Θεωρητικά έχω τα πάντα κι όμως μέσα μου νιώθω κενό

Στην εποχή της τεχνολογίας, των αμέτρητων επιλογών, ελευθεριών και ανέσεων, που παλαιότερες γενιές δε θα μπορούσαν καν να φανταστούν, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, παρά τη φαινομενική πληρότητα που προσφέρει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, βιώνουν ένα ανεξήγητο εσωτερικό κενό.

• Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Ένα συναίσθημα που δε σχετίζεται απαραίτητα με κάποια εξωτερική έλλειψη, αλλά με μια βαθύτερη απουσία νοήματος, σύνδεσης ή εσωτερικής ηρεμίας και γαλήνης. Είναι η σιωπηλή δυσφορία στην εποχή της αφθονίας, στην οποία η υλική πληρότητα δεν εγγυάται απαραίτητα και τη συναισθηματική.

Πολλοί ερχόμενοι στο γραφείο ξεκινούν τη συνεδρία με μια φράση που κουβαλά ένα παράδοξο: «Δεν μου λείπει τίποτα. Έχω μια δουλειά που μου δίνει ασφάλεια, έχω φίλους, σύντροφο, την υγεία μου. Κι όμως… μέσα μου νιώθω άδειος. Δεν μπορώ να βρω τη χαρά και δεν ξέρω το γιατί. Γιατί νιώθω έτσι, ενώ θα έπρεπε να είμαι καλά;».

Η εν λόγω συναισθηματική κατάσταση, αν και είναι δύσκολο να περιγραφεί με ακρίβεια, είναι πιο συχνή και πιο διαδεδομένη απ’ όσο φανταζόμαστε. Πρόκειται για ένα εσωτερικό κενό που δεν γεμίζει, όσο καλά κι αν είναι όλα γύρω μας. Το ζήτημα δεν είναι τι μας λείπει εξωτερικά, αλλά τι δεν νιώθουμε εσωτερικά. Δεν πρόκειται για έλλειψη πραγμάτων, αλλά για έλλειψη νοήματος.

Το εσωτερικό κενό δεν είναι απλώς μια περαστική μελαγχολία. Είναι μια πιο βαθιά εμπειρία, υπαρξιακή, που συχνά εμφανίζεται όταν όλα φαίνονται να πηγαίνουν καλά. Τότε προκύπτουν ερωτήματα του τύπου: «Γιατί δεν νιώθω ευτυχισμένος;», «Γιατί δεν αισθάνομαι ολοκληρωμένος;». Όταν εξωτερικά όλα είναι ήρεμα, το βλέμμα στρέφεται προς τα μέσα. Κι εκεί, πολλές φορές, αντί για γαλήνη, βρίσκουμε κενό.

Αυτό μπορεί να σημαίνει πως έχουμε χάσει την επαφή με τον αληθινό μας εαυτό. Από μικροί μαθαίνουμε να ανταποκρινόμαστε σε προσδοκίες: να είμαστε καλοί μαθητές, σωστοί επαγγελματίες, σωστοί σύντροφοι. Στην πορεία δημιουργούμε έναν ρόλο που ταιριάζει με το «πρέπει», ξεχνώντας τι πραγματικά θέλουμε ή τι μας αγγίζει. Ακόμα κι αν έχουμε πετύχει πολλά, μπορεί αυτά να μην ήταν επιλογές που κάναμε βάσει των προσωπικών μας επιθυμιών, αλλά βάσει όσων περίμεναν οι άλλοι από εμάς.

Αίτια

Η αντίφαση μεταξύ εξωτερικής πληρότητας και εσωτερικού κενού μπορεί να έχει πολλές ρίζες. Από τη μία, η υπερβολική αφθονία επιλογών και πληροφοριών συχνά προκαλεί σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Η ανάγκη να επιτύχουμε σε πολλαπλά επίπεδα και να ανταποκριθούμε σε υψηλές προσδοκίες κουράζει και φθείρει την ψυχή. Από την άλλη, η σύγχρονη κοινωνία συχνά υποτιμά ή αγνοεί τις βαθύτερες ψυχικές και συναισθηματικές ανάγκες, προωθώντας ένα πρότυπο ευτυχίας που βασίζεται κυρίως στην ύλη και την επιφανειακή επιτυχία. Έτσι, ενώ θεωρητικά έχουμε τα πάντα, συχνά λείπει το αίσθημα της ουσιαστικής σύνδεσης – είτε με τους άλλους, είτε με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Αλλά και η απομάκρυνση από τον αυθεντικό μας εαυτό δεν είναι τυχαία. Συχνά έχει ρίζες βαθύτερες που σχετίζονται με βιώματα και συναισθηματικές ελλείψεις των πρώτων χρόνων της ζωής μας. Το κενό που βιώνουμε συχνά σχετίζεται με τραύματα ή απωθημένα συναισθήματα. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι μεγάλωσαν χωρίς να βιώσουν αποδοχή και αγάπη χωρίς όρους. Έμαθαν, λοιπόν να καταπιέζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, ώστε να γίνουν αποδεκτοί. Ως ενήλικες, τα άτομα αυτά μπορεί να συνεχίζουν να λειτουργούν έτσι, φαινομενικά δηλαδή πετυχημένα, αλλά αποκομμένα από τον εσωτερικό τους κόσμο, με το κενό να αποτελεί ενδεχομένως το αποτύπωμα αυτής της αποσύνδεσης. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί αισθάνονται πιο άδειοι, όταν όλα βαίνουν καλώς. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν δεν υπάρχει κάποια εμφανής πηγή εξωτερικού άγχος, αναδύονται ερωτήματα για το νόημα της ζωής. Αυτό μπορεί να είναι σημάδι εσωτερικής ωρίμανσης. Η στιγμή που αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε κάτι πιο ουσιαστικό.

