Μεγάλες ποσότητες πορφύρας και κτίσματα ενός μινωικού οικισμού εντόπισαν οι ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου στα δυτικά της νησίδας Χρυσή, νότια της Κρήτης, στην παραλία της οποίας σώζονται αρχαίες λαξευτές ιχθυοδεξαμενές.
Το πλήθος των σπασμένων οστρέων πορφύρας, τα οποία βρέθηκαν στα δωμάτια των κατοικιών, αποδεικνύουν μια πρωιμότατη για τη Μεσόγειο βιοτεχνική παραγωγή της πορφυρής βαφής, η οποία αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων ανακτόρων της Κρήτης. Ο οικισμός είχε μια ανθηρή οικονομία, που φαίνεται από τα εξαιρετικής ποιότητας αντικείμενα τα οποία βρέθηκαν στις κατοικίες.
Η επιφανειακή έρευνα, που έγινε το διάστημα 2008-2011, αποκάλυψε ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας και κατοίκησης από την Εποχή του Χαλκού.
Το 2018 και το 2019, η ανασκαφή στη Χρυσή έφερε στο φως ένα μεγάλο κτίριο με πολλά δωμάτια, το οποίο κατοικήθηκε χωρίς διακοπή στην Παλαιοανακτορική και τη Νεοανακτορική Περίοδο, από τη Mεσομινωική IIB έως την Υστερομινωική IB Περίοδο (περίπου 1800-1500 π.Χ.).
Παρά την απλή αρχιτεκτονική τους, δύο δωμάτια περιείχαν «θησαυρούς» από μέταλλα, γυαλί και ημιπολύτιμους λίθους. Ο πρώτος βρέθηκε το 2018 σε δωμάτιο που πιθανότατα χρησίμευε ως αποθηκευτικός χώρος. Η απόθεση περιείχε δύο τμήματα από χάλκινα τάλαντα, μια μάζα από σκωρίες και κοσμήματα, όπως χρυσό δαχτυλίδι, χρυσό βραχιόλι, 26 χρυσές χάντρες κ.ά.
Το 2019, σε γωνία δωματίου εντοπίσθηκε ένας ακόμη «θησαυρός» με τάλαντα, ένα μεγάλο πριόνι και τρία αγγεία, όλα από χαλκό. Επίσης, μέσα σε αγγείο ήταν αποθηκευμένα κομμάτια ενός ταλάντου από κασσίτερο. Το τάλαντο από κασσίτερο θεωρείται σπάνιο εύρημα, καθώς είναι το δεύτερο της ΥΜ περιόδου που εντοπίζεται στην Κρήτη – το πρώτο είχε βρεθεί στον οικισμό της νησίδας του Μόχλου.
Τα στοιχεία οδηγούν στην υπόθεση ότι οι κάτοικοι του μεγάλου κτιρίου, γύρω στο 1500 π.Χ., ανήκαν σε ανώτερο κοινωνικό επίπεδο και είχαν διαφορετικό ρόλο στην κοινωνία της Χρυσής, μάλλον διοικητικό. Ασχολούνταν με τη διαχείριση της παραγωγής, την προώθηση των προϊόντων και το εμπόριο πορφύρας, την εισαγωγή και την κυκλοφορία μετάλλων.
