Τραμπ και Ερντογάν στο Οβάλ Γραφείο: Στο τραπέζι τα F-35, η Ρωσία και η Σχολή της Χάλκης

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ υποδέχθηκε την Πέμπτη στον Λευκό Οίκο τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μια συνάντηση που κράτησε πάνω από δύο ώρες και επικεντρώθηκε σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα.

Βασικά ζητήματα ήταν η πώληση των αμερικανικών μαχητικών F-35, την ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία, την κατάσταση στη Συρία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις τεταμένες σχέσεις με το Ισραήλ αλλά και το ζήτημα της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Η επίσκεψη είχε ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ήταν η πρώτη φορά από το 2019 που ο Ερντογάν πέρασε το κατώφλι του Οβάλ Γραφείου. Ο Τραμπ, ο οποίος έχει μιλήσει αρκετές φορές για την «πολύ καλή προσωπική του σχέση» με τον Τούρκο πρόεδρο, εμφανίστηκε αποφασισμένος να δώσει νέα πνοή στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίστηκαν από εντάσεις και καχυποψία.

Το ζήτημα των F-35 και το παρελθόν με τους S-400

Το πιο καυτό θέμα της ατζέντας ήταν αναμφίβολα το μέλλον του τουρκικού ρόλου στο πρόγραμμα των F-35. Κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ είχε απομακρύνει την Τουρκία από το πρόγραμμα όταν η Άγκυρα αγόρασε από τη Ρωσία το προηγμένο αντιαεροπορικό σύστημα S-400. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε επικίνδυνη από την Ουάσινγκτον, αφού υπήρχε φόβος ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση σε κρίσιμα τεχνικά στοιχεία του αμερικανικού μαχητικού πέμπτης γενιάς.

Η αποβολή της Τουρκίας είχε προκαλέσει βαθιά δυσαρέσκεια στην Άγκυρα, που είχε ήδη επενδύσει δισεκατομμύρια στο πρόγραμμα. Σήμερα, έξι χρόνια αργότερα, ο Ερντογάν επανέρχεται με σαφή στόχο να άρει το εμπάργκο. Σε τηλεοπτική του συνέντευξη πριν την επίσκεψη, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «ανάρμοστη για στρατηγική συμμαχία» την απόφαση αποκλεισμού της Τουρκίας.

Ο Τραμπ, από την πλευρά του, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αναθεώρησης, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Χρειάζεται ορισμένα πράγματα, κι εμείς χρειαζόμαστε ορισμένα πράγματα. Θα καταλήξουμε σε συμφωνία». Αν και δεν ανακοίνωσε τίποτα συγκεκριμένο, το μήνυμα ήταν σαφές: η Ουάσινγκτον θέλει ανταλλάγματα, ιδίως σε σχέση με τη Μόσχα.

Ο Τραμπ ζητά από τον Ερντογάν να ξεκόψει από την Ρωσία

Από το 2023, η Τουρκία έχει δαπανήσει πάνω από 90 δισ. δολάρια για να αγοράσει πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα από τη Ρωσία. Μόνο η Κίνα και η Ινδία έχουν αγοράσει περισσότερα. Η εξέλιξη αυτή προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις ΗΠΑ, που θεωρούν ότι υπονομεύει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας.

«Το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει είναι να μη συνεχίσει να αγοράζει πετρέλαιο και αέριο από τη Ρωσία», δήλωσε ο Τραμπ. Αν και ο Ερντογάν δεν δεσμεύτηκε, ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε βέβαιος ότι μπορεί να τον πιέσει: «Δεν θέλω να πω ότι συμφώνησε, αλλά αν το θελήσω, θα το κάνει».

Η ενεργειακή σχέση Άγκυρας–Μόσχας αποτελεί κρίσιμο σημείο ισορροπίας. Από τη μία, δίνει στην Τουρκία φθηνές πηγές ενέργειας, από την άλλη, την εκθέτει σε δυτικές πιέσεις.

Συρία και Ουκρανία: Ο Ερντογάν ως «μεσολαβητής»

Στο τραπέζι βρέθηκαν και τα πολεμικά μέτωπα. Στην Ουκρανία, ο Τραμπ βλέπει τον Ερντογάν ως πιθανό μεσολαβητή, σημειώνοντας ότι «τον σέβονται τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ζελένσκι». Η Ουάσινγκτον φαίνεται να ελπίζει πως η Τουρκία μπορεί να παίξει ρόλο-κλειδί σε ενδεχόμενες συνομιλίες.

Στη Συρία, οι δύο χώρες έχουν πλέον κοινή γραμμή μετά την πτώση του Άσαντ τον Δεκέμβριο. Ο Τραμπ μάλιστα απένειμε εύσημα στον Ερντογάν, υποστηρίζοντας ότι «είναι υπεύθυνος για την επιτυχή ανατροπή του Άσαντ», αν και ο Τούρκος πρόεδρος δεν το παραδέχεται ανοιχτά.

