Το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ «Ονειρεύτηκα το Δέντρο», που θα προβληθεί απόψε στο Οpen στις 10.30, αποτελεί μία ζωντανή μαρτυρία για τους διωγμούς των Ποντίων από τις πατρογονικές εστίες τους και τις βαρβαρότητες που βίωσαν μέχρι την επιστροφή τους στην Ελλάδα.
- Από την Μαρία Ανδρέου
Μέσα από τις αφηγήσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών περιγράφονται οι διαδοχικοί διωγμοί που υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Από την εκδίωξή τους από τις ακτές της βόρειας Τουρκίας και την ιστορική τους πατρίδα κατά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την εγκατάστασή τους στη σοβιετική Κριμαία και τον εκπατρισμό τους από το σταλινικό καθεστώς στο Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μέχρι την επιστροφή τους στην αρχαία πατρίδα τους, την Ελλάδα, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η αγωνία, η πικρία και οι κακουχίες που πέρασαν οι Έλληνες του Πόντου αποτυπώνονται με τον πιο γλαφυρό τρόπο στο ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Αλχατζίδη, αλλά κυρίως αυτό που βλέπουμε στα μάτια των ηρώων και αυτό που τελικά μένει στις ψυχές τους είναι η δύναμη, η ελπίδα και η αγάπη τους για την Ελλάδα. Απ’ όσες πατρίδες κι αν πέρασαν, όσα χώματα κι αν πάτησαν, το όνειρο για τη μητέρα Ελλάδα δεν έσβησε ποτέ…
Να σημειωθεί ότι ο Δημήτρης Αλχατζίδης είναι σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Ζει και εργάζεται εδώ και 11 χρόνια στο Παρίσι για το πανεπιστήμιο της Σορβόνης και διδάσκει Αισθητική και Θεωρία του Σινεμά σε σχολές κινηματογράφου. Γεννημένος στο Αμύνταιο της Φλώρινας, σπούδασε Εικαστικά και Θεωρία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, καθώς και Θεωρία Κινηματογράφου στο Παρίσι. Έχει λάβει μέρος με ταινίες του σε σειρά φεστιβάλ, ενώ έχει τιμηθεί με διακρίσεις για την ταινία μεγάλου μήκους «The Τree I Dreamt» (1ο βραβείο Φεστιβάλ Χαλκίδας 2016, βραβείο μουσικής Φεστιβάλ Χαλκίδας 2016, επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2016, 3ο βραβείο Διεθνούς Φεστιβάλ Ιεράπετρας 2017, 3ο βραβείο Διεθνούς Φεστιβάλ Πίζας 2017).
Κ. Αλχατζίδη, την Πέμπτη 19 Μαΐου, Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, το OPEN με συνέπεια κάθε χρόνο τιμά τον Ποντιακό Ελληνισμό και μέσα από το ντοκιμαντέρ σας «Ονειρεύτηκα το Δέντρο – The Tree I Dreamt» θα μας ταξιδέψει στην Ιστορία και στα τραγικά γεγονότα που έζησαν οι Έλληνες του Πόντου, όταν εκδιώχθηκαν από τον τόπο τους. Τι θα δούμε ακριβώς μέσα από αυτήν την παραγωγή;
Να ξεκινήσω ευχαριστώντας το Open Beyond, τη «δημοκρατία», τη διοίκηση και το δημοσιογραφικό προσωπικό, είναι ανεκτίμητη η προσφορά σας σε καιρούς δύσκολους για αυτά τα θέματα, όπως είναι η μάχη μας για τη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Το ντοκιμαντέρ πραγματεύεται την Ιστορία των Ελλήνων των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών και ειδικά της Ουκρανίας, της Γεωργίας και της Κριμαϊκής Χερσονήσου. Την Ιστορία τεσσάρων διαδοχικών εξοριών – εκτοπίσεων των Ελλήνων. Και είναι τραγικό! Για να το κάνω πιο ευκρινές, ένας άνθρωπος γεννημένος το 1910 θα μπορούσε να έχει ζήσει όλη τη συνέχεια των εξοριών και να έχει στη μνήμη του όλη αυτή την πορεία από τον Πόντο στην Κριμαία ή την Ουκρανία, από εκεί στο Ουζμπεκιστάν τον Ιούνιο του ʼ44, πάλι πίσω στην Κριμαία τις δεκαετίες 1960 και 1970, και το 90′ στην Ελλάδα. Το ίδιο υποκείμενο! Επιτρέψτε μου να πω, νομίζω μας είναι αδύνατο ακόμα και να προσεγγίσουμε το τι βίωσαν αυτοί οι άνθρωποι.
