ζωή και κότα… με χαβίτς και με κορκότα» και «Νόστος ρίζα μ’ και κλαδί μ’». Ο ίδιος μάς μίλησε για την απόφασή του να γίνει ξεναγός στη γη των προγόνων του, αλλά και για τις εμπειρίες του από το περσινό ταξίδι του στον Πόντο!
Κύριε Βαμβακίδη, από πού είναι η καταγωγή σας;
Από το Μουρασίλ της Σεβάστειας, το χωριό της Φάτσας. Οι παππούδες μου από εκεί κατάγονταν. Οι γονείς μου, ωστόσο, γεννήθηκαν στην Αετοράχη Ελασσόνας, στη Λάρισα.
Πώς αποφασίσατε να κάνετε το ταξίδι στον Πόντο;
Ηθελα να βρω το χωριό των προγόνων μου! Ηταν καθήκον μου. Και τελικά το έκανα πέρσι το καλοκαίρι. Πήγα στο χωριό, το βρήκα, αλλά πλέον δεν υπάρχει τίποτα ελληνικό. Εχουν εγκαταλειφθεί και έχουν σβήσει όλα. Ενας νερόμυλος, κάτι νοερά μάς θυμίζει, αλλά όλα έχουν καταστραφεί… Παντού πέτρες, να σου θυμίζουν τη Γενοκτονία των Ποντίων, το 1919, και τον ξεριζωμό τους, το 1922. Για μένα όλα αυτά είναι διηγήσεις από τους παππούδες μου. Εγώ είμαι η τρίτη γενιά Ποντίων και η κόρη μου η τέταρτη γενιά Ποντίων.
Πώς νιώσατε όταν είδατε την Παναγία Σουμελά;
Η Παναγία Σουμελά είναι το σύμβολο ψυχής των Ποντίων. Είναι κορυφαίο σημείο. Πώς να το περιγράψω με λόγια; Νιώθεις ανάταση ψυχής, μια αναγέννηση. Πώς μπορώ να καταγράψω το συναίσθημα; Νιώθεις σαν τον πρώτο εφηβικό έρωτα, που σε κάνει να πετάς, που πάντα τον θυμάσαι, γιατί σε συγκλονίζει. Οταν είδα την Παναγία Σουμελά ένιωσα έναν σεισμό στην ψυχή μου! Στέκεσαι εκεί όπου εκκλησιάζονταν οι πρόγονοί σου. Οταν αφηγήθηκα ποντιακά κείμενα στο ποντιακό νεκροταφείο των προγόνων μου και άναψα κεριά στη μνήμη τους, ένιωσα ότι θα λιποθυμούσα. Θυμήθηκα και το «Κόκκινο ποτάμι», τις πορείες θανάτου των ηρώων. Από τη Σινώπη έφυγα με τα μάτια υγρά, βουρκωμένα, αλλά και μια αίσθηση ανακούφισης και με ένα χαμόγελο. Είχα κάνει το καθήκον μου στους προγόνους μου. Ηταν μια κατάθεση αγάπης και τιμής προς τους παππούδες μου. Ενιωθα στα αυτιά μου τη φωνή τους και έναν ψίθυρο: «Είμαι εδώ, παιδί μου»! Και εγώ έλεγα από μέσα σου: «Είμαι εδώ, παππού»!
Τι σας έκανε εντύπωση στην Παναγία Σουμελά;
Μεγάλη συγκίνηση! Στον τόπο αυτό σφαγιάστηκαν 353.000 Πόντιοι αδίκως. Αλλά όλοι αυτοί είναι ακόμη ζώντες και θα είναι για πάντα. Τους αισθάνεσαι. Γεννήθηκαν αθάνατοι αυτοί οι 353.000 νεκροί. Οι Τούρκοι απαγορεύουν να γίνει λειτουργία στην Κοίμηση της Θεοτόκου, τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά στα εννιάμερα της Παναγίας, στις 23 Αυγούστου, εμείς, όταν επισκεφτούμε το καλοκαίρι που μας έρχεται τη μονή, θα κάνουμε λειτουργία και είμαι πολύ χαρούμενος γι’ αυτό. Για μένα ο κάθε Ελληνας -Πόντιος ή μη- πρέπει να πάει στον Πόντο και να προσκυνήσει την Παναγία Σουμελά και να πει από μέσα του «ποτέ ξανά αυτή η Γενοκτονία»! Για μένα αυτό το ταξίδι στον Πόντο είναι ένα προσκύνημα, δεν είναι απλά μια εκδρομή. Επέλεξα να πάω με τον φίλο Φωκίωνα Φουντουκίδη αυτό το οδοιπορικό, είναι θερμός Πόντιος, εκδότης, δημοσιογράφος, ταξιδιωτικός πράκτορας, και τον εκτιμώ πολύ για την προσπάθεια που κάνει. Δεν είμαι ξεναγός, είμαι ηθοποιός. Οταν πήγα σαν επισκέπτης και επειδή τραγουδούσα και απήγγειλα ποντιακά έργα, ο κόσμος στο ταξιδιωτικό γκρουπ με αγάπησε και του ζήτησε να είμαι εγώ ο ξεναγός! Το κάνω, λοιπόν, με χαρά και μεράκι. Πάνω από δέκα χρόνια κάνω μια προσωπική προσπάθεια για τη διάσωση της ποντιακής διαλέκτου, που είναι η ρίζα μας, που είναι το λουλούδι του ποντιακού πολιτισμού, και αυτό έχει εκτιμηθεί από τους Ποντίους.
Στο «Κόκκινο ποτάμι» μας συγκινήσατε όλους. Τι σας έχει μείνει από αυτή τη σειρά; Τι θυμάστε από τον Μανούσο Μανουσάκη;
Το «Κόκκινο ποτάμι» είναι σταθμός για την τηλεόραση και τον Ποντιακό Ελληνισμό και πολιτισμό. Είναι ένας φάρος μνήμης αυτή η σειρά. Για μένα είναι και ένας φάρος καλλιτεχνικός και συναισθηματικός. Αυτός ο φάρος φέγγει μέσα στη θάλασσα και στις φουρτούνες που περνά και σήμερα ο Ελληνας. Ο Μανούσος Μανουσάκης ύψωσε αυτόν τον φάρο πολύ ψηλά, τον ανέβασε πολύ υψηλά, για να φέγγει στις ζωές μας. Για μένα η απώλεια του Μανούσου Μανουσάκη είναι δυσβάσταχτη. Ο Μανούσος είναι αναντικατάστατος. Δεν «έφυγε» ένας σκηνοθέτης, «έφυγε» ένας δάσκαλος. Ο Μανούσος ήταν φάρος για την ελληνική τηλεόραση. Επαθα τεράστιο σοκ από τον ξαφνικό θάνατό του, τον έζωσε και τον νίκησε η λευχαιμία, όμως εκείνος ακόμη και μέσα στο νοσοκομείο έμαθα ότι δούλευε και έγραφε τα σενάρια για την τελευταία του δουλειά, «Το δίχτυ». Για μένα ο Μανούσος Μανουσάκης είναι ευεργέτης του Πόντου! Ηταν η μεγίστη τιμή που με επέλεξε για τη σειρά!
Ο mister «Τραπεζούς» που είναι πίσω από τα ταξίδια μνήμης
Πώς προέκυψαν αυτά τα ταξίδια στον Πόντο;
Από το 2014 ασχολούμαι ως δημοσιογράφος με το ποντιακό ζήτημα και είμαι ενεργό μέλος ποντιακών συλλόγων. Με το περιοδικό «Πόντος» θέλω να αναδείξω τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού το 1919, η οποία δεν έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως. Θέλω να γίνει γνωστή η θυσία των προγόνων μου, ο πολιτισμός μας. Με αυτή τη λογική δημιούργησα ένα τουριστικό γραφείο, το «Τραπεζούς», που κάνει ταξίδια στον Πόντο για να γίνει μια νοητή ολιγοήμερη επιστροφή των Ποντίων στις πατρίδες τους. Ο Τάκης Βαμβακίδης ήταν, λοιπόν, ένας από τους πολλούς Ποντίους που επισκέφτηκαν με το πρακτορείο μου τις αλησμόνητες πατρίδες για να προσκυνήσει τα χώματα των παππούδων του. Ξεναγήθηκε σε αυτά πέρσι, αλλά και μας τραγούδησε, και μας διάβασε ποντιακά κείμενα, με τον μοναδικό του τρόπο, και ο κόσμος συγκινήθηκε και τον λάτρεψε. Τον αγάπησαν πολύ.
Και πώς έγινε η πρότασή σας να έρθει και στα επόμενα οδοιπορικά;
Ηταν φυσικό και επόμενο. Ο Τάκης Βαμβακίδης είναι η ψυχή του Πόντου. Τιμή μας που δέχθηκε. Ετσι θα τον έχουμε και φέτος μαζί μας σε τρεις εκδρομές (οδική εκδρομή 11-19 Αυγούστου 2025, 19-27 Αυγούστου 2025, 15-23 Σεπτεμβρίου 2025) και σε όσες άλλες προκύψουν. Είναι το τραγούδι του Τάκη, η απαγγελία του, η γνώση της ποντιακής διαλέκτου, είναι οι διηγήσεις του, που φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Τα ταξίδια στον Πόντο είναι ασφαλή. Οι ντόπιοι είναι φιλόξενοι και οι Αρχές συνεργάσιμες. Αγαπούν τους Ελληνες, ξέρουν ότι ήταν ο τόπος τους. Δεν μας βλέπουν μόνο ως συμφέρον, έχουν ανθρωπιά. Ξέρουν ποιοι είμαστε, πού πάμε και την ταυτότητά μας.
Πηγή: Espresso
