Οι λέξεις «όγκος» και «καρκίνος» εγκεφάλου δημιουργούσαν ανέκαθεν έντονη ανησυχία και φόβο στους ασθενείς, καθώς έχουν συσχετισθεί με άμεση, σοβαρή απειλή της ζωής τους.
Η αλήθεια είναι, πως οι όγκοι εγκεφάλου αποτελούν πράγματι μια ολοένα και αυξανόμενη πραγματικότητα, ωστόσο η νευροχειρουργική τους αντιμετώπιση είναι πλέον πολύ πιο εύκολη απ΄ ό,τι στο παρελθόν. Όπως μας ενημερώνει ο Νευροχειρουργός κ. Ευστάθιος Σαμαράς, συνιδρυτής της NSO Clinic και Διευθυντής του Νευροχειρουργικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General, η νέα ιατρική τεχνολογία έχει εξοπλίσει την νευροχειρουργική επιστήμη με πρωτοποριακές συσκευές και σύγχρονα εργαλεία, που καθιστούν τις χειρουργικές επεμβάσεις των όγκων εγκεφάλου πιο ασφαλείς και αποτελεσματικές, ενώ ταυτόχρονα εξατομικεύουν τον τρόπο διαχείρισής τους.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Σαμαράς, μεταξύ άλλων, μας παρουσιάζει τους τύπους στους οποίους διακρίνονται οι όγκοι εγκεφάλου, τις κυριότερες νευροαπεικονιστικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωσή τους, καθώς και τις καινοτόμες χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται σήμερα με στόχο την αφαίρεσή τους.
Κύριε Σαμαρά, στο άκουσμα του όρου «όγκος εγκεφάλου» πολλοί άνθρωποι καταβάλλονται από αίσθημα φόβου και ανησυχίας. Είναι όλοι οι όγκοι κακοήθεις; Σε ποιους τύπους διακρίνονται;
Η άμεση απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι πως ασφαλώς και δεν είναι όλοι οι όγκοι κακοήθεις. Νομίζω ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ορίσουμε αρχικά την έννοια του όγκου.
Ο όγκος εγκεφάλου είναι μία ανώμαλη συσσώρευση (ανάπτυξη) κυττάρων στον εγκέφαλο. Κανονικά, στον ανθρώπινο οργανισμό, νέα κύτταρα σχηματίζονται μόνο για να αντικαταστήσουν παλαιά ή κατεστραμμένα κύτταρα. Όταν τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται αφύσικα, τότε μπορεί να συσσωρευτούν και να σχηματίσουν μία μάζα, η οποία ονομάζεται όγκος. Ο όγκος του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει βλάβη, είτε επειδή ασκεί πίεση σε φυσιολογικά μέρη του εγκεφάλου είτε επειδή τα διηθεί. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως έχουν καταγραφεί περισσότερα από 150 είδη όγκων του εγκεφάλου.
Δύο είναι οι βασικοί τύποι όγκων εγκεφάλου, ανάλογα με τα κύτταρα που τους συγκροτούν:
- Πρωτοπαθείς όγκοι: Είναι οι όγκοι που αναπτύσσονται μόνο στον εγκέφαλο και όχι σε κάποιο άλλο ανθρώπινο όργανο, με πιο συχνούς τα γλοιώματα και το μηνιγγίωμα.
- Μεταστατικοί (δευτεροπαθείς) όγκοι: Είναι οι όγκοι με αρχική εντόπιση και προέλευση κάποιο άλλο ανθρώπινο όργανο (π.χ. πνεύμονας, μαστός, έντερο, νεφροί, μελάνωμα κ.ο.κ).
Σε ό,τι αφορά στην ταχύτητα ανάπτυξης και την εν γένει βιολογική τους συμπεριφορά, οι όγκοι εγκεφάλου διακρίνονται σε καλοήθεις, με συχνότερο όλων το μηνιγγίωμα και σε κακοήθεις, με συχνότερο το γλοιοβλάστωμα και τους διάφορους τύπους των μεταστάσεων του εγκεφάλου.