Πόσο καιρό σας πήρε η έρευνα και η δημιουργία του ντοκιμαντέρ; Με ποιους μιλήσατε και ποιος είναι ο σκοπός αυτού του οδοιπορικού;
Κάποια χρόνια, περιλαμβάνοντας και την πανεπιστημιακή μου έρευνα, αν και πρέπει να πω ότι είχα πολύ καλούς δασκάλους στο πανεπιστήμιο, οι οποίοι και με βοήθησαν. Οι πρωταγωνιστές είναι όλοι σχεδόν Ελληνοπόντιοι των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, νεοπρόσφυγες του 1990-1992. Το ντοκιμαντέρ συνομιλεί με τους δασκάλους των ελληνικών σχολείων της Γεωργίας, με τους Έλληνες της ανατολικής Ουκρανίας, μας οδηγεί μέχρι τους σιτοβολώνες της Κριμαίας για να δείξει μια Ελλάδα μεγάλη η οποία ακόμα και σήμερα «ανθεί και φέρει κι άλλο» μέσα από τις εκεί ελληνικές κοινότητες, που χρέος μας και ιερή υποχρέωση είναι να στηρίξουμε με κάθε τρόπο σε αυτή την τόσο δύσκολη συγκυρία.
Τι θέλετε να πείτε μέσα από τον τίτλο του ντοκιμαντέρ «Ονειρεύτηκα το δέντρο»; Υπάρχει πάντα η ανάγκη επιστροφής στις ρίζες για τους Ποντίους ή πλέον πατρίδα τους είναι η Ελλάδα;
Δεν το λέω εγώ, η πρωταγωνίστρια το λέει. Είναι το όνειρο που μας αφηγείται μέσα στο φιλμ. Αυτή είχε τη βαθιά ανάγκη να έρθει στην Ελλάδα… να σμίξει με «εκεί που είναι το σπίτι μου».
Το ντοκιμαντέρ αυτό έχει βραβευτεί στο εξωτερικό; Εχει αγκαλιαστεί από τους ξένους; Γιατί δεν έχει αναγνωριστεί ακόμα η Γενοκτονία των Ποντίων από όλη την οικουμένη;
Ναι, έχει πάρει αρκετά βραβεία στην Ελλάδα, έχουν γίνει προβολές σε φεστιβάλ του εξωτερικού με πάρα πολύ καλή ανταπόκριση, σημαντικές ερωτήσεις από το κοινό… Κοιτάξτε, το ζήτημα της Γενοκτονίας είναι πολυεπίπεδο και δεν θα μπορούσαμε να το εξαντλήσουμε εδώ. Αυτό που πρέπει να πούμε είναι ότι η Αρμένικη Γενοκτονία αναγνωρίστηκε επισήμως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και αυτόν τον δρόμο πρέπει να ακολουθήσουμε κι εμείς.
Ήθελα να κάνω και άλλους να δουν και να ακούσουν.
