Στο ποσό-ρεκόρ των 60 ευρώ ανά κάτοικο ανήλθε το 2023 το κόστος που προκάλεσαν στην Ελλάδα τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με την πενταετή έκθεση της Κομισιόν για το περιβάλλον. Η χώρα μας, η οποία έχει βιώσει έντονα κύματα καύσωνα, εκτεταμένες πυρκαγιές και καταστροφικές πλημμύρες τα τελευταία χρόνια, καταγράφει πλέον ολοένα και αυξανόμενο οικονομικό βάρος, το οποίο πλήττει βασικούς τομείς της οικονομίας όπως η γεωργία, ο τουρισμός και η αγορά ακινήτων.
Η Κομισιόν σημειώνει ότι η κατά κεφαλήν ζημία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανήλθε το ίδιο έτος σε 66,4 ευρώ, εμφανίζοντας σαφή αύξηση σε σχέση με την περίοδο 1990–2020. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το κόστος ήταν υψηλό ήδη τη δεκαετία του 1990, κοντά στα 50 ευρώ ετησίως, στη συνέχεια υποχώρησε στα επίπεδα των 20–30 ευρώ, αλλά μετά το 2021 εκτοξεύτηκε, φτάνοντας στο ιστορικό ρεκόρ του 2023. Η Επιτροπή προειδοποιεί ότι τα ακραία φαινόμενα αναμένεται να επιδεινωθούν πανευρωπαϊκά μέσα στα επόμενα 10–15 χρόνια, καθώς η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται.
Πίεση σε καίριους τομείς της οικονομίας
Οι συνέπειες για την Ελλάδα είναι εμφανείς: οι πυρκαγιές προκαλούν καταστροφές σε δασικές εκτάσεις και τουριστικές υποδομές, οι πλημμύρες πλήττουν καλλιέργειες και κατοικίες, ενώ οι καύσωνες επιβαρύνουν τη δημόσια υγεία και αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας.
Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση, οι τομείς της γεωργίας, του τουρισμού και των ακινήτων είναι οι πιο ευάλωτοι, γεγονός που δημιουργεί πρόσθετους κινδύνους για την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Προκλήσεις και πρόοδος σε περιβαλλοντικούς στόχους
Η Κομισιόν αξιολογεί την πορεία της Ελλάδας σε μια σειρά από περιβαλλοντικά ζητήματα. Παρά την πρόοδο σε αρκετούς τομείς, εξακολουθούν να υφίστανται προκλήσεις σχεδόν σε όλους τους δείκτες απόδοσης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (SDG). Υπάρχει εμφανής βελτίωση σε τομείς όπως το καθαρό νερό, η βιώσιμη ενέργεια, οι βιώσιμες πόλεις, η δράση για το κλίμα και η θαλάσσια ζωή. Ωστόσο, στον τομέα της «Υπεύθυνης κατανάλωσης και παραγωγής» η πρόοδος παραμένει κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αν και καταγράφεται θετική πορεία προς τον στόχο.
Προστασία της φύσης και των θαλασσών
Η Ελλάδα έχει επεκτείνει τις προστατευόμενες περιοχές ώστε να καλύπτουν το 35% της επικράτειάς της, ενώ έχει επικυρώσει τη Συμφωνία βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (Ιούνιος 2023) που αφορά τη διατήρηση και βιώσιμη χρήση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας πέρα από την εθνική δικαιοδοσία.
Παράλληλα, σχεδιάζεται η δημιουργία δύο μεγάλων θαλάσσιων προστατευόμενων πάρκων, με στόχο την αύξηση του ποσοστού των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών από το σημερινό 18,3% στο 30%. Πρωτοβουλίες όπως τα «βουνά χωρίς οδοιπορικό πλαίσιο» και το εθνικό σχέδιο αναδάσωσης αποσκοπούν στη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας.