Τι είδους συμπτωματολογία προκαλούν οι όγκοι εγκεφάλου, ανάλογα με το μέγεθος, το σημείο εντόπισης, το ρυθμό ανάπτυξης αλλά και τη διαφορά καλοήθειας/κακοήθειας;
Τα συμπτώματα των όγκων εγκεφάλου ποικίλουν και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Πονοκέφαλος,
- Ανεξήγητη ναυτία ή έμετος,
- Επιληπτικές κρίσεις,
- Αδυναμία-Μουδιάσματα στα χέρια ή/και στα πόδια
- Διαταραχή βάδισης-αστάθεια
- Ίλιγγος, ζάλη,
- Διαταραχές όρασης,
- Διαταραχές ομιλίας,
- Μείωση της ακοής,
- Διαταραχές μνήμης,
- Σύγχυση,
- Αλλαγή συμπεριφοράς και προσωπικότητας.
Με ποιες νευρολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις τίθεται η διάγνωση ενός όγκου στον εγκέφαλο; Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση για την αποφυγή κινδύνων;
Η νευρολογική εκτίμηση είναι ιδιαίτερα σπουδαία, διότι μπορεί να ορίσει την παρουσία και τη βαρύτητα των ενοχλήσεων του ασθενούς και να κατευθύνει στην πιθανή εντόπιση της νευρολογικής βλάβης.
Σε ό,τι αφορά στις νευροαπεικονιστικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται ευρέως για τη διάγνωση των όγκων του εγκεφάλου, αυτές συνοπτικά είναι οι ακόλουθες:
- η αξονική τομογραφία εγκεφάλου,
- η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου,
- η μαγνητική φασματοσκοπία εγκεφάλου.
Στο σύνολό τους οι παραπάνω εξετάσεις διενεργούνται μετά από ενδοφλέβια έγχυση ειδικής, σκιαγραφικής ουσίας για την κάθε εξέταση, με σκοπό την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτήρων μιας πιθανής βλάβης στον εγκέφαλο, τον καθορισμό της πιθανής καλοήθους ή επιθετικής συμπεριφοράς της, την διαφορική της διάγνωση από άλλες μη ογκόμορφες βλάβες με παρόμοια νευρολογική ή/και ακτινολογική εικόνα (π.χ. φλεγμονές-λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.ο.κ).
Δεδομένης της ιδιαίτερα λεπτής φύσης μιας χειρουργικής επέμβασης στον εγκέφαλο, ποιες είναι οι καινοτόμες τεχνικές που εφαρμόζονται σήμερα με στόχο την αφαίρεση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του όγκου και την ελαχιστοποίηση της βλάβης στον υγιή ιστό;
Η νευροχειρουργική επιστήμη βρίσκεται στην αιχμή των τεχνολογικών εξελίξεων στον τομέα της ιατρικής και ο σύγχρονος τρόπος διαχείρισης των όγκων εγκεφάλου είναι πλέον εξατομικευμένος. Η αξιοποίηση της μεγάλης και σημαντικής πληροφορίας που λαμβάνει ο νευροχειρουργός από τις απεικονιστικές εξετάσεις που προαναφέρθηκαν οριοθετεί καταρχήν την αναγκαιότητα ή μη μιας χειρουργικής παρέμβασης. Σαφώς και δεν πρέπει όλες οι βλάβες να χειρουργούνται σε άμεσο χρόνο.
Στις βλάβες που προκρίνεται η χειρουργική αντιμετώπιση ως απαραίτητη, σταθμός στη σύγχρονη νευροχειρουργική αποτελεί η απλουστευμένη και με ακρίβεια χιλιοστών διαδικασία διενέργειας της λεγόμενης στερεοτακτικής βιοψίας εγκεφάλου.
Στην περίπτωση αυτή τα απεικονιστικά ευρήματα του ασθενούς εισάγονται ως πληροφορίες σε ένα ειδικό μηχάνημα επεξεργασίας των δεδομένων που ονομάζεται νευροπλοηγός και μέσω μιας λεπτής βελόνης λαμβάνεται υλικό από την βλάβη και καθορίζεται μ’ αυτόν τον τρόπο η ιδανική θεραπεία για τον ασθενή.
Στους ασθενείς, στους οποίους μετά από βιοψία ή εξαρχής είναι απαραίτητη η ολική εξαίρεση της βλάβης, η νευροπλοήγηση αποτελεί κομβική διαδικασία για μια ασφαλή, σε συντομότερο χρόνο και αποτελεσματική χειρουργική επέμβαση.
Επιπλέον, σύγχρονα όπλα στη φαρέτρα του νευροχειρουργού αποτελούν:
- Η δυνατότητα μέσω των νέων χειρουργικών μικροσκοπίων της ακριβούς οριοθέτησης και τρισδιάστατης εικόνας της βλάβης στο χειρουργικό πεδίο,
- η διεγχειρητική χρήση νευροπαρακολούθησης και η γνώση σε πραγματικό χρόνο της νευρολογικής εικόνας του ασθενούς καθώς και η «πρόβλεψη» της επίπτωσης από μια παρέμβαση του νευροχειρουργού στα όρια της βλάβης ή σε μια «ευγενή χώρα» του εγκεφάλου,
- η δυνατότητα εκτέλεσης του χειρουργείου με τον ασθενή ξύπνιο και όχι σε συνθήκη γενικής αναισθησίας (awake κρανιοτομία), οπότε αξιολογείται η νευρολογική του αρτιότητα κατά τη διάρκεια των εκτελούμενων χειρουργικών πράξεων.
Εν κατακλείδι, η σύγχρονη νευροχειρουργική ορίζει:
- εξατομικευμένες παρεμβάσεις με αξιοποίηση της προεγχειρητικής απεικονιστικής πληροφορίας,
- ασφαλή και σε σύντομο χρόνο χειρουργεία, με δυνατότητα ολικής εξαίρεσης μιας βλάβης, που στο παρελθόν ήταν πρακτικά ανέφικτο.
Ακόμη όμως και σε βλάβες που είτε λόγω εντόπισης είτε λόγω της ιστολογικής τους υφής είτε ακόμη επειδή το κλινικό προφίλ του ασθενούς καθιστά αδύνατη την ολική εξαίρεση, η ικανότητα αντιμετώπισης της βλάβης μέσω της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας αποτελεί έναν ακόμη σταθμό στη σύγχρονη νευροχειρουργική επιστήμη.
Τι ισχύει, τέλος, για τη θεραπευτική προσέγγιση των δευτεροπαθών (μεταστατικών) όγκων; Διαφέρει από αυτήν των πρωτοπαθών;
Η αντιμετώπιση των ασθενών με μεταστατική νόσο εγκεφάλου απαιτεί τη διεπιστημονική συνεργασία του νευροχειρουργού με τον παθολόγο ογκολόγο και τον ακτινοθεραπευτή.
Οι βασικές παράμετροι αξιολόγησης της κατάλληλης θεραπευτικής τακτικής συνίστανται στις ακόλουθες:
– στην κλινική εικόνα του ασθενούς,
– στο προσδόκιμο επιβίωσης, βάσει της πρωτοπαθούς εστίας και του ογκολογικού σταδίου της νόσου,
– στον αριθμό των μεταστατικών εστιών (μονήρης ή πολλαπλές) και στην εντόπισή τους στον εγκέφαλο,
– στη βαρύτητα μιας πιθανής χειρουργικής επέμβασης και στη δυνατότητα ολικής εξαίρεσης της βλάβης,
– στην πιθανή ανταπόκριση από μια ακτινοθεραπευτική προσέγγιση της βλάβης.
Αξιωματικά ο ογκολογικός ασθενής αποτελεί μια ανεξάρτητη κλινική πρόκληση για τον νευροχειρουργό, αλλά και την υπόλοιπη ογκολογική ομάδα διαχείρισης του προβλήματός του και οι σωστές θεραπευτικές αποφάσεις και στο σωστό εκτελούμενο χρόνο παρέχουν το βέλτιστο κλινικό αποτέλεσμα.
Ο Ευστάθιος Σαμαράς είναι Νευροχειρουργός, συνιδρυτής της NSO Clinic και Διευθυντής του Νευροχειρουργικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General. Εξειδίκευσή του αποτελεί η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.nsoclinic.gr ή καλέστε στα 216 004 6943/698 244 6357/694 654 1732 για κάθε σας απορία.
Ακολουθήστε την NSO Clinic στα social media: Facebook, YouTube
