Το Άρθρο 86 με απλά λόγια – Γιατί ζητά αλλαγή η Κοβέσι και τι ισχύει σε άλλες χώρες

Με ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα για τις υποθέσεις Τεμπών, ΟΠΕΚΕΠΕ και γενικότερα για τη διαφθορά στην Ελλάδα μίλησε η Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στην Αθήνα. Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) δεν μάσησε τα λόγια της: ξεκαθάρισε πως το Άρθρο 86 του Συντάγματος περί ευθύνης υπουργών στάθηκε εμπόδιο στην έρευνα σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις.

«Σε δύο υποθέσεις, στα Τέμπη και τον ΟΠΕΚΕΠΕ, η αναθεώρηση του άρθρου 86 παρεμπόδισε την έρευνά μας. Αυτό αντίκειται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και αυτό πρέπει να αλλάξει», τόνισε χαρακτηριστικά η κ. Κοβέσι. Και έστειλε σαφές μήνυμα: «Ελπίζω πως υπάρχει επαρκής πολιτική βούληση και θα οδηγηθούμε σε διαφορετικό αποτέλεσμα».

Τι προβλέπει το άρθρο 86

Το άρθρο 86 του Συντάγματος φέρει τον τίτλο «Δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης – Ειδικό Δικαστήριο» και προβλέπει ότι μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να κινήσει δίωξη κατά υπουργών και υφυπουργών για αδικήματα που τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Με απλά λόγια:

• Καμία δικαστική αρχή δεν μπορεί να ερευνήσει υπουργό χωρίς απόφαση της Βουλής.
• Αν προκύψουν στοιχεία από άλλη έρευνα, αυτά διαβιβάζονται αμέσως στη Βουλή.
• Για να κινηθεί δίωξη χρειάζεται πρόταση τουλάχιστον 30 βουλευτών και απόφαση με απόλυτη πλειοψηφία.
• Η υπόθεση εκδικάζεται όχι από τακτικά δικαστήρια, αλλά από ειδικό δικαστήριο που συγκροτείται με μέλη του ΣτΕ και του Αρείου Πάγου.

Το αποτέλεσμα; Στην πράξη, οι έρευνες για πολιτικά πρόσωπα παγώνουν, ενώ πολλές υποθέσεις «θάβονται» λόγω παραγραφής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Γιατί το Βασιλικό Ναυτικό έχει τόσο μεγάλη «εμμονή» με την Αρχαία Ελλάδα;

Πώς μπλοκάρει την Κοβέσι

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διερευνά εγκλήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων, διαφθορά και απάτη σε βάρος της ΕΕ. Όταν όμως εμπλέκονται υπουργοί ή υφυπουργοί στην Ελλάδα, το άρθρο 86 απαγορεύει στην Κοβέσι και στους συνεργάτες της να συνεχίσουν απευθείας την έρευνα.

Έτσι, οι δικογραφίες διαβιβάζονται στη Βουλή, όπου συχνά το πολιτικό κόστος και οι συσχετισμοί δυνάμεων υπερισχύουν της ουσίας. Αυτό ακριβώς κατήγγειλε η Ευρωπαία Εισαγγελέας: πως το θεσμικό πλαίσιο λειτουργεί ως «προπέτασμα καπνού», προστατεύοντας την πολιτική ελίτ.

Η ξεκάθαρη θέση της Κοβέσι

Η ίδια διευκρίνισε: «Δεν μπορούμε να παραβιάσουμε το ελληνικό Σύνταγμα. Το Κοινοβούλιο μπορεί να τροποποιήσει το άρθρο 86. Υπάρχει πολιτική θέληση να γίνει αυτό;». Με αυτή τη φράση πέταξε το μπαλάκι στην ελληνική πολιτεία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι χωρίς συνταγματική αλλαγή η Ελλάδα θα συνεχίσει να μένει εκτεθειμένη απέναντι στις ευρωπαϊκές αρχές.

Η παρέμβασή της δεν είναι μόνο νομική αλλά και βαθιά πολιτική. Διότι θέτει επί τάπητος το ερώτημα που εδώ και χρόνια απασχολεί την κοινή γνώμη: θα παραμένουν οι υπουργοί στο απυρόβλητο ή θα λογοδοτούν όπως κάθε πολίτης;

Το άρθρο 86, από «θεσμική ασπίδα» κατά της πολιτικής δίωξης, έχει μετατραπεί σε εργαλείο ατιμωρησίας. Η Λάουρα Κοβέσι το έθεσε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο: αν δεν αλλάξει, οι έρευνες για σκάνδαλα όπως τα Τέμπη και ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν θα φτάσουν ποτέ στο τέλος τους.

Η «μπάλα», λοιπόν, βρίσκεται πλέον στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Το ερώτημα είναι απλό αλλά κρίσιμο: θα τολμήσει η Βουλή να αλλάξει το άρθρο 86 ή θα συνεχίσει να κρύβεται πίσω του;

Τι ισχύει σε άλλες χώρες

Ιταλία

Στην Ιταλία, το Σύνταγμα προβλέπει ότι οι υπουργοί έχουν θεσμική ασυλία, αλλά υπάρχει δυνατότητα δίωξης για τα αδικήματα που έχουν διαπραχθεί κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπό προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, απαιτείται άδεια από την Βουλή ή την Γερουσία πριν ξεκινήσει η δίωξη. (Π.χ. άρθρο 96 του Συντάγματος) — κάτι σαν «σχετική ασυλία».

