Ένα ναυάγιο εντοπίστηκε δυτικά της Κύθνου σε βάθος – 98 μέτρων, από την ερευνητική ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη. Πρόκειται για το επιταγμένο από τη ναζιστική Γερμανία ισπανικό ατμόπλοιο SAN ISIDRO LABRADOR που βυθίστηκε μετά από τορπιλική επίθεση από το υποβρύχιο ΚΑΤΣΩΝΗΣ στις 5 Απριλίου 1943.
Το ναυάγιο βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, οι πλευρικές θύρες που οδηγούν στα εσωτερικά διαμερίσματα του πλοίου είναι ακόμα ανοιχτές και η τσιμινιέρα του πλοίου παραμένει στην θέση της. Το ναυάγιο έχει καλυφτεί από θαλάσσιους οργανισμούς αλλά, όπως αναφέρει ο Κώστας Θωκταρίδης, «η γενική εικόνα του είναι σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος τον Απρίλιο του 1943».
Όπως διαπιστώθηκε, η αιτία βύθισης του SAN ISIDRO LABRADOR ήταν μια τρύπα στην αριστερή πίσω πλευρά στο ύψος του μηχανοστασίου, πρύμα από την τσιμινιέρα και προκλήθηκε από τορπίλη που διαπέρασε το κύτος αλλά δεν εξερράγη. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και την έκθεση του κυβερνήτη του υποβρυχίου ΚΑΤΣΩΝΗΣ Βασίλη Λάσκου, το SAN ISIDRO LABRADOR εβλήθη με τρεις τορπίλες κατά από απόσταση 400 μέτρων.
Μόνο η μια τορπίλη πέτυχε το SAN ISIDRO LABRADOR και αυτή δεν εξερράγη, αλλά με τη δύναμη της ταχύτητας και ώσης που διέθετε (41 κόμβους) εμβόλισε και διαπέρασε την πλευρική λαμαρίνα του ισπανικού πλοίου στο ύψος του μηχανοστασίου σε βάθος 2 μέτρων.
«Ούτε και εμείς θα το ξέραμε, αν δεν μας το ‘λέγαν ο Ισπανός καπετάνιος του επιταγμένου από τους Γερμανούς, αλλά με ισπανική σημαία φορτηγού “San Isidro” και το πλήρωμα του, όταν τους μαζέψαμε απ’ τη θάλασσα ξυλιασμένους απ’ το κρύο. Η μια τορπίλη χτύπησε το στόχο, μα δεν εξερράγη! Ο πρώτος μηχανικός του ισπανικού, που κείνη τη στιγμή βρισκόταν στο μηχανοστάσιο, είδε τη μούρη του θαλασσινού αυτού τέρατος (Monstruo del Mar στα ισπανικά) να φθάνει στον ώμο του και πήγε να του στρίψει! Ε, λοιπόν απ’ το ρήγμα εκείνο μπουκάρισαν στο κύτος τα νερά και το καράβι βυθίστηκε!» έγραψε ο ύπαρχος του ΚΑΤΣΩΝΗΣ, Ηλίας Τσουκαλάς, στο βιβλίο του «Υποβρύχιο Υ1- ΛΑΜΠΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, βραβείο ακαδημίας Αθηνών 1952».
Η ιστορία του υποβρυχίου ΚΑΤΣΩΝΗΣ
Το υποβρύχιο ΚΑΤΣΩΝΗΣ είχε αποπλεύσει από τη Βηρυτό στις 24 Μαρτίου 1943 για την πρώτη πολεμική περιπολία με τον Αντιπλοίαρχο Βασίλη Λάσκο ως κυβερνήτη. Ήταν επίσης και η πρώτη αποστολή του υποβρυχίου ΚΑΤΣΩΝΗΣ μετά την αποδημία του Στόλου από την Ελλάδα, τον Απρίλη του 1941.
«09:32 Πολεμική έγερσις. Χειρίζομεν προς επίθεσιν. 10:00 Βάλλονται 3 τορπίλλαι εις απόστασιν 400 μέτρων 2 των οποίων τα ίχνη διασταυρώνουν καταφανώς τον στόχον» αναφέρεται στην καταχώρηση του ελληνικού υποβρυχίου.
«10:02 Επιφάνεια. Εξόρμησις ομοχειρίας πυροβόλου. Το πλοίον ημιβυθισμένον επέχει προς την ακτήν με πρόθεσιν όπως προσαράξη. 10:03 Βάλλονται 5 βολαί προς παρεμπόδισιν της αναφερθείσης προσπαθείας του εχθρικού πλοίου πλην όμως επί ματαίω καθ΄ όσον ο στόχος εξαφανίζεται ώραν 10:04 υπό την θάλασσαν. Παραμένουν εις την επιφάνειαν της θαλάσσης αι δύο λέμβοι του εχθρικού πλοίου περισυλλέγουσαι ναυαγούς. Το πλοίον έφερεν εις τας παρειάς του και εις το κέρας του πρυμναίου ιστού την ισπανικήν σημαίαν».
Το ατμόπλοιο SAN ISIDRO LABRADOR ανήκε στην ισπανική εταιρία Transcomar. Είχε ναυπηγηθεί το 1904 στα R. Williamson & Son στο Workington της Αγγλίας με το όνομα GUANCHE για την Compañía Marítima Canaria, μια ισπανική θυγατρική της βρετανικής Elder & Fyffes με έδρα τα Κανάρια νησιά. Το διαστάσεων 36,6 x 6,8 μέτρων ατμόπλοιο περιήλθε το 1925 στην Hamilton y Cia και μετονομάστηκε σε CARMEN συνεχίζοντας να ταξιδεύει στα Κανάρια νησιά μεταφέροντας φρούτα προς την πρωτεύουσα Τενερίφη. Το 1929 αποκτήθηκε από τον Álvaro Rodríguez López, έναν σημαντικό εφοπλιστή των Καναρίων νήσων, μετονομαζόμενο σε SAN ISIDRO LABRADOR.
Το υποβρύχιο ΚΑΤΣΩΝΗΣ λίγες ημέρες νωρίτερα στα πλαίσια ειδικής αποστολής του με την κωδική ονομασία BORING αποβίβασε δυο Έλληνες πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών με κατάλληλο εξοπλισμό ασύρματο κλπ (υπολοχαγό Γιώργο Ταβερναράκη και ασυρματιστή Αλέξανδρο Γαρδέλη) μεταξύ παλαιάς Μονεμβασιάς και λιμένα Γέρακα στην παραλία Αριάνα. Αποτέλεσμα της αποστολής BORING ήταν η δημιουργία αντάρτικων ομάδων και παράλληλα ο έλεγχος κινήσεων των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην περιοχή.
Το ΚΑΤΣΩΝΗΣ στην συνέχεια προχώρησε σε επιθετική περιπολία. Ο πρώτος στόχος του ήταν ένα ιταλικό πλοίο συνοδείας στο Γύθειο, το οποίο και τορπίλισε επιτυχώς στις 2 Απριλίου. Επρόκειτο για το TERGESTE που είχε ναυπηγηθεί το 1913 στην Ολλανδία ως επιβατηγό ατμόπλοιο. Στην συνέχεια μετακινήθηκε για περιπολία στις Δυτικές Κυκλάδες στην Κύθνο όπου εντόπισε το SAN ISIDRO LABRADOR.
