Αλλάζει ο «χάρτης» της μακροχρόνιας φροντίδας

• Του Βαγγέλη Μωυσή

Ριζικές αλλαγές φαίνεται αποφασισμένη να εισάγει η κυβέρνηση στο νομοθετικό πλαίσιο και στην καθημερινή πρακτική της μακροχρόνιας φροντίδας στην Ελλάδα. Στόχος η αισθητή επέκταση και αύξηση της κρατικής μέριμνας και στήριξης σε δεκάδες χιλιάδες οικογένειες, οι οποίες είναι αναγκασμένες να δαπανούν τεράστια ποσά ετησίως για την φροντίδα μελών τους που αδυνατούν να αυτοεξυπηρετηθούν λόγω χρόνιων παθήσεων και κινητικών προβλημάτων ή προβλημάτων που συνδέονται με την ψυχική υγεία και την προχωρημένη ηλικία.

Η αδυναμία επαρκούς κάλυψης αυτών των αναγκών από το κράτος αποτυπώνεται στο γεγονός ότι μόνο στην περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι δεκάδες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις «νοσηλείας κατ’ οίκον» ή τα ιδιωτικά οικοτροφεία που παρέχουν μακροχρόνια φροντίδα σε ηλικιωμένους και ασθενείς, όπως και οι εκατοντάδες αγγελίες προσώπων που είτε αναζητούν, είτε προσφέρουν «μαύρη εργασία» για φροντίδα κατ’ οίκον.

Τις πληροφορίες της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» για την επεξεργασία ενός σχεδίου που φιλοδοξεί να καλύψει ένα τεράστιο κενό και να διορθώσει τεράστιες στρεβλώσεις που επικρατούν στο πεδίο της μακροχρόνιας φροντίδας στην Ελλάδα, επιβεβαιώνει μερικώς μιλώντας στη «Θ» ο υφυπουργός Υγείας Δημήτρης Βαρτζόπουλος.

«Αν και πρόκειται για ένα σχέδιο υπό επεξεργασία, δεν είναι μυστικό πως αποτελεί διαρκή στόχο της κυβέρνησης της ΝΔ η σύγκλιση της Ελλάδας με τα ευρωπαϊκά κεκτημένα στην κοινωνική πολιτική. Προς αυτή την κατεύθυνση σχεδιάζουμε να αξιοποιήσουμε τρεις άξονες: α) την επέκταση καλύψεων του ΕΟΠΥΥ σε σχετικές υπηρεσίες, β) τον εμπλουτισμό και αναβάθμιση των δομών που παρέχουν τέτοια φροντίδα είτε υπαγόμενες απ` ευθείας στο κράτος είτε υπό την εποπτεία του κράτους, γ) την ουσιαστική στήριξη της δυνατότητας των συμπολιτών μας να απολαμβάνουν αξιοπρεπή φροντίδα κατ`οίκον, όταν αυτό απαιτείται».

Οι πληροφορίες της «Θ» κάνουν λόγο για ενεργοποίηση μιας ήδη υφιστάμενης -αλλά μη εφαρμοσμένης- νομοθεσίας, που εντάσσει στην «ομπρέλα» του ΕΟΠΥΥ περίπου 4.000 κλίνες σε δομές μακροχρόνιας φροντίδας, καθώς και μέτρα για την σταδιακή αύξηση αυτού του αριθμού στον μέγιστο δυνατό βαθμό, με παράλληλη ενίσχυση των ποιοτικών χαρακτηριστικών και των υποδομών του εν λόγω δικτύου.

Κατά δεύτερον, εξετάζονται τρόποι ενίσχυσης, αναβάθμισης και καλύτερης εποπτείας της φροντίδας που παρέχεται σε ιδιωτικές δομές και οικοτροφεία.

Τρίτον, εξετάζεται η παροχή εκπαίδευσης, διαδικασιών πιστοποίησης και οικονομικών κινήτρων, που δεν έχει ακόμα αποφασιστεί αν θα έχουν μορφή φοροαπαλλαγών, επιδομάτων, ή άλλου τύπου ενισχύσεων, ώστε να δηλώνεται και να καταγράφεται η απασχόληση άτυπων φροντιστών μακροχρόνιας φροντίδας.