Γαλλία

Στη Γαλλία η ασυλία περιορίστηκε πολύ: από τη δεκαετία του 1990 έχει καταργηθεί για πολλά από τα αδικήματα που αφορούν την πολιτική, όπως για παράδειγμα διαφθορά. Υπουργοί και βουλευτές δεν απολαμβάνουν πλήρη ασυλία όταν πρόκειται για εγκλήματα έντονης και διαπιστωμένης φύσης.

Ισπανία

Η Ισπανία έχει διατάξεις για κοινοβουλευτική ασυλία (για βουλευτές/μέλη του Κοινοβουλίου), όμως προϋποθέτει άρση της ασυλίας όταν πρόκειται για σοβαρά αδικήματα ή όταν η έρευνα είναι τεκμηριωμένη. Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το κοινοβούλιο δεν άρθηκε την ασυλία, σημείο που δημιουργεί αντιπαραθέσεις.

Ρουμανία και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης

Σε χώρες όπως η Ρουμανία, έχει γίνει προσπάθεια νομοθετικού περιορισμού της ασυλίας των πολιτικών προσώπων, δηλαδή να ορίζονται ξεκάθαρα οι προϋποθέσεις για άρση ασυλίας. Αυτό γιατί συχνά η ασυλία χρησιμοποιείται ως εργαλείο καθυστέρησης ή παρεμπόδισης των ερευνών.

Οι διαφορές με την Ελλάδα

Σε πολλές χώρες η ασυλία υπουργών δεν είναι τόσο αυστηρή ή τόσο προστατευτική όπως το άρθρο 86 στην Ελλάδα, ιδίως για σοβαρά εγκλήματα. Σε άλλες χώρες η άρση ασυλίας γίνεται πιο εύκολα, με πιο διαφανείς διαδικασίες, και δεν υπάρχει απαραίτητα «ειδικό δικαστήριο» που απαιτείται πάντα για όλους τους τύπους αδικημάτων.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα, όπως επισημαίνει η Κοβέσι, είναι ότι το άρθρο 86 δεν αφήνει χώρο για την Εισαγγελία να δουλέψει όταν εμπλέκονται υπουργοί ή υφυπουργοί, αλλά αντί να απλοποιείται η διαδικασία άρσης ασυλίας, εξαρτάται από πλειοψηφίες στην Βουλή, διαδικασίες που μπορεί να καθυστερούν ή να μπλοκάρουν.

Χώρες με περιορισμένη ή σχεδόν ανύπαρκτη προστατευτική ασυλία

Ηνωμένο Βασίλειο: Δεν υπάρχει γενική ασυλία υπουργών από δίωξη. Οι υπουργοί μπορεί να διωχθούν για οποιοδήποτε αδίκημα χωρίς ειδική κοινοβουλευτική άδεια.

Σουηδία: Σύμφωνα με μελέτες για την κοινοβουλευτική ασυλία, στη Σουηδία η ασυλία των βουλευτών εφαρμόζεται κυρίως για αδικήματα που σχετίζονται με τη δραστηριότητα στο κοινοβούλιο. Για πιο σοβαρά εγκλήματα όπως η διαφθορά, δεν υπάρχει αυτόματος αποκλεισμός της δικαστικής έρευνας.

Σλοβακία: Από το 2012, η Σλοβακία έχει σημαντικά μειώσει την κοινοβουλευτική ασυλία. Πλέον, πολλοί τύποι ποινικών διαδικασιών επιτρέπονται χωρίς άδεια της Βουλής σε πολλές περιπτώσεις.

Εσθονία: Η Εσθονία έχει περιορίσει την ασυλία έτσι ώστε να ισχύει μόνο όταν η πράξη αφορά άμεσα την κοινοβουλευτική λειτουργία (παρά το αξίωμα) και όχι για γενικά εγκλήματα.

Μάλτα: Όπως αναφέρει η μελέτη του Israel Democracy Institute, δεν υπάρχει ασυλία σε ποινικές υποθέσεις για πολιτικά πρόσωπα με τη γενική προστασία που βλέπουμε στην Ελλάδα

Γερμανία: Η ασυλία υπάρχει αλλά υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις: για σοβαρά εγκλήματα ή όταν τα στοιχεία είναι θωρακισμένα, η άρση γίνεται πολύ πιο εύκολα.

Ιταλία και Γαλλία: Σε αυτές τις χώρες, η ασυλία/προστασία έχει περάσει φάσεις αλλαγών και περιορισμών. Για παράδειγμα, στη Γαλλία το «Cour de Justice de la République» έχει θεσπιστεί για να δικάζει υπουργούς για αδικήματα που σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων τους, περιορίζοντας τα προνόμια ασυλίας.

Δείτε επίσης:

• Η δήλωση της Κοβέσι «μοίρασε» πονοκεφάλους
• Λάουρα Κοβέσι: Αναφορά «καταπέλτης» για σύμβαση 717 – «Κεραυνοί» για το άρθρο 86