Η Άγκυρα επιχειρεί να εμφανιστεί ως παράγοντας σταθερότητας στην περιοχή, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί διαύλους τόσο με τη Μόσχα όσο και με το Κίεβο, αλλά και με τους αντάρτες της Συρίας που υποστήριξε για χρόνια.

Η Γάζα και οι σχέσεις με το Ισραήλ

Το τρίτο μεγάλο αγκάθι είναι η Γάζα. Ο Ερντογάν, στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, κατηγόρησε το Ισραήλ για «γενοκτονία», υποστηρίζοντας ότι «το 90% των σπιτιών στη Γάζα έχει καταστραφεί». Οι δηλώσεις αυτές συγκρούονται με τις αμερικανικές θέσεις, αλλά ο Τραμπ εμφανίστηκε πρόθυμος να διατηρήσει ανοιχτό δίαυλο, ζητώντας από τον Νετανιάχου «να είναι λογικός».

Η στάση αυτή δείχνει ότι η Ουάσινγκτον θέλει να αποφύγει μια πλήρη ρήξη μεταξύ των δύο συμμάχων της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Σχολή της Χάλκης και το Οικουμενικό Πατριαρχείο

Απρόσμενη εξέλιξη αποτέλεσε η αναφορά του Ερντογάν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Μέσω διερμηνέα, δήλωσε ότι είναι διατεθειμένος να συζητήσει την επαναλειτουργία της, που παραμένει κλειστή από το 1971.

«Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι μπορούμε από την πλευρά μας και θα συζητήσω το θέμα με τον Παναγιώτατο Βαρθολομαίο όταν επιστρέψω», είπε. Ο Τραμπ απάντησε θετικά: «Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία θα εκτιμούσε πολύ μια τέτοια βοήθεια».

Η αναφορά αυτή, λίγες μέρες μετά την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στον Λευκό Οίκο, δείχνει ότι η Ουάσινγκτον θέτει πλέον το ζήτημα απευθείας στην ατζέντα των συνομιλιών με την Άγκυρα.

Από την ψυχρότητα Μπάιντεν στις φιλοδοξίες Τραμπ

Η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε κρατήσει τον Ερντογάν σε απόσταση, κυρίως λόγω της υποχώρησης της δημοκρατίας στην Τουρκία και των στενών δεσμών της με τη Ρωσία. Ο Τραμπ, αντίθετα, βλέπει στον Τούρκο πρόεδρο έναν «κρίσιμο εταίρο» και πιθανό μεσολαβητή στα μεγάλα μέτωπα της διεθνούς σκηνής.

Η στρατηγική του Τραμπ είναι να αξιοποιήσει την Τουρκία ως «γέφυρα» ανάμεσα στη Δύση, τη Ρωσία και τον μουσουλμανικό κόσμο. Το αν αυτή η φιλοδοξία μπορεί να γίνει πράξη, θα κριθεί τους επόμενους μήνες από τις αποφάσεις για τα F-35, τις αγορές ρωσικής ενέργειας και τη στάση της Άγκυρας στη Γάζα και στη Μαύρη Θάλασσα.

Η επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο έδειξε ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις μπαίνουν σε νέα φάση. Ο Τραμπ δείχνει διατεθειμένος να δώσει στην Άγκυρα μια δεύτερη ευκαιρία στο θέμα των F-35, με αντάλλαγμα πολιτικές και στρατηγικές παραχωρήσεις.

Η Τουρκία επιχειρεί να εμφανιστεί ως αναντικατάστατος παίκτης, ικανός να συνομιλεί με όλες τις πλευρές. Ωστόσο, το αν οι υποσχέσεις και τα χαμόγελα της Ουάσινγκτον θα μεταφραστούν σε συγκεκριμένες κινήσεις, θα κριθεί από το πόσο ο Ερντογάν είναι έτοιμος να αποδεχθεί τους όρους της του Προέδρου Τραμπ.

Το ζήτημα για την Ελλάδα είναι κατά ποσό μία επαναπροσέγγιση Τουρκίας-ΗΠΑ θέτει σε κίνδυνο την εθνική μας ασφάλεια, και τι μέτρα μπορούν να ληφθούν από την κυβέρνηση για την αποτροπή της πώλησης F-35 στην Τουρκία.

Δείτε Επίσης:

• Ερντογάν στον Λευκό Οίκο: Το παζάρι με τον Τραμπ για τα F-35
• Το… βαρύ πεπόνι κάνει ο Ερντογάν: Ακύρωσε και τη συνάντηση με τη Μελόνι