Περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρη την Ευρώπη πάσχουν από νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα, ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται ότι ξεπερνά τις 30.000. Παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κυρίως στον δυτικό κόσμο από τα μέσα του 20ού αιώνα, και πλέον εμφανίζονται με αυξανόμενη συχνότητα και σε χώρες της Ασίας, της Νότιας Αμερικής και της Μέσης Ανατολής με υψηλό βαθμό εκβιομηχάνισης.
Οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) εκδηλώνονται κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας, επηρεάζοντας την καθημερινότητά τους σε μια κρίσιμη και ιδιαίτερα παραγωγική φάση της ζωής τους.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου, o γαστρεντερολόγος κ. Θανάσης Ηλιάδης, επιστημονικά υπεύθυνος του Γαστρεντερολογικού Τμήματος στο Θεραπευτήριο Αθηνών απαντά σε βασικά ερωτήματα γύρω από τις πολύπλοκες και χρόνιες ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου.
Ποιοι είναι οι τύποι των ιδιοπαθών φλεγμονωδών νόσων του εντέρου και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους;
Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) είναι νόσοι που περιλαμβάνουν χρόνια φλεγμονή στον πεπτικό σωλήνα. Χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα καθώς διακρίνονται από ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων αλλά και διαφορετικής ανάπτυξης από ασθενή σε ασθενή. Υπάρχουν δυο τύποι: η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.
Μπορεί και οι δύο να αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα αλλά έχουν ξεχωριστά χαρακτηριστικά και αντιμετώπιση. Η νόσος του Crohn μπορεί να προσβάλλει οποιοδήποτε τμήμα του πεπτικού σωλήνα από το στόμα μέχρι τον πρωκτό ενώ η ελκώδης κολίτιδα προσβάλλει μόνο το παχύ έντερο. Οι δύο τύποι ασθενειών μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Το πιο σύνηθες είναι να εμφανίζονται πριν τα 30 έτη και σε κάποιες περιπτώσεις μετά την ηλικία των 50-60. Από τις δυο νόσους, η διάγνωση της νόσου του Crohn γίνεται συνήθως σε μικρές ηλικίες.
Ποια είναι τα αίτια και ποιοι οι παράγοντες κινδύνου που μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωση τους;
Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου ανήκουν στα αυτοάνοσα νοσήματα. Η αιτιολογία των νόσων παραμένει άγνωστη.
Η γενετική προδιάθεση αποτελεί παράγοντα που συνδέεται με την εμφάνιση της νόσου όμως δεν κληρονομούνται. Δεν γνωρίζουμε όμως, ποιο είναι το αντιγόνο που πυροδοτεί την αυτοανοσία.
Επιπλέον, ενοχοποιούνται περιβαλλοντολογικοί παράγοντες π.χ. διατροφή και στρες όμως τα στοιχεία αυτά δεν έχουν διευκρινιστεί επαρκώς. Έχει παρατηρηθεί ότι η εμφάνισή τους ήταν ραγδαία τον 20ο αιώνα στον δυτικό κόσμο (αναπτυγμένες χώρες) και όχι στις αναπτυσσόμενες. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει έξαρση ή επιδείνωση στην νόσο του Crohn ( για αυτό είναι απολύτως αναγκαίο οι ασθενείς με νόσο του Crohn να μην καπνίζουν ) ενώ η ελκώδης κολίτιδα εμφανίζεται συνήθως σε τέως καπνιστές.
Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας κινητοποιήσουν για να ζητήσουμε ιατρική αξιολόγηση;
Η νόσος του Crohn εκδηλώνεται με διάρροια, πόνο στην κοιλιά, πυρετό, απώλεια βάρους, αναστολή ανάπτυξης (στα παιδιά), εμετούς, αίμα στις κενώσεις αλλά και με εξωεντερικές εκδηλώσεις από το δέρμα (άφθες, έλκη, οζώδες ερύθημα ) τις αρθρώσεις (αρθρίτιδα) και τα μάτια (ραγοειδίτιδα). Η ελκώδης κολίτιδα κυρίως εκδηλώνεται με αιμορραγικές διάρροιες.
Πώς γίνεται η διάγνωση των ιδιοπαθών φλεγμονωδών νόσων του εντέρου;
Η διάγνωση γίνεται με διενέργεια κολονοσκόπησης, η οποία ελέγχει το παχύ έντερο και τον τελικό ειλεό. Κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης μπορούμε να λάβουμε βιοψίες για ιστολογική εξέταση. Επίσης, στην διάγνωση της νόσου του Crohn βοηθάει η μαγνητική εντερογραφία και η εντερική κάψουλα για τον έλεγχο του λοιπού λεπτού εντέρου.
Επιπρόσθετα, μπορούν να γίνουν και άλλες εξετάσεις, όπως απεικονιστικές: αξονική ή μαγνητική τομογραφία σε κάποιες περιπτώσεις για τη διάγνωση πιθανών επιπλοκών των νοσημάτων αυτών.
Τι αντίκτυπο έχουν οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου στην καθημερινότητα και την υγεία του ασθενούς;
Λόγω της χρονιότητας των παθήσεων, της χρόνιας φαρμακευτικής αγωγής και της συχνής εμφάνισης στις νεότερες ηλικίες, η ποιότητα ζωής των ασθενών υποβαθμίζεται σημαντικά. Η συνεχής παρακολούθηση από τον ιατρό είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της πορείας της νόσου και την ανταπόκριση του ασθενούς στην αγωγή ώστε να γίνονται οι ανάλογες τροποποιήσεις.
Υπάρχουν διατροφικές οδηγίες που πρέπει να ακολουθεί ο ασθενής κατά τη θεραπεία;
Η διατροφή οφείλει να είναι εξατομικευμένη γιατί οι ασθενείς μπορεί να έχουν διαφορετική συμπτωματολογία και κλινική πορεία. Αξίζει να αναφερθεί ότι ατομικές δυσανεξίες σε τρόφιμα παρατηρούνται συχνά σε ασθενείς με ΙΦΝΕ. Συνεπώς, ανάλογα με την ανεκτικότητα του ασθενούς σε τροφές, διαμορφώνεται αντίστοιχα και το διαιτολόγιό του. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η αφαίρεση ολόκληρων ομάδων τροφίμων από τη δίαιτα των ασθενών, καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος για κακή θρέψη.
Σε κατάσταση ύφεσης ενθαρρύνεται οι ασθενείς να ακολουθούν μία ελεύθερη και ισορροπημένη διατροφή. Τα λιπαρά, τα τηγανητά και οι τροφές με συντηρητικά καλό είναι να αποφεύγονται.
Σε κατάσταση έξαρσης, οι ασθενείς πρέπει να αποφεύγουν τις φυτικές ίνες και τα λιπαρά γεύματα όπως επίσης και να εμπλουτίζουν την διατροφή τους με περισσότερη πρωτεΐνη.
Καθώς υπάρχει ενδεχόμενο να υπάρχουν ανεπάρκειες σε μικρο-θρεπτικά συστατικά, όπως για παράδειγμα φερριτίνη ορού, φυλλικό οξύ, σελήνιο, κάλιο, αλβουμίνη συστήνεται ετήσιος αιματολογικός έλεγχος για έγκαιρη ανίχνευση και διόρθωση με την καθοδήγηση του ιατρού.
Κλείστε το ραντεβού σας στο Γαστρεντερολογικό Τμήμα του Θεραπευτηρίου Αθηνών καλώντας στο τηλέφωνο 210 8236723, Ιωάννου Δροσοπούλου 24, Κυψέλη.
