Είχα προετοιμάσει την εισήγησή μου, για το ιδρυτικό συνέδριο του ΕΠΟΔ, που, όμως, μετά από την εντυπωσιακή τελετή έναρξης του συνεδρίου μού φάνηκε ελλιπής. Πρώτον, επειδή δεν ήταν δυνατόν να περιλάβει την οργή και την απελπισία μου, μετά από την επίσκεψή μου, την προηγούμενη μέρα, στα κατεχόμενα. Και δεύτερον επειδή, αρχικά, αντιμετώπισα το Ενιαίο Πολιτιστικό Δόγμα Κύπρου-Ελλάδος και Απανταχού (ΕΠΟΔ) ως ένα ήρεμο ποταμάκι, ενώ κατά την ιδρυτική του συνεδρίαση συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για ωκεανό. Που αν φουρτουνιάσει, θα καταπιεί όλα όσα, για χρόνια, ματώνουν Κύπρο και Ελλάδα.
Η χθεσινή μέρα της ίδρυσης του ενιαίου πολιτιστικού δόγματος Κύπρου και Ελλάδος-Απανταχού της υφηλίου, δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξω, ότι πέρασε στην ιστορία. Τα ιδρυτικά μέλη του είναι 25. Το Ίδρυμα Δημητρίου και Μαρίας Δελιβάνη είναι ανάμεσα σε αυτά.
Η εξαιρετική αυτή πρωτοβουλία, που περιέχει πρωτοτυπία, πηγαίο πατριωτισμό, αναζήτηση λύσεων στα πολλά αδιέξοδα Ελλάδας και Κύπρου, κατάθεση ψυχής, αλλά και αναζωογόνηση πολλών ελπίδων για το μέλλον, ανήκει στον Ξενή Ξενοφώντος και στους συνεργάτες του. Χάρις σε αυτήν την εμπνευσμένη πρωτοβουλία διανοίγεται περίοδος έντονης δράσης των δύο κρατών, που μέσα από το Ενιαίο Δόγμα κατοχυρώνονται ως ένα και μοναδικό Έθνος, που περιλαμβάνει εντός του τους Απανταχού ΄Έλληνες.
Η προβολή ενός και μοναδικού Έθνους, στο οποίο ανήκουν Έλληνες, Κύπριοι και ξενιτεμένοι συμπατριώτες στα πέρατα της υφηλίου αποτελεί τον πυρήνα του Ενιαίου Πολιτιστικού Δόγματος. Μέσα από την αυτογνωσία του κοινού παρελθόντος και της ακατάλυτης ψυχικής ένωσης με την Ελλάδα εντατικοποιείται η καλλιέργεια και προαγωγή των αιώνιων αξιών του ελληνικού πολιτισμού.
Να αναφερθώ και σε ένα άλλο Ενιαίο Πολιτιστικό Δόγμα, το Αμυντικό, που είχε κατά καιρούς σημαντικό ρόλο στις σχέσεις Κύπρου και Ελλάδος. Ενδέχεται ο Ξενής Ξενοφώντος, να συνέδεσε νοερά το Ενιαίο Πολιτιστικό του Δόγμα με το Αμυντικό, παρότι οι αναμεταξύ τους διαφορές είναι, όντως, καταλυτικές. Και τούτο διότι το Πολιτιστικό Δόγμα, σε αντίθεση με το Αμυντικό, έχει περιεχόμενο πάγιο, που παραμένει διαχρονικά αναλλοίωτο, εφαρμόζεται σε μόνιμη βάση και όχι κατά περιόδους, αναφέρεται στην ακατάλυτη πολιτισμική σχέση Ελλάδας και Κύπρου και έχει ως κυρίαρχο στόχο την κατάργηση των δύο κρατών, μέσα από την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Να προσθέσω, ακόμη, ότι με την υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και την επικράτηση, στην υφήλιο, του κράτους -Έθνους, το περιεχόμενο και η σημασία του Πολιτιστικού Δόγματος είναι πιο επίκαιρα παρά ποτέ. Είναι αυτό που μέσα από τις κοινές παραδόσεις συνενώνει νοητικά τους Έλληνες σε ένα και μοναδικό Έθνος, σε πείσμα της ύπαρξης δύο κρατών.
Το Ενιαίο Πολιτιστικό Δόγμα αναμένεται να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των κοινών μας προβλημάτων, των Απανταχού Ελλήνων, και να επιβάλλει το μοναδικό Ελληνικό Έθνος κυρίαρχο και ισχυρό, έχοντας ως γερό θεμέλιο του τις παραδόσεις.
Εξυπακούεται ότι η επιλογή των παραδόσεων, ως βάση του νέου Δόγματος, δεν είναι τυχαία. Είναι αυτές, που απέδειξαν ότι αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου, και ότι διατηρούν αναλλοίωτη την ταυτότητα των μελών ενός Έθνους, έτσι που αυτό να μπορεί να ανασυντάσσεται όταν περάσει η όποιας μορφής μπόρα. Είτε αυτή είναι πόλεμος, είτε κατοχή, είτε τρομοκρατία, όσο και αν διαρκέσουν αυτές οι περιπέτειες. Το ελληνικό Έθνος εξακολούθησε να υπάρχει επί αιώνες, κάτω από την τουρκική κατοχή, γιατί οι παραδόσεις του κρατούσαν ενωμένους, αλλά και ενσυνείδητους τους σκλαβωμένους Έλληνες, για το που ανήκουν, και από που προέρχονται, για ολόκληρη αυτή την ατέλειωτη περίοδο. Και οι δεσμοί των υπόδουλων Ελλήνων, χάρις στις κοινές παραδόσεις, διατηρήθηκαν άρρηκτοι και με τους διάσπαρτους Έλληνες στην υφήλιο.
Αλλά, πως ορίζονται αυτές οι παραδόσεις; Πρόκειται για την κοινή γλώσσα, τη θρησκεία, την ιστορία του Έθνους, ορισμένες ιδιαίτερες συνήθειες, που μεταφέρονται αναλλοίωτες, από γενιά σε γενιά. Είναι η ιδιαίτερη μουσική, που στο άκουσμά της, όσοι ανήκουν στην ίδια εθνική ενότητα, συγκινούνται, καθώς συνειδητοποιούν ότι είναι κάτι καταδικό τους, που διαπερνά τους αιώνες.
Είναι οι χοροί και οι εθνικές ενδυμασίες, που αναγνωρίζονται από όλους όσοι τις έχουν αποτυπώσει στη μνήμη τους, και συνειδητοποιούν ότι είναι κάτι αναπόσπαστο της ύπαρξής τους. Είναι κάποιες ειδικές μορφές τέχνης, που ανήκουν στα μέλη ενός και μόνο ενός Έθνους. Είναι και ορισμένες κατασκευές και γεύσεις φαγητών, που παραμένουν προσκολλημένες στις γενιές, όσες και αν είναι αυτές.
Είναι, ακόμη, κάποιες στιγμές στην ιστορική μας διαδρομή, όπως ανάμεσα και σε άλλα, δύσκολες μάχες που νικήσαμε, επιστημονικές αναγνωρίσεις που δρέψαμε, αθλητικούς θριάμβους που είχαμε, που μας κάνουν περήφανους, που μας ενώνουν άρρηκτα, που συνειδητοποιούμε έντονα ότι ανήκουμε σε κάποια περίλαμπρη γωνιά της Γης, και ακόμη ότι θέλουμε να εξακολουθήσουμε να είμαστε δεμένοι με τα δεσμά του ΄Έθνους μας.
Οι παραδόσεις είναι αυτές, που μας κάνουν αιώνιους, και που μας εξασφαλίζουν ενότητα, ακόμη και όταν αυτή διασπάται εξαιτίας διαφόρων ανωμαλιών. Είναι οι ανεξίτηλες σφραγίδες μας. Και είναι αυτές οι παραδόσεις, που μας καθησυχάζουν για το ότι η πολυπόθητη ένωση Κύπρου και Ελλάδας, κοιμάται προστατευμένη μέσα σε αυτές, και σίγουρα κάποτε θα ξυπνήσει.
Ειδικά, εμείς οι Έλληνες έχουμε, μέσα από τις παραδόσεις μας, μια ιστορία αιώνων, που έθεσε τις βάσεις του πολιτισμού και της επιστήμης σε ολόκληρη τη Γη. Αυτό το παρελθόν μας, που αποτυπώνεται στις παραδόσεις μας, είναι το διαβατήριό μας, που θα έπρεπε να μας κάνει περήφανους και δυνατούς, για να αντιμετωπίσουμε κάθε μορφής αντιξοότητα. Με το κεφάλι ψηλά, και με τη δύναμη, που μας διασφαλίζεται, μέσα από αυτό το μεγαλειώδες που υπήρξαμε μέσα στο χρόνο. Και να προσθέσω ότι αυτή τη δύναμη, που μας έρχεται, από τα λαμπρά επιτεύγματα της φυλής μας, στο παρελθόν, τη χρειαζόμαστε αυτά τα τελευταία χρόνια, περισσότερο ίσως από ποτέ άλλοτε.
Και τούτο, επειδή η Δύση βυθίζεται σε μια προϊούσα όσο και νομοτελειακή παρακμή, που ωστόσο δεν θα έπρεπε να αγγίξει τον ελληνικό πολιτισμό, έτσι που αυτός να εξακολουθήσει να είναι σεβαστός και τιμημένος, και από τους διαδόχους της κυριαρχίας της Δύσης.
Στο σημείο αυτό ας αναρωτηθούμε σε τι συνίστανται ορισμένα, αλλά πολύ σοβαρά προβλήματα μας, που αντιμετωπίζουμε κυρίως στην Ελλάδα, και ίσως λιγότερο στην Κύπρο, που ακριβώς ελπίζουμε ότι θα εξουδετερωθούν κάτω από την ισχυρή επίδραση του Ενιαίου Πολιτιστικού Δόγματος. Πρόκειται, συνοπτικά, στην διαιώνιση μιας καταστρεπτικής αδυναμίας μας, που ορθώνει σοβαρούς φραγμούς στο να προβάλουμε τη λαμπρή μας παράδοση, ως διαβατήριο, στις επαφές μας με φίλους, εταίρους και εχθρούς. Και μέσα απ’ αυτήν να διεκδικήσουμε τη θέση που μας αξίζει στην υφήλιο.
Πρόκειται για την υποτέλεια, αυτή την πολύ αρνητική και άκρως επικίνδυνη συμπεριφορά μας, που περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες της χώρας για προβολή και αξιοποίηση των λαμπερών ιστορικών μας παραδόσεων. Που καταλήγει συχνά στην εξυπηρέτηση ξένων συμφερόντων εναντίον των εθνικών δικών μας, και που συνεπάγεται κινδύνους για την εθνική μας κυριαρχία, τις αναπτυξιακές μας δυνατότητες, και τη διεκδίκηση μιας αξιοπρεπούς θέσης στη διεθνή σκηνή.
Οι παραδόσεις, όταν είναι τόσο πολύτιμες, όπως οι δικές μας, και όταν παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στο χρόνο, αντιπροσωπεύουν το ισχυρότερο κεφάλαιο για ένα Έθνος. Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι ιστορικά δεδομένα, συντονισμένες πολιτικές υπέρ της λήθης του παρελθόντος, ενορχηστρωμένες προσπάθειες ανατροπής και παρακμιακές εξελίξεις δεν λειτουργούν από κοινού, για την εξάλειψή τους. Δυστυχώς, όπως είναι πια ξεκάθαρο στην περίπτωση της πατρίδας μας, που βαρύνει κατά καιρούς επικίνδυνα και στην Κύπρο, αυτά συμβαίνουν από την απελευθέρωσή μας μέχρι και σήμερα, και μπορούν να συνοψιστούν, κάτω από την επιγραφή «υποτέλεια». Υποτέλεια, όμως, γιατί;
Η υποτέλεια, η εξάρτηση της πατρίδας μας, όπως αποτυπώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της εθνικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής μας υπόστασης, από κέντρα, ενέργειες και αποφάσεις έξω από αυτήν, δεν αποτελεί, δυστυχώς, νέο φαινόμενο, παρότι έχει επικίνδυνα ενταθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό το αποκρουστικό ερπετό, που δηλητηριάζει επικίνδυνα την πατρίδα μας, αποτελεί δυστυχώς τμήμα των θεμελίων, επάνω στα οποία οικοδομήθηκε το νεοελληνικό κράτος. Η απελευθέρωση της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία βρήκε ομόφωνες τις Μεγάλες Δυνάμεις, προφανώς γιατί αυτή εξυπηρετούσε συμφέροντά τους, αλλά όχι και η ανεξαρτησία της. Είναι πολύ χαρακτηριστική η δήλωση του Μακρυγιάννη στα Απομνημονεύματά του ότι «Τους κατάτρεξαν οι Ευρωπαίοι τους δυστυχείς Έλληνες. Εις τις πρώτες χρονιές εφοδίαζαν τα κάστρα των Τούρκων. Τους κατέτρεχαν και τους κατατρέχουν ολοένα δια να μη υπάρχουν. «Η Αγγλία θέλει να τους κάμη Άγγλους με την δικαιοσύνην την αγγλική, οι Μαλτέζοι, ξυπόλητους και νηστικούς, οι Γάλλοι Γάλλους, οι Ρώσοι Ρώσους και ο Μέττερνικ της Αούστριας Αουστριακούς και όποιος τους φάγει από τους τέσσερους».
Η κυριαρχία επάνω σε μια Ελλάδα τυπικά ελεύθερη αλλά όχι και ανεξάρτητη υπήρξε το μήλο της έριδος ανάμεσα στις τότε Μεγάλες Δυνάμεις, με την προβολή της αντίθεσης Αλβιόνας και Αυστρίας εναντίον της Ρωσίας. Η Ρωσία ήταν τότε στο επίκεντρο, και αποτελούσε τη δικαιολογία τού πώς και του γιατί η Αγγλία επί τρεις περίπου αιώνες βρισκόταν στο πλευρό της Τουρκίας. Ήταν επειδή ακριβώς και η Τουρκία ήταν εναντίον της Ρωσίας. Ο λόγος για τον οποίον δολοφονήθηκε ο Καποδίστριας, ο οποίος την ίδια εκείνη χρονική συγκυρία ανέλαβε τη διακυβέρνηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, ήταν πιθανότατα επειδή εκλήφθηκε ως Ρωσόφιλος. Και αυτή η αντιμετώπιση της Ρωσίας, που σε πολλές περιπτώσεις είναι αδικαιολόγητη ή και εξηγείται από συμφέροντα που δεν μας αφορούν, διατηρείται και στις μέρες μας, και μάλιστα εντείνεται, και μάλιστα στρέφεται συχνά και εναντίον μας.
Το όραμα του Καποδίστρια ήταν μια ελεύθερη αλλά και ανεξάρτητη Ελλάδα, που όμως έσβησε με τη δολοφονία του. Και όσο και αν φαίνεται αδιανόητο, αυτό το όραμα στάθηκε αδύνατον να αναζωογονηθεί επί 194 ολόκληρα χρόνια. Αντιθέτως, παρότι τα ονόματα των Μεγάλων Δυνάμεων, που απομυζούν την ικμάδα της χώρας μας, ενδεχομένως μεταλλάσσονται διαχρονικά, και οι εκάστοτε επιδιωκόμενοι στόχοι τους διαφοροποιούνται κάτω από την επίδραση των εξελισσόμενων παγκόσμιων συνθηκών, ο βρόγχος όμως της υποτέλειάς μας έχει ριζώσει και φαίνεται αμετακίνητος. Και όχι μόνο, αλλά και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, γίνεται ολοένα και πιο στραγγαλιστικός. Θα μπορούσαν, ασφαλώς, να αναζητηθούν πολυάριθμες αιτίες αυτής της πολύ δυσάρεστης κατάστασης. Ωστόσο, μέσα σε αυτές κυριαρχεί η γενική διαπίστωση ότι στο μακρύ αυτό διάστημα, δεν υπήρξαν αξιόλογες προσπάθειες ξεριζωμού της. Ότι, δηλαδή, η εξάρτηση έγινε σιωπηρώς αποδεκτή.
Και παράλληλα με την υποτέλεια καλλιεργείται και κάποια, θα έλεγα, σύγχυση της εθνικής μας ταυτότητας, που ενθαρρύνει μια διαρκή αγωνία του μήπως «δεν είμαστε αρκετά Δυτικοί», και που μας παρασύρει σε εσφαλμένες αποφάσεις και δράσεις. Παρότι ο δυτικός πολιτισμός έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, η συνέχειά του για τους απελευθερωμενους Έλληνες φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετή για να πείσει τους δυτικούς φίλους, αλλά πρωτίστως εμάς τους ίδιους, ότι ναι, ανήκουμε στη Δύση, έχοντας όμως στο μεταξύ διασχίσει το δικό μας Βυζάντιο. Αυτή η ανασφάλεια, που δύσκολα αναλύεται, βρίσκεται όμως στη βάση της υποτέλειάς μας, καθώς προσπαθούμε με κάθε ευκαιρία να αποδείξουμε το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή «είμαστε Ευρωπαίοι». Και σε αυτόν τον αγώνα αφήνουμε πίσω μας, ποδοπατώντας τες, τις μοναδικές και αποκλειστικά δικές μας ρίζες, αντί να τις προβάλουμε με υπερηφάνεια στα πέρατα της υφηλίου.
Για την οικτρή αυτή κατάσταση, στην οποίαν βρίσκεται η πατρίδα μας, ήδη επί δύο αιώνες, υπάρχουν, ασφαλώς, βαρύτατες όσο και ασυγχώρητες ευθύνες. Η υποτέλεια αυτή φαίνεται να διαιωνίζεται, ενώ κάθε φορά που κινδυνεύει να ανατραπεί, από υγιείς λαϊκές αντιδράσεις, όπως ενδεικτικά αναφέρομαι στην περίπτωση των Πρεσπών, καθώς και σε αυτήν του δημοψηφίσματος του 2015, επιστρατεύονται υπόγειες δυνάμεις για να τις σιγήσουν με κάθε μέσον, έστω και με τον πιο αδίστακτο. Και πάντοτε βέβαια με τη συμπαράσταση των συμμάχων/φίλων/εταίρων, που έχουν αντικαταστήσει τις πάλαι ποτέ Μεγάλες Δυνάμεις.
Και, ακριβώς, εδώ, στο διαρκές αυτό δραματικό δεδομένο, υπεισέρχεται ο καταλυτικός, όπως όλοι ελπίζουμε, ρόλος του Ενιαίου Πολιτιστικού Δόγματος, το οποίο, μέσω της έμφασης στις παραδόσεις, αναμένεται να εμψυχώσει τους Απανταχού Έλληνες, να τους επανασυνδέσει με ισχυρά εθνικά κίνητρα, να τους ενθαρρύνει να αντιμετωπίζουν εχθρούς και φίλους με ψηλά το κεφάλι, ως απόγονοι ενός μοναδικού πολιτισμού, και να απαιτούν τα δίκαιά τους, απέναντι σε φίλους και εχθρούς. Το Ενιαίο Πολιτιστικό Δόγμα, όπως ελπίζουμε, θα κατοχυρώσει την ελληνική ύπαρξη από άκρο σε άκρο της Γης, με το φωτοστέφανο του λαμπρού παρελθόντος της, που αναδεικνύεται μέσα από τις παραδόσεις της.
Εξυπακούεται, ότι θα απαιτηθεί πολλή δουλειά, με παραγωγική φαντασία, πίστη στην τελική επιτυχία και αρκετά συχνές συναντήσεις, που πιστεύω ότι πρέπει, κατά καιρούς, να εμπλουτίζονται και από προβληματισμούς, στο χώρο της ελληνικής και της διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας.
Να υποστηρίξω, ακόμη, ότι είναι απαραίτητο να πιστέψουμε ότι η δημιουργία του Ενιαίου αυτού Δόγματος είναι η σπουδαιότερη προσπάθεια των ημερών μας για τη σύσφιξη των σχέσεων των Απανταχού Ελλήνων, για την απόκτηση εθνικής αυτοπεποίθησης, αλλά και για τη σιωπηλή προετοιμασία της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Αλλά είναι, μόνο, η αρχή, ενώ η συνέχεια και η τελική επιτυχία εναπόκειται σε όλους εμάς.
Είθε μέσα από το Ενιαίο Δόγμα να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ποιοι είμαστε, από που ερχόμαστε, και ποια η θέση μας στην υφήλιο.
Κατά την τελετή έναρξης του ΕΠΟΔ μίλησαν με θερμά λόγια ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ.κ. Γεώργιος και ο Εξοχώτατος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ Νίκος Χριστοδουλίδης. Από πλευράς Ελλάδος ο κ. Πρέσβης είχε άλλη ενασχόληση και στη θέση του παρέστη η Επιτετραμμένη της Πρεσβείας.
Τελειώνω, απευθύνοντας τα θερμά μου συγχαρητήρια στους εμπνευστές του Ενιαίου Πολιτιστικού Δόγματος Ξενή Ξενοφώντος και συνεργάτες, καθώς και τις καλύτερες ευχές μου, για μια λαμπρή επιτυχία του Ενιαίου Πολιτιστικού Δόγματος, που γεννιέται σήμερα και που Ελλάδα και Κύπρος αναμένουν να μας εξασφαλίσει, σε βάθος χρόνου, την ποθητή ένωση.
*Μια πρωτοβουλία του κ. Ξενή Ξενοφώντος και των συνεργατών του, που ελπίζω να εξελιχθεί σε κάτι σημαντικό