Αλχατζίδης. Πόντιος κι εσείς, προφανώς. Πείτε μου την ιστορία της δικής σας οικογένειας. Από πού κατάγεστε; Από πού ήταν οι παππούδες σας; Εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους και πού κατέληξαν; Ελλάδα, Ρωσία; Είδαν τις πατρογονικές εστίες να καίγονται, ένιωσαν τις θηριωδίες, τις πορείες θανάτου, την προσφυγιά, τον ξεριζωμό; Έχετε κειμήλια από τον Πόντο, αντικείμενα, φωτογραφίες; Έχετε ξαναπάει εκεί όπου ήταν το σπίτι των παππούδων σας; Έχει μείνει κάτι από εκεί;
Από την περιοχή του Οφεως και από το Καρς η καταγωγή μου. Έχω πάει δύο φορές στον Πόντο, αλλά λόγω του ότι βρίσκομαι εδώ και πολλά χρονιά στο εξωτερικό, στη Γαλλία, δεν κατάφερα να ξαναπάω. Είχα από μικρός, όπως κάθε Ποντιόπουλο νομίζω, επαφή με τα ακούσματα και τις ιστορίες για τον Πόντο, την «πατρίδα», τη Γενοκτονία, τον ξεριζωμό, αλλά και το βάσανο, τον πόνο, την πικρία που μετέδιδαν αυτοί που ήρθαν από εκεί σε αυτούς που γεννήθηκαν εδώ. Όταν έφτασαν στην Ελλάδα, ζητιάνευαν, πέθαιναν από τον τύφο, τη χολέρα, την ελονοσία. Δεν έχουν απομείνει ιδιαίτερα κειμήλια στην οικογένεια, αλλά αυτό το τελευταίο με έκανε να θέλω να ανακαλύψω ο ίδιος περισσότερες πληροφορίες, να δω με τα μάτια μου και να ακούσω με τα αυτιά μου, και να κάνω κι άλλους να δουν και να ακούσουν.
Η ιστορία, δυστυχώς, επαναλαμβάνεται σαν φάρσα
Γιατί ασχοληθήκατε με την τέχνη του κινηματογράφου; Πώς φτάνει ένα Ελληνόπουλο να εργαστεί στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης; Νιώθετε πάντα πρόσφυγας, μετανάστης ή πλέον πολίτης του κόσμου; Οι Γάλλοι τι ξέρουν για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού;
Το σινεμά είναι αγάπη και μεγάλη λαχτάρα για όσους μπορούν να το ακολουθήσουν. Η αρχή έγινε με τις σπουδές μου στις Καλές Τέχνες και αργότερα στο Παρίσι με ένα μεταπτυχιακό στα κινηματογραφικά αρχεία. Το πώς φτάνουμε εκεί η απάντηση είναι, λυπάμαι που το λέω, δύσκολα, γιατί εδώ έξω τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα από την Ελλάδα, ρωτήστε Ελληνες του εξωτερικού και θα σας δώσουν την ίδια απάντηση. Η Σορβόνη, όμως, είναι ένα εκπληκτικό μέρος που σίγουρα άξιζε τον κόπο. Ξέρετε, δεν έχει το ίδιο πρόσημο η κατάστασή μου ούτε με τους Ελληνες μετανάστες του 20ού αιώνα στην Αμερική, στη Γερμανία, την Αυστραλία ούτε πόσο μάλλον με αυτά που πραγματεύεται το ντοκιμαντέρ μου. Είναι άλλες οι συνθήκες, ο κόσμος είναι πολύ πιο μικρός πλέον και έτσι το συναίσθημα διαφέρει. Δεν θέλω να πω ότι είναι πιο εύκολο, πρέπει να ρωτήσουμε τα 600.000 παιδιά που έφυγαν από την Ελλάδα τα 12 χρόνια τις κρίσης. Εδώ γνωρίζουν ελάχιστα, προσπαθούμε, όμως, διαρκώς να αφυπνίσουμε τις συνειδήσεις όλων των Ευρωπαίων, είναι και δική τους η Ιστορία μας.
Στην οικογένειά σας, στους μαθητές σας, στον κόσμο τι θέλετε να πείτε για αυτό το Ολοκαύτωμα;
Ότι η Ιστορία, δυστυχώς, επαναλαμβάνεται σαν φάρσα και χρέος μας είναι αυτό να το αποτρέψουμε με νύχια και με δόντια.