Ειδικά αυτή η τελευταία σκέψη έχει στόχο προφανώς διττό: Αφενός να επισημοποιηθεί, να στηριχθεί οικονομικά και να αναβαθμιστεί μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων η ποιότητα της φροντίδας που παρέχεται στο σπίτι και αφετέρου να μειωθεί αισθητά η παραοικονομία των άτυπων φροντιστών, κυρίως γυναικών, που προσέχουν επ’ αμοιβή ηλικιωμένους ή ασθενείς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι βάσει στοιχείων του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης το 2017, η Ελλάδα κατείχε την πρώτη θέση σε ποσοστό άτυπων φροντιστών στον γενικό πληθυσμό ηλικίας 50 ετών και άνω μεταξύ των κρατών-μελών, ενώ ταυτόχρονα ήταν 22η σε αριθμό κλινών ανά 1.000 ασθενείς ηλικίας 65 ετών και άνω, που χρήζουν μακροχρόνιας φροντίδας. Το δε 2014, ήταν 33η σε δημόσια δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ, για μακροχρόνια φροντίδα.

Οι ευρωπαϊκές κατευθύνσεις

Την ίδια στιγμή, οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Μακροχρόνια Φροντίδα από το 2022 έχει δώσει τις εξής κατευθύνσεις:

• Μακροχρόνια φροντίδα έγκαιρη, ολοκληρωμένη και οικονομικά προσιτή, επιτρέποντας ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.

• Αύξηση της προσφοράς και του συνδυασμού επαγγελματικών υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας (κατ’ οίκον φροντίδα, κοινοτική φροντίδα και φροντίδα σε ιδρύματα), καλύπτοντας τα γεωγραφικά κενά στην πρόσβαση.

• Προσβάσιμες ψηφιακές λύσεις στην παροχή υπηρεσιών φροντίδας.

• Υποστήριξη των άτυπων φροντιστών, οι οποίοι συχνά είναι γυναίκες και συγγενείς των ληπτών φροντίδας, μέσω κατάρτισης, συμβουλευτικής, ψυχολογικής και οικονομικής υποστήριξης.

• Κινητοποίηση επαρκούς και βιώσιμης χρηματοδότησης για τη μακροχρόνια φροντίδα.

Τι σημαίνει μακροχρόνια φροντίδα

Η «μακροχρόνια φροντίδα» περιλαμβάνει το σύνολο υπηρεσιών που παρέχονται σε άτομα με μειωμένο βαθμό αυτοεξυπηρέτησης για την υποστήριξη βασικών καθημερινών αναγκών και δραστηριοτήτων. Οι υπηρεσίες αυτές μπορεί να αφορούν σε βασική ιατρική και νοσηλευτική φροντίδα, χορήγηση φαρμάκων, περιποίηση τραυμάτων και κατακλίσεων, αποκατάσταση μετά από νοσηλεία, παρηγορητική φροντίδα, ψυχολογική υποστήριξη, κ.α.

Τις υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας έχουν ανάγκη άτομα με αδυναμία πλήρους αυτοεξυπηρέτησης σε συνδυασμό με σημαντικά κινητικά προβλήματα, όπως οι ηλικιωμένοι (ιδιαίτερα οι υπερήλικες άνω των 75 ετών) και τα άτομα με χρόνιες σωματικές και ψυχολογικές ή ψυχιατρικές παθήσεις. Σε αυτές συγκαταλέγονται νευρολογικές παθήσεις όπως η άνοια και  το σοβαρό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σοβαρές ορθοπαιδικές παθήσεις, χρόνια αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα και ο καρκίνος. Στην περίπτωση των χρόνιων ψυχιατρικών παθήσεων υπάρχουν επίσης περίοδοι αδυναμίας αυτοεξυπηρέτησης του ασθενή που επιβάλλουν τη χρόνια βοήθεια και παρακολούθησή του.

Είναι εύκολα αντιληπτό πως η ζήτηση των υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας αυξάνεται διαρκώς, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης και της συνεπαγόμενης -σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα- γήρανσης του πληθυσμού.