Συναγερμός για 16χρονους: Αλκοόλ, τσιγάρο και τζόγος σε ανησυχητικά υψηλά επίπεδα στην Ελλάδα

Σημαντική μερίδα 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα και πανευρωπαϊκά κάνουν χρήση ουσιών, καταναλώνουν αλκοόλ, καπνίζουν ή/και υιοθετούν συμπεριφορές όπως π.χ., τυχερά παιχνίδια και υπερβολική ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης που θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και την ψυχοκοινωνική τους υγεία.

Αυτό είναι το συμπέρασμα της έρευνας ESPAD το 2024, που υλοποιείται σε 37 χώρες, σε συνεργασία με τον Οργανισμό της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (EUDA).

Στην Ελλάδα την έρευνα υλοποιεί το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ) και το 2024 επαναλήφθηκε για 7η συνεχή τετραετία.

Πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο η Ελλάδα

Τα ευρήματα της έρευνας αποκαλύπτουν μια ανησυχητική πραγματικότητα. Συγκριτικά με τις άλλες χώρες που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι το 2024 πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε κρίσιμους τομείς:

• Στους δείκτες που αφορούν τη χρήση κάνναβης, συμπεριλαμβανομένου του πόσο εύκολο θεωρούν ότι τους είναι να βρουν κάνναβη
• Σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν την κατανάλωση αλκοόλ (με εξαίρεση τη μέθη για την οποία η Ελλάδα είναι κοντά στο μέσο όρο)
• Σε όλους σχεδόν τους δείκτες για το κάπνισμα παραδοσιακών και ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού των εφήβων που θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση σε αυτά
• Σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν στην ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια (με εξαίρεση τον πιθανό εθισμό για τον οποίο το ποσοστό στην Ελλάδα είναι κοντά στο μέσο όρο)

Ανησυχητικές αυξητικές τάσεις

Διαχρονικά, τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι το 2024 αυξημένα σε πολλαπλούς τομείς. Η αύξηση καταγράφεται σε όλους τους δείκτες που αφορούν τη χρήση ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης περί «εύκολης» πρόσβασης στην κάνναβη, στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (5+ ποτά στη σειρά στην ίδια περίσταση) και τη μέθη, καθώς και στο κάπνισμα παραδοσιακών και ηλεκτρονικών/vape τσιγάρων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Καρυστιανού: «Αυτό που βλέπουμε στις δημοσκοπήσεις μπορεί να οργανωθεί καλύτερα»

Οινοπνευματώδη: Η «εύκολη» πρόσβαση και η επικίνδυνη κατανάλωση

Για το σύνολο σχεδόν των 16χρονων στην Ελλάδα (92%) είναι «αρκετά» ή «πολύ» εύκολο να βρουν αλκοόλ εάν το θελήσουν. Σχεδόν εννέα στους 10 (86%) έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη (≥1 ποτήρι), ενώ πολύ πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) αναφέρουν οι τρεις στους 5 (59%).

Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι τουλάχιστον ένας στους 3 (37%) έχει πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) πιει υπερβολικά, δηλαδή διαδοχικά, σε μία περίσταση, 5+ αλκοολούχα ποτά, ενώ ένας στους 8 (13%) έχει μεθύσει κατά την ίδια περίοδο.

Παρόλο που το 2024 συνεχίστηκε η μείωση που είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2019 στο ποσοστό των 16χρονων που έχουν καταναλώσει αλκοόλ (από 94% το 2015, σε 89% το 2019 και ακολούθως 86% το 2024), σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των εφήβων που έχουν πολύ πρόσφατα πιει διαδοχικά 5+ οινοπνευματώδη ποτά (από 32% το 2019 σε 37% το 2024), ανακόπτοντας την έως τότε μειούμενη πορεία του.

Κάπνισμα: Η έκρηξη των ηλεκτρονικών τσιγάρων

Περισσότεροι από τους μισούς (54%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο. Ένας στους 3 (36%) κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες), ενώ ένας στους 5 (19%) καπνίζει κάποια από αυτά καθημερινά, με το 9,0% να καπνίζει ηλεκτρονικά/vapes.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ένας στους τρεις (35%) έχει καπνίσει παραδοσιακό, ενώ ένας στους 2 (52%) έχει καπνίσει ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο. Οι δύο στους 3 εφήβους (65%) θεωρούν «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» να βρουν παραδοσιακό τσιγάρο αν το θελήσουν και το ίδιο θεωρούν οι τρεις στους 4 (77%) για τα ηλεκτρονικά/vape τσιγάρα.

Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο, συγκριτικά με το 2019 (από 43% το 2019 σε 54% το 2024).

Τυχερά παιχνίδια: Ο νέος κίνδυνος

Περισσότεροι από ένας στους 3 (36%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν παίξει/στοιχηματίσει χρήματα σε τυχερά παιχνίδια πρόσφατα (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες). Μεταξύ αυτών, οι εννιά στους 10 (92%) έχουν παίξει σε επίγειο κατάστημα, ενώ σχεδόν οι τρεις στους 4 (72%) έχουν παίξει σε διαδικτυακή πλατφόρμα.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι ένας στους 14 (7,0%) είναι -βάσει ειδικής κλίμακας- πιθανά εθισμένος στον τζόγο.

Αυξημένο συγκριτικά με πριν από μία 5ετία εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που αναφέρουν ότι έχουν παίξει/στοιχηματίσει πρόσφατα χρήματα σε τυχερά παιχνίδια (από 33% το 2019 σε 36% το 2024).

Χρήση ουσιών: Ανοδική πορεία

Ένας στους 8 (13%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει έστω και μια φορά χρήση κάποιας παράνομης ουσίας, στην πλειονότητά τους (11%) κάνναβη. Ένας στους 3 (34%) εφήβους θεωρεί ότι θα του/της ήταν «αρκετά» ή «πολύ εύκολο» να βρει κάνναβη εάν το θελήσει.

Πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) αναφέρεται από το 6,2% των εφήβων, ενώ σε ποσοστό 2,0% αναφέρεται χρήση της ουσίας σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών).

Το ποσοστό των 16χρονων που έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας είναι στην Ελλάδα σημαντικά αυξημένο το 2024 (13%) συγκριτικά με το 2019 (9,4%), αλλά και με οποιαδήποτε άλλη περίοδο την τελευταία 25ετία.

Ψυχοδραστικά φάρμακα: Η σιωπηλή απειλή

Ένας στους 7 (15%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ψυχοδραστικού φαρμάκου (ηρεμιστικού/υπνωτικού ή ισχυρού οπιοειδούς παυσίπονου). Ένας στους 10 (10%) έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου οπιοειδούς φαρμάκου και ένας στους 13 (7,8%) ηρεμιστικού/υπνωτικού.

Το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ηρεμιστικού/υπνωτικού φαρμάκου είναι σημαντικά αυξημένο το 2024 (7,8%) συγκριτικά με το 2019 (3,5%). Η αύξηση από το 2019 στο 2024 εντοπίζεται εξίσου σε αγόρια και κορίτσια.

Ηλεκτρονικά παιχνίδια και κοινωνικά δίκτυα: Η νέα εξάρτηση

Σχεδόν τρεις στους 4 (71%) 16χρονους στην Ελλάδα έπαιξαν ηλεκτρονικά παιχνίδια πολύ πρόσφατα (κατά τη διάρκεια των 30 τελευταίων ημερών). Ένας στους 11 (9,2%) αναφέρει κατά μέσο όρο 4+ ώρες παιχνιδιού σε μια τυπική σχολική ημέρα και ένας στους 5 (21%) παίζει την ίδια διάρκεια τα Σαββατοκύριακα/αργίες.

Ένας στους 5 (21%, 30% στα αγόρια) αναφέρει σε ειδική κλίμακα ότι αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα στοιχεία για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: σχεδόν οι μισοί/ες (48%) 16χρονοι στην Ελλάδα αναφέρουν σε ειδική κλίμακα ότι αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία είναι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία 10ετία (από 36% το 2015, σε 44% το 2019 και 48% το 2024).

Συμπεράσματα

Τα ευρήματα της έρευνας ESPAD 2024 αποκαλύπτουν μια πολύπλευρη κρίση στη ζωή των 16χρονων στην Ελλάδα. Η αύξηση της χρήσης ουσιών, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η εξάπλωση του καπνίσματος (ιδιαίτερα των ηλεκτρονικών τσιγάρων), η άνοδος των τυχερών παιχνιδιών και η προβληματική ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνθέτουν ένα εξαιρετικά ανησυχητικό τοπίο.

Η σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο καθιστά επιτακτική την ανάγκη για άμεσες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις σε επίπεδο πολιτικής υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας, με στόχο την προστασία και την υποστήριξη των εφήβων σε αυτή την κρίσιμη φάση της ζωής τους.

*Φωτογραφία αρχείου

Δείτε επίσης:

• Γκάζι: Χάθηκε πολύτιμος χρόνος για τη 16χρονη που κατανάλωσε αλκοόλ – «Έφυγε» από ανακοπή
• Νέο Ηράκλειο: 16χρονη εντοπίστηκε λιπόθυμη σε πλατεία – Είχε καταναλώσει πολύ αλκοόλ