Η ισλαμιστική κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μέσω του θρησκευτικού της βραχίονα έχει θέσει ως στόχο να προσεγγίσει σχεδόν 12 εκατομμύρια ανθρώπους στο εξωτερικό στο πλαίσιο των επιχειρήσεων επιρροής, χρησιμοποιώντας τζαμιά υπό τον έλεγχο της Τουρκίας στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική για να επεκτείνει την ιδεολογική και πολιτική της εμβέλεια.
Ο στόχος περιγράφεται στο στρατηγικό σχέδιο της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet) για την περίοδο 2024-2028, το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένα όρια-στόχους, συνιστώμενες τακτικές και προτεινόμενες λύσεις για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που έχουν εντοπιστεί.
Οι επιχειρήσεις του Diyanet στο εξωτερικό εποπτεύονται τοπικά από θρησκευτικούς ακόλουθους και συμβούλους που υπηρετούν στις τουρκικές πρεσβείες και απολαμβάνουν διπλωματική ασυλία όταν υπηρετούν στο εξωτερικό. Οι υπάλληλοι αυτοί αναφέρονται απευθείας στη Γενική Διεύθυνση Εξωτερικών Υποθέσεων (Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü), έναν από τους τρεις κύριους κλάδους του Diyanet, που λειτουργεί υπό την άμεση εποπτεία του προέδρου του θεσμού. Το σχέδιο συνιστά αυξήσεις μισθών για το προσωπικό της Diyanet που εργάζεται με σύμβαση, επισημαίνοντας ότι οι τρέχουσες αποδοχές δεν επαρκούν για τη διατήρηση των υπαλλήλων που είτε είναι υπήκοοι των χωρών υποδοχής είτε έχουν μόνιμη κατοικία εκεί. Αναφέρει ότι μια αύξηση μισθών τον Οκτώβριο του 2022 ήταν ανεπαρκής, οδηγώντας στην παραίτηση πάνω από 100 μέλη του προσωπικού.
Φέτος, το γραφείο του Ερντογάν έδωσε εντολή στο Diyanet να συνεργαστεί με μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) που έχει ιδρύσει η Τουρκία στο εξωτερικό, στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ενίσχυση των ικανοτήτων τους. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιηθούν θρησκευτικά κίνητρα για να οδηγηθούν αυτές οι ΜΚΟ προς την προώθηση των πολιτικών στόχων της κυβέρνησης Ερντογάν σε ξένες χώρες. Το προεδρικό γραφείο ζήτησε επίσης από το Diyanet να προσλάβει πιο εξειδικευμένο προσωπικό για τις ξένες αποστολές της Τουρκίας, να ενισχύσει τις διοικητικές και τεχνικές τους ικανότητες και να διαθέσει πρόσθετους οικονομικούς πόρους σε οργανισμούς που ασχολούνται με αυτό που ονομάζει «πολιτιστική διπλωματία».
Από τις αρχές του τρέχοντος έτους, η Diyanet ανέφερε ότι διαθέτει 586 άτομα προσωπικό που υπηρετεί στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων συμβούλων πρεσβειών και ακολούθων, με τους περισσότερους να απασχολούνται με σύμβαση. Ωστόσο, η εσωτερική έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών για το 2024 αναφέρει συνολικά 1.497 άτομα προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων των ιμάμηδων που έχουν διοριστεί για να εργαστούν σε τζαμιά και άλλα θρησκευτικά ιδρύματα στο εξωτερικό. Η απόκλιση στους αριθμούς προκύπτει από το προσωπικό που διατίθεται για προσωρινή, βραχυπρόθεσμη απασχόληση, καθώς και από ένα μυστικό πρόγραμμα που λειτουργεί από την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών (Milli İstihbarat Teşkilatı, MIT), η οποία απασχολεί θρησκευτικούς εργάτες ως κάλυψη για την ανάπτυξη των πρακτόρων της σε ξένες χώρες.
Δεδομένου ότι οι Τούρκοι ιμάμηδες μπορούν εύκολα να δρουν μέσα στις κοινότητες των μεταναστών και να έχουν άμεση πρόσβαση σε τοπικές οργανώσεις και δήμους, η κατάσταση αυτή αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες όχι μόνο να συλλέγουν πληροφορίες αλλά και να εντοπίζουν πιθανούς στρατολογημένους μέσα σε αυτές τις κοινότητες. Οι πληροφορίες που συλλέγονται επιτρέπουν στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες να εντοπίζουν τρωτά σημεία στις τοπικές κοινότητες, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για να επηρεάσουν την εθνική πολιτική υπέρ της τουρκικής κυβέρνησης. Επιπλέον, δημιουργεί ένα δίκτυο συνδέσεων που μπορεί να κινητοποιηθεί όταν είναι απαραίτητο για την έναρξη διαδηλώσεων και συγκεντρώσεων σε ξένες χώρες.
Ο στόχος είναι να παρέχει μοχλό πίεσης στην κυβέρνηση Ερντογάν στις συζητήσεις με τους ομολόγους της, να επηρεάζει τις πολιτικές των κυβερνήσεων υποδοχής, να δημιουργεί πληρεξούσιους για κινητοποίηση για την επίτευξη πολιτικών στόχων και να καταστέλλει τις ομάδες της αντιπολίτευσης εντός των τουρκικών κοινοτήτων των ομογενών.
Τα τελευταία χρόνια Τούρκοι ιμάμηδες και τζαμιά στην Ευρώπη έχουν βρεθεί στο στόχαστρο ερευνών για επιχειρήσεις κατασκοπείας με στόχο επικριτές και αντιπάλους της κυβέρνησης Ερντογάν. Πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες, ιδίως η Γερμανία, η Γαλλία και η Αυστρία, έχουν εφαρμόσει μέτρα για τον περιορισμό της ξένης παρέμβασης από την Τουρκία μέσω του Diyanet και των τουρκικών τζαμιών.
