Την έντονη ανάγκη για υποστήριξη αναφορικά με τις αγωγές (SLAPPs) σε βάρος των δημοσιογράφων, τη διασφάλιση του ρόλου τους σχετικά με τον έλεγχο και την εποπτεία σε θέματα δημοσίου συμφέροντος, αλλά και τη στήριξη και προστασία από καταχρηστικές πρακτικές, αναδεικνύει σε σχετικό του άρθρο ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Αλέξης Γεωργούλης.
«Η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι απαραίτητος ακρογωνιαίος λίθος της δημοκρατίας μας. Παρέχοντας στους πολίτες αξιόπιστες πληροφορίες και ταυτόχρονα αναγκάζοντας τους κατέχοντες την εξουσία να λογοδοτούν, είναι απολύτως απαραίτητη για τους ελέγχους και τις ισορροπίες χωρίς τους οποίους η δημοκρατία δεν λειτουργεί σωστά», αναφέρει στο άρθρο του χαρακτηριστικά ο ευρωβουλευτής. «Για να μπορέσει να εκπληρώσει αυτόν τον σημαντικό ρόλο στην κοινωνία μας, η δημοσιογραφία και ο Τύπος πρέπει να είναι απαλλαγμένες από οποιαδήποτε πολιτική ή άλλη επιρροή και δεν πρέπει ποτέ να φοβούνται πιθανές νομικές διώξεις. Δυστυχώς, τα αποκαλούμενα “SLAPPs”* – αγωγές φίμωσης του Τύπου – γίνονται όλο και περισσότερο νόμιμο εργαλείο των ισχυρών για να στοχεύουν δημοσιογράφους, καθώς και άλλα άτομα ή οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για να φέρουν σημαντικά ζητήματα στην προσοχή του κοινού ή να υποστηρίξουν αλλαγές πολιτικής. Όπως υποδηλώνει η λέξη στρατηγικός, τα SLAPP καταχρώνται το δικαστικό μας σύστημα και χρησιμοποιούνται για να εκφοβίσουν, να παρενοχλήσουν και τελικά να φιμώσουν τις επικριτικές φωνές. Από μηνύσεις για συκοφαντική δυσφήμιση έως ποινικές κατηγορίες, μπορούν να λάβουν διάφορες νομικές μορφές που στοχεύουν στην οικονομική εξάντληση των κατηγορουμένων, στην εμπλοκή τους σε μακροχρόνιες δικαστικές διαδικασίες και στην αποτροπή άλλων από το να μιλήσουν.
Τα SLAPP αποτελούν σημαντική απειλή για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία και την κοινωνία των πολιτών – και συνεπώς για ολόκληρη τη δημοκρατία μας. Ως εκ τούτου, νιώθω ανακούφιση που η Ευρωπαϊκή Ένωση επεξεργάζεται επί του παρόντος μια “οδηγία για την προστασία των προσώπων που εμπλέκονται στα κοινά, από προδήλως αβάσιμες ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες”. Ο ίδιος, συμμετέχω ενεργά στη συνεχιζόμενη νομοθετική διαδικασία, ως εισηγητής της γνωμοδότησης της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας (CULT) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ενώ η αρχική πρόταση της Επιτροπής είναι συνολικά πολύ καλή, η λειτουργία μου μου δίνει την ευκαιρία να συμβάλω στην περαιτέρω βελτίωση της οδηγίας.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο euractiv.com, ξεκινώντας από ορολογίες και ορισμούς, συμπεριλαμβανομένου του τίτλου της οδηγίας, πιστεύω ότι όλες οι αγωγές SLAPP – ως αγωγές που υποβάλλονται με ακατάλληλο σκοπό – είναι καταχρηστικές από την ίδια τους τη φύση και πρέπει να φιλτράρονται από το δικαστικό σύστημα και να υπόκεινται σε κυρώσεις. Κατά συνέπεια, προτείνω να αφαιρεθεί από το κείμενο κάθε διαχωρισμός μεταξύ “προδήλως αβάσιμων” και “καταχρηστικών” SLAPP. Δεδομένης της δυσκολίας ορισμού και χρήσης του όρου “στρατηγικός” στο νομικό πλαίσιο, προτείνω επίσης τη μετονομασία του όρου σε “καταχρηστικές αγωγές κατά της δημόσιας συμμετοχής” (διατηρώντας παράλληλα τη συντομογραφία “SLAPP” για αποφυγή σύγχυσης).
Ουσιαστικά, τα SLAPP είναι επιθέσεις στην ελευθερία του λόγου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προτείνω να επεκταθεί η οδηγία, ώστε να συμπεριλάβει αναφορές σε πολλά άλλα δικαιώματα και ελευθερίες που συνδέονται εγγενώς με την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης, των τεχνών, του πολιτισμού και των επιστημών. Με αυτό, μπορούμε να εδραιώσουμε έναν ολοκληρωμένο και βασισμένο σε δικαιώματα ορισμό της έννοιας της “δημόσιας συμμετοχής”, που θα πρέπει να λογίζεται ως συμμετοχή στη δημόσια ζωή και στη λήψη αποφάσεων, αλλά και στην άσκηση ενός ρόλου φύλακα για την προώθηση της λογοδοσίας για δραστηριότητες που θεωρούνται παράνομες, ανήθικες, μη ασφαλείς ή δόλιες.
Όσον αφορά το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της οδηγίας, πιστεύω ότι η πρόταση της Επιτροπής είναι πολύ περιοριστική. Υποστηρίζω ένα πολύ ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, επεκτείνοντας τη νομοθεσία σε αξιώσεις κατά οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου που εμπλέκεται – άμεσα ή έμμεσα – στη δημόσια συμμετοχή. Αυτή η προσέγγιση θα κάλυπτε όχι μόνο τους δημοσιογράφους και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά όλους τους παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών μας, συμπεριλαμβανομένων ερευνητών, ακαδημαϊκών, συγγραφέων δημιουργικών έργων, καλλιτεχνών, πληροφοριοδοτών και εκδοτών, αντικατοπτρίζοντας έτσι το ευρύ φάσμα των παραγόντων που επηρεάζονται από τα SLAPP.
Τελικά, η κοινωνία των πολιτών μας στο σύνολό της –που περιλαμβάνει μη κυβερνητικές οργανώσεις, ομάδες της κοινότητας και μεμονωμένους πολίτες– είναι που διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στην προάσπιση των δημοκρατικών αξιών, στην άσκηση του δικαιώματός της στην ελευθερία του λόγου και στην υποχρέωση λογοδοσίας από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία. Από αυτή την άποψη, η νέα οδηγία της Ε.Ε. κατά των SLAPP μπορεί να σημαίνει ένα μεγάλο βήμα προόδου, υπό την προϋπόθεση ότι θα μεταφερθεί σωστά στο εθνικό δίκαιο και θα εφαρμοστεί ορθά».