Και τότε ξεκινά η εσωτερική αναζήτηση: Με εκφράζει αυτό που κάνω; Με γεμίζει στ’ αλήθεια; Ποιο το νόημα; Η αίσθηση νοήματος είναι καθοριστική για την ψυχική μας υγεία. Δεν έχει να κάνει με κοινωνική επιτυχία ή αποδοχή, αλλά με το πώς ο καθένας από εμάς βιώνει και δίνει νόημα στην καθημερινότητά του. Όταν το νόημα απουσιάζει, ακόμα και η πιο «γεμάτη» ζωή μπορεί να μοιάζει «άδεια». Το νόημα δε βρίσκεται σε αυτά που έχουμε, αλλά στο πώς τα αντιλαμβανόμαστε και τα ζούμε.

Εσωτερική αναζήτηση, αίσθημα κενού και διαχείριση

Όταν η εσωτερική αναζήτηση φέρνει στην επιφάνεια το αίσθημα κενού, συχνά συνοδεύεται από συναισθήματα που δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε. Ιδιαίτερα, όταν οι εξωτερικές συνθήκες είναι καλές, το αίσθημα κενού μπορεί να προκαλέσει άγχος ή ενοχές. Ορισμένοι νιώθουν πως δεν έχουν το δικαίωμα να αισθάνονται έτσι ή ότι είναι «αχάριστοι». Όμως, τα συναισθήματα δεν λειτουργούν με τη λογική. Αντί να τα αγνοήσουμε, μπορούμε να τα παρατηρήσουμε και να ακούσουμε τι έχουν να μας πει. Μπορεί να μας οδηγήσουν σε πιο ουσιαστικά ερωτήματα και να μας φέρουν πιο κοντά στον αυθεντικό μας εαυτό.

Η ψυχοθεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις δεν στοχεύει στην κάλυψη του κενού, αλλά στην εξερεύνησή του. Σκοπός της είναι η αναγνώριση του πότε και πώς δημιουργήθηκε, τι είναι αυτό που φέρνει στην επιφάνεια και με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αφετηρία για βαθύτερη και ουσιαστική αλλαγή. Μέσα από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία το άτομο συχνά βρίσκει τη δική του φωνή, τις πραγματικές του ανάγκες και ξεκινά να ζει με περισσότερη αλήθεια, περισσότερα «θέλω» και λιγότερα «πρέπει».

Συνοψίζοντας, το αίσθημα κενού, ακόμη και όταν φαινομενικά δε λείπει τίποτα, δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας ή αποτυχίας. Αντίθετα, πιθανώς αποτελεί ένα σήμα ότι κάτι βαθύτερο μέσα μας ζητά να ακουστεί. Πρόκειται για ένα ψυχικό κάλεσμα για βαθύτερη ενδοσκόπηση και προσωπική εξέλιξη. Η ανάγκη για νόημα και αυθεντικότητα είναι θεμελιώδη στοιχεία της ψυχικής υγείας. Όταν αυτά απουσιάζουν, δημιουργείται ένα συναισθηματικό κενό, όσο «γεμάτη» κι αν φαίνεται η ζωή στην επιφάνεια. Η διερεύνηση αυτού του κενού, είτε μέσα από προσωπική αναστοχαστική διαδικασία, είτε με τη βοήθεια του ειδικού, μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο αυθεντική αίσθηση πληρότητας. Όχι αυτής που βασίζεται στην εικόνα, αλλά εκείνης που αναδύεται από τη βαθιά σύνδεση με τον εσωτερικό εαυτό και το προσωπικό νόημα που αποδίδει ο καθένας από εμάς στη ζωή του.

Δείτε επίσης:

• Η δύσκολη εξίσωση των ορίων στα παιδιά: Τα συχνότερα γονεϊκά λάθη
• Κακοποίηση των γονέων από τα ίδια τους τα παιδιά: Σπάζοντας το ταμπού
• Ζώντας με Ψωρίαση: Όταν το δέρμα μιλά…
• Καλοκαίρι, Body Image και κοινωνικά πρότυπα: Μια κλινική ματιά
• Όταν η αγάπη πνίγει…