Το σημερινό εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας περιλαμβάνει την τιμητική μνήμη πέντε λαμπρών μορφών της Πρωτοχριστιανικής περιόδου: των Αγίων Αποστόλων Σίλα, Σιλουανού, Επαινετού, Κρήσκης και Ανδρονίκου, μελών της ομάδας των Εβδομήκοντα Αποστόλων. Πρόκειται για πρόσωπα που διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στη διάδοση του Ευαγγελίου κατά τον πρώτο αιώνα της Εκκλησίας, σε μια εποχή βαθιάς πνευματικής αναζήτησης αλλά και έντονων διωγμών.
Η Εκκλησία, τιμώντας τη μνήμη τους, αναδεικνύει το πνεύμα θυσίας, την αποστολική τους φλόγα, και την πίστη τους στον Χριστό, η οποία δεν περιορίστηκε από σύνορα, εθνότητες ή κινδύνους. Το έργο τους εκτείνεται σε Ανατολή και Δύση, από τη Συρία και τη Μικρά Ασία έως τη Ρώμη και την Καρθαγένη, και τα ίχνη της ιεραποστολικής τους δράσης διατηρούνται μέχρι σήμερα μέσω της Εκκλησιαστικής Παραδόσεως.
Άγιος Σίλας: Μαθητής της ενότητος και του Ευαγγελίου
Ο Άγιος Σίλας υπήρξε στενός συνεργάτης του Αποστόλου Παύλου και αναγνωρίζεται ως εξέχων μέλος της Αποστολικής Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ. Ήταν Ιουδαίος το γένος και βαθιά κατηρτισμένος στη Γραφή. Επιλέχθηκε από τους αδελφούς να συνοδεύσει τον Παύλο στη δεύτερη αποστολική του περιοδεία, μετά τη διαφωνία του με τον Βαρνάβα.
Σημαντικότερη στιγμή της διακονίας του υπήρξε η αποστολή στους Φιλίππους, όπου μαζί με τον Παύλο φυλακίστηκε εξαιτίας της θεραπείας μιας δαιμονισμένης γυναίκας. Εκεί, η προσευχή τους και ο θαυματουργικός σεισμός που ελευθέρωσε τους δεσμώτες, σημάδεψαν τον τόπο, καθιστώντας τον λίκνο της Εκκλησίας στην Ευρώπη.
Η Παράδοση τον τοποθετεί αργότερα επίσκοπο Κορίνθου και τον κατατάσσει μεταξύ των μαρτύρων.
Άγιος Σιλουανός: Ο μαχητής της θείας χάριτος
Ο Σιλουανός αναφέρεται ως συνοδός του Παύλου και του Τιμοθέου στο ιεραποστολικό έργο στη Μακεδονία και την Αχαΐα. Τον συναντούμε σε δύο επιστολές (Α΄ και Β΄ Θεσσαλονικείς), γεγονός που αποδεικνύει τη σημασία του στη συγκρότηση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων.
Η Ορθόδοξη Παράδοση τον τιμά ως πρώτο επίσκοπο Θεσσαλονίκης. Η Εκκλησία τον προβάλλει ως παράδειγμα ακλόνητης πίστης, πραότητας και ευθύνης απέναντι στο ποίμνιό του.
Άγιος Επαινετός: Ο καρπός της αποστολικής σποράς
Ο Άγιος Επαινετός συγκαταλέγεται στα πρώτα πνευματικά τέκνα του Παύλου στην Ασία, σύμφωνα με την αναφορά του στην προς Ρωμαίους επιστολή: «ἀσπάσασθε Ἐπαινετὸν τὸν ἀγαπητόν μου, ὅς ἐστιν ἀπαρχὴ τῆς Ἀσίας εἰς Χριστόν» (Ρωμ. 16:5).
Η παράδοση τον τοποθετεί ως πρώτο επίσκοπο Καρθαγένης, όπου και ανέπτυξε πλούσια ιεραποστολική δράση. Ο Επαινετός υπήρξε φάρος πίστης και παράδειγμα αφιερωμένης διακονίας, διατηρώντας ζωντανό το χριστιανικό φρόνημα σε μία από τις πλέον δοκιμαζόμενες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου.
Άγιος Κρήσκης: Ο μεταδότης της ευαγγελικής ελπίδας
Ο Άγιος Κρήσκης υπήρξε ένας ακόμα στενός συνεργάτης του Παύλου. Αναφέρεται στη Β΄ Επιστολή προς Τιμόθεον (4:10): «Κρήσκης εἰς Γαλατίαν». Η αναχώρησή του για τη Γαλατία πιθανότατα σηματοδοτεί την έναρξη νέας αποστολικής πορείας στην περιοχή, με στόχο την εδραίωση της Εκκλησίας.
Η εκκλησιαστική παράδοση τον αναφέρει ως επίσκοπο Καρθαγένης, μαζί με τον Επαινετό, και η κοινή τους δράση υπήρξε πυρήνας χριστιανικής αφύπνισης στη Βόρεια Αφρική.
Άγιος Ανδρόνικος: Ο φιλόθεος και ακάματος Απόστολος
Ο Ανδρόνικος κατέχει εξέχουσα θέση στην Αποστολική Εκκλησία, καθώς ο Απόστολος Παύλος τον αναφέρει ως συγγενή και συγκρατούμενο (Ρωμ. 16:7): «Ἀνδρόνικον καὶ Ἰουνίαν τοὺς συγγενεῖς μου… ἐπίσημοι ἐν τοῖς ἀποστόλοις».
Μαζί με την Ιουνία, που σύμφωνα με κάποιες πηγές ήταν σύζυγός του, διέδωσαν το Ευαγγέλιο σε περιοχές της Συρίας και της Φοινίκης. Ο Ανδρόνικος υπηρέτησε ως επίσκοπος Πάνευτου (Πανεάδος) και η ζωή του τελείωσε με μαρτυρικό τρόπο.
Η ακτινοβολία του αποστολικού πνεύματος
Οι πέντε αυτοί Άγιοι της Πρωτοχριστιανικής περιόδου αντιπροσωπεύουν τη ζωντανή φλόγα της Εκκλησίας, το πνεύμα αποστολικής διακονίας, τη θυσία για την αλήθεια και την πίστη στην αιώνια ζωή. Δεν ήταν απλοί συνοδοιπόροι του Παύλου -ήταν ισότιμοι συναγωνιστές, μαχητές της αλήθειας και διδάσκαλοι της Εκκλησίας.
Η μνήμη τους εορτάζεται κάθε χρόνο στις 30 Ιουλίου με ιδιαίτερη ευλάβεια, ενώ σε πολλούς ναούς ανά την Ελλάδα και τον Ορθόδοξο κόσμο τελούνται Ιερές Ακολουθίες και Θεία Λειτουργία προς τιμήν τους.