Εκπομπές και ενεργειακή μετάβαση
Παρά τις βελτιώσεις, η Ελλάδα παραμένει ευάλωτη σε απειλές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Ο στόχος μείωσης των εκπομπών για το 2030 στηρίζεται στον τομέα LULUCF, με την πρόοδο να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους απομάκρυνσης αερίων του θερμοκηπίου.
Η ενεργειακή βιομηχανία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών, αλλά σύμφωνα με την έκθεση οι εκπομπές CO₂ από την παραγωγή ενέργειας αναμένεται να προσεγγίσουν το μηδέν έως το 2035, στηρίζοντας την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Αέρας και νερά
Η ποιότητα του αέρα βελτιώθηκε, εκπληρώνοντας τις δεσμεύσεις της οδηγίας για τη μείωση εκπομπών για την περίοδο 2020–2029. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω μειώσεις 2,6% για τις μη πτητικές οργανικές ενώσεις και 2,3% για τα σωματίδια PM2,5 ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του 2030.
Όσον αφορά τα ύδατα, τα δίκτυα παρακολούθησης επιφανειακών και υπόγειων υδάτων έχουν ενημερωθεί. Το 63,8% των επιφανειακών υδάτων βρίσκεται σε καλή οικολογική κατάσταση και το 88,6% σε καλή χημική κατάσταση. Η κατανάλωση νερού παραμένει υπό έλεγχο, ενώ η ποιότητα νερών κολύμβησης χαρακτηρίζεται εξαιρετική. Παράλληλα, η συλλογή και επεξεργασία αστικών λυμάτων συνεχίζουν να βελτιώνονται. Η χώρα έχει επικαιροποιήσει τα σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμών και πλημμυρών, ενώ προχωρά και στην αναθεώρηση της γεωργικής νομοθεσίας για καλύτερη διαχείριση των υδάτων και επαναχρησιμοποίηση λυμάτων.
Κυκλική οικονομία και απορρίμματα
Στον τομέα της κυκλικής οικονομίας, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Μεταξύ 2020 και 2021 ο ρυθμός κυκλικότητας μειώθηκε λόγω αυξημένης εγχώριας κατανάλωσης υλικών και χαμηλής απόδοσης στη διαχείριση αποβλήτων.
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης, η χώρα αναθεώρησε το πλαίσιο διαχείρισης αποβλήτων και υιοθέτησε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία (2021–2025), καθώς και το πρόγραμμα πρόληψης αποβλήτων (2021–2030). Παράλληλα «τρέχει» το έργο LIFE-IP CEI-Greece (2019–2027), το οποίο στηρίζει δράσεις κυκλικής οικονομίας και πρόληψης απορριμμάτων.
Το μήνυμα της Κομισιόν
Η συνολική εικόνα που δίνει η έκθεση της Κομισιόν είναι διττή: από τη μία πλευρά αναγνωρίζει τη σημαντική πρόοδο της Ελλάδας σε τομείς όπως η ενέργεια, η ποιότητα υδάτων και η προστασία της φύσης· από την άλλη, καταδεικνύει τις μεγάλες προκλήσεις που παραμένουν, με κυριότερη την αυξανόμενη ευαλωτότητα της χώρας απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Με το κόστος της κλιματικής αλλαγής να φτάνει πλέον σε επίπεδα ρεκόρ, το μήνυμα είναι σαφές: απαιτείται επιτάχυνση δράσεων σε όλους τους τομείς ώστε να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα της χώρας και να προστατευτεί η οικονομία και η κοινωνία από τις συνέπειες που έρχονται.
Δείτε επίσης:
- ΟΠΕΚΕΠΕ: Τελεσίγραφο Κομισιόν στην Ελλάδα για τις αγροτικές επιδοτήσεις
- Το κόστος της αδράνειας: Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία μεταξύ των 10 χωρών που επλήγησαν περισσότερο από ακραία καιρικά φαινόμενα